SAMARKAND AS AN EXAMPLE OF URBAN HISTORIOGRAPHY IN BABURNAMA

Yıl 2020, Sayı: 43, 31 - 59, 15.06.2020

Mesut Avcı

https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.559426

Öz

Urban historiography studies do not date back to ancient times. The urban historiography, which had later become a part of Islamic history, is not a very well known area in our country. In fact, although our country is one of the best countries in which urban history can be written in many aspects, there are still gaps in academic studies regarding urban historiography in Turkey. In Islamic history, urban historiography dates back to the earliest periods of Islam. We see examples of urban historiography in the works that introduce the holy cities and narrate the conquests of these cities. 

    Like urban historiography, Baburnama (Babur's memoirs) is also one of the works that has not attracted scholarly attention in our country. The book, which consists of much information on history, geography, literature and many other fields, has not been sufficiently recognized. 

    This article begins with presenting information about urban historiography. Then, the history of Samarkand is examined in detail. The aim of this paper is to analyze these two subjects together through Baburnama. In his memoirs, Babur describes Samarkand's political history, geography, literature, vegetation and some other particularities in fine detail. Therefore, it can be argued that Babur Shah could be a good urban historian and that Baburnama could also be a good urban historiography book.

Anahtar Kelimeler

History, Urban Historiography, Samarkand, Babur, Baburnama (Babur's memoirs)

ŞEHİR TARİHÇİLİĞİ AÇISINDAN BABÜRNÂME’DE SEMERKAND ÖRNEĞİ

Öz

    Şehir Tarihçiliği çalışmaları çok eski dönemlere dayanmaz. İslam Tarihi’nin daha sonradan bir parçası haline gelmiş olan Şehir Tarihçiliği ülkemizde çok tanınan bir alan değildir. Aslında Şehir Tarihçiliğinin birçok yönüyle yazılabileceği en iyi ülkelerden birisi olmamıza rağmen bu konuda ülkemizde hâlâ boşluklar mevcuttur. İslam Tarihi’nde Şehir Tarihçiliği İslam’ın ilk dönemlerine kadar dayanmaktadır. Bunu kutsal şehirleri tanıtan eserlerde ve şehirlerin fetihlerini anlatan eserlerde görmekteyiz.

    Babürnâme de Şehir Tarihçiliğine benzer bir kaderi yaşayarak ülkemizde üzerinde yeterince çalışmalar yapılmamış eserlerden biridir. Tarih, Coğrafya, Edebiyat ve daha birçok alanla ilgili bilgilerle dolu olan kitap yeterince tanınmamış, tanıtılmamıştır. Babür; hatıratında gezdiği, gördüğü, fethettiği yerleri bazen ayrıntılarına girerek anlatmıştır. 

    Makaleye önce Şehir Tarihçiliği ile ilgili bilgiler vererek başladık. Arkasından Semerkand tarihi ile ilgilendik. Makalede amaçladığımız şey, bu iki konuyu Babürnâme üzerinden bir araya getirmektir. Babür, hatıratında Semerkand’ın siyasi tarihini, coğrafyasını, edebiyatını, bitki örtüsünü ve daha birçok özelliğini ince ayrıntılarıyla işlemiştir. Bu da Babür Şah’ın iyi bir şehir tarihçisi olabileceğini ve Babürname’nin de iyi bir şehir tarihi kitabı olabileceğinin güzel örneklerinden biri olarak gösterilebilir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Şehir Tarihçiliğ, Semerkand, Babür, Babürnâme

Kaynakça

• Amadeus Kaiser. Denkwürdigkeiten des Zehir-Eddin Muhammed Baber, Kaisers von Hindustan. Trc. John Leyden, William Erskine. Leipzig: Nabu Press, 2011.
• Aslanapa, Oktay. Türk Cumhuriyetleri Mimarlık Abideleri. Ankara: Türk Kültür ve Sanat Ortak Yönetimi, 1996.
• Azimcanova, Sebahat; Kayumov, Aziz. Zahiriddin Muhammed Babir Eserler, 3 Band, Taşkent: Taşkent Bediiy Edebiyat Neşriyatı, 1965.
• Avcı, Mesut. Erscheinungsform des Islam im Baburname. Berlin: Logos Verlag, 2017.
• Bababekov, H. (vd) Özbekistan Tarihi. Taşkent: 2000.
• Babur Mirza, Zahruddin Muhammad. Baburnama. Trc. Abdürrahim Han, Trc. Wheeler Thackston, Jr. Harvard: Department of Near Eastern Languages and Civilizations of Harvard University, 1993.
• Barthold, V.V.. Moğol İstilasına Kadar Türkistan. haz. Hakkı Dursun Yıldız. İstanbul: Kronik Kitap, 2017.
• Belâzûrî, Ahmed b. Yahyâ. Fütûhu’l-Buldân. trc. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
• Berdimmuradov, Emriddin. Guri Emir Mekberesi. Taşkent: 1996.
• Beveridge, Annette. The Bábar-Náma, Being The Autobiography of the Emperor Babar, the Founder of the Moghul Dynasty in India, London: Luzac and Co., LTD., 46, Great Russell Street, 1971.
• Brockelmann, Carl. İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi. trc. Neşet Çağatay. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Chavannes, E. Batı Türkleri. trc. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2013.
• Dale, Stephen F. The Garden oft he Eight Paradises: Babur and the Culture of Empire in Central Asia, Afghanistan an India (1483-1530). Leiden: Brill Verlag, 2004.
• el-Askalânî, İbn Hacer. el-İṣâbe Fî Temyîzi’ṣ-Ṣaḥâbe. Trc. Naim Erdoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Fayda, Mustafa. “Siyer ve Meğâzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37: 324-326. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Gibb, H.A.R. Orta Asya’da Arap Fetihleri. Trc. Hasan Kurt. Ankara: Çağlar Yayınları, 2005.
• Göncüoğlu, Süleyman Faruk. Tarih Nasıl Yazılır? Tarih için çağdaş bir metodoloji. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Grenard, Fernand. Babür. trc. Orhan Yüksek. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1971.
• Hofman, Henry. Turkish Literature A Bio- Bibliographical Survey, Section III, Moslim Central Asian Turkish Literature Being in the Main. Utrecht: BRILL, 1969.
• Humphreys, Stephen. İslam Tarih Metodolojisi – Bir Sosyal Tarih Uygulaması. Trc. Murtaza Bedir, Fuat Aydın. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
• İbnü’n-Nedîm. el-Fihrist. Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2010.
• İbnü’l Esîr, Ali b. Muhammed b. Abdilkerîm el-Cezerî eş-Şeybânî. İslâm Tarihi El-Kâmil fi’târîh Tercümesi. trc. Heyet. İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2016.
• İbnü’l Esîr, Usdu’l-Gâbe fi Ma’rifet’s-Sahâbe. thk. Muhammed İbrahim el-Benna, Muhammed Ahmed Âşûr, Mahmud Abdulvâhib Fâyid. Beyrut, Dâru’ş-Şa’b, trz.
• İbnü’l-Fakîh el-Hemedânî. Kitâbü’l-buldân. nşr. M.J. de Goeje. Leiden: 1885.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdulkadir el-Arnavût, Beşşar Avvâd Ma’ruf. Dımaşk / Beyrut: Daru İbn Kesîr, 2018.
• İslam, Riyazul. İndo-Persian Relations. Tahran: 1970.
• Kahhar, Tahir. Hür Türkistan Üçün. Taşkent: 1994.
• Kazvinî, Zekeriya b. Muhammed b. Muhammed. Âsâru’l-Bilâd. Beyrut: tarihsiz.
• Kitapçı, Zekeriya. Orta Asya Türklüğünün Büyük İslam Kültür ve Medeniyetindeki Yeri. Konya: Damla Ofset, 1995.
• Köprülü, Fuad, “Babur”, The Encyclopedia of Islam, vol. I. (Leiden: Brill, 1986), 848.
• Kurt, Hasan. “Mâverâünnehir Bölgesinde Fetihler”. İslam Tarihi ve Medeniyeti -3- Emeviler. İstanbul: Siyer Yayınları, 2018.
• Mukaddesî, Muhammed b. Ahmed. İslam Coğrafyası (Ahsenü’t-Takâsîm). Trc. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2015.
• Ramazanoğlu, Gözde. Orta Asyada Türk Mimarisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
• Roux, Jean-Paul. Babur Büyük Moğolların Tarihi. trc. Lale Arslan-Özcan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi 2008.
• Schaeder, H. H. “Semerkand”. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi. Eskişehir: M.E.B Devlet Kitapları, 2001.
• Sezgin, Fuat. Geschichte des Arabischen Schrifttums. Mainz: BRILL, 1967.
• Schönig, Claus. ”Die Betrachtung der Natur im Baburname”. Beiträge zum Göttinger Umwelthistorischen Kolloquium 2008-2009. Nşr. Bernd Herrmann. Göttingen: OPAC, 2009.
• Schönig, Claus. Finite Prädikationen und Textstruktur im Babur-name. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 1997.
• Strabo, V, The Geography of Strabo, trc. H. L. Jones, (Harward: Harward Unv. Press, 1961),
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Tarihu’r-rusûl ve’l-mulûk, nşr. M.J. de Goeje, Leiden: 1879-1898.
• Ya’kûbî. Ülkeler Kitabı (Kitâbü’l-Buldan). trc. Murat Ağarı. İstanbul: Ayışığıkitapları, 2019.
• Yâkūt el-Hamevî. Muʿcemü’l-büldân. Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2008.
• Yıldırım, K.. “Türk Menşeli Çin Aileleri-II”. Türkiyat Mecmuası. C.25/Güz. 2015, 359-371.