THE EVALUATION OF ALCOHOL-CONTAINING FOODS IN TERMS OF FIQH

Yıl 2020, Sayı: 44, 88 - 108, 15.12.2020

Yüksel Çayıroğlu

https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.787265

Öz

Alkol Katılan Gıdaların Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi

Öz

Bu araştırmada, helâl gıdanın en önemli güncel problemlerinden biri olan alkol meselesi ele alınmış ve alkol katılan gıdaların fıkhî hükmü tespit edilmeye çalışılmıştır. Öncelikle bu meselenin, Kur’an ve Sünnet’teki delilleri incelenmiş, daha sonra mezhep imamlarının içkiyle ilgili içtihatları verilmiş ve sonrasında da alkolle ilgili güncel fıkhî problemlerin hükmü üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda öncelikle konuyla ilgili görüş beyan eden araştırmacıların güncel fetvaları nakledilmiş, akabinde de naslar çerçevesinde bunların tutarlılık ve doğruluğu sorgulanmıştır. Sonuç itibarıyla alkolün necis bir madde olduğu, istihâle (kimyasal dönüşüm) geçiren veya gıda içerisinde kendiliğinden oluşan alkolün haramlık hükmünü kaybedeceği, istihlâk’ın (az maddenin çok madde içerisinde kaybolması) alkol katılmış gıdaların hükmüne etkisinin olmayacağı, muhtevasında alkol yer alan gıdaları tüketmek için ortada bir zaruretin bulunmadığı fakat umûmü’l-belva (kaçınılması güçlüğe zor açan olaylar) meselesinin tartışmaya açık olduğu, alkol kullanımında gözetilen maksadın ve alkolün elde edildiği kaynağın hükme etki etmeyeceği neticesine ulaşılmış; alkolün, gıda üretiminde katkı maddesi veya yardımcı madde olarak kullanılmaması gerektiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alkol, İçki, Sarhoşluk, Necis, Katkı Maddesi

Evaluating Alcohol-Containing Foods in Terms of Fiqh

Öz

In this study, the issue of alcohol, which is one of the most important current problems of halal food, is examined. It is also aimed to determine the juridical provision of alcohol-containing foods. Firstly, the issue was investigated through its referents in Quran and Sunnah. Then, judicial opinions of sectarian leaders on alcohol were presented and controversial alcohol-related issues in current fiqh were emphasized. In this context, current fatwas (Islamic law) of some researchers on alcohol were presented and then the consistency and reliability of these fatwas were questioned within the framework of sharia laws. In conclusion, it is suggested that alcohol is a dirty item. It is further claimed that alcohol which undergoes chemical conversion (istihala) or spontaneously forms in the food cannot be regarded as forbidden (haram). However, the ruling on the dissolving (istihlak) is similar to alcohol containing foods. On the other hand, the cases, in which there is no obligation to do an act but you are forced to do so to refrain from any difficulties, are deemed to be controversial. But, it is clear that the purpose of alcohol consumption and the source of alcohol do not affect the ruling. Thus, it is also pointed out that alcohol should not be used as food additives or auxiliary substances in food production.

Anahtar Kelimeler

Alcohol, Alcoholic Drink, Drunkenness, Dirty, Food Additive

Kaynakça

• Afâne, Hüsameddin b. Musa. Yes’elûneke. el-Halil: Mektebetu Dendis, 2007.
• Ali el-Kârî, Ubeydullah b. Mesud. Fethu bâbi’l-inâye bi şerhi’n-Nukâye. Beyrut: Dârü’l-erkâm.
• Bâr, Muhammed Ali. “el-Kuhûl ve’l-muhaddirât ve’l-münebbihât fi’l-gızâi ve’d-devâi”. Mecelletü mecmeı’l-fıkhi’l-İslâmî 13, 331-372.
• Bâr, Muhmmaed Ali. el-Hamru beyne’t-tıbbi ve’l-fıkh. 1978.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahih. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî. Ahkâmü’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Çayıroğlu, Yüksel. İslâm Hukuku’na Göre Helâl Gıda. Lambert Academic Publishing, 2016.
• Dârakutnî, Ali b. Ömer. Sünenü’d-Dârakutnî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1966.
• Döndüren, Hamdi. “Gıda Katkı Maddeleri ve İstihlâk”. 1. Ulusal Helâl ve Sağlıklı Gıda Kongresi. ed. Fatih Gültekin. Ankara, 2011, 111-120.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah Ahmed b. Abdirrahîm. Hüccetullâhi’l-Bâliğa. çev. Mehmet Erdoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as. Sünenü Ebî Dâvud. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-Arabî.
• Ebû Zehre, Muhammed. Fetâvâ. Dimeşk: Dârü’l-kalem, 2006.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. Eser Neşriyat, 1979.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. el-Müstedrek ala’s-Sahihayn. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1990.
• Hammâd, Nezih. “el-Edviyetü’l-müştemile ala’l-kuhûl ve’l-muhaddirât”. Mecelletu mecmei’l-fıkhi’l-İslâmî 16, (2003): 69-120.
• Hammâd, Nezih. el-Mevâddü’l-muharreme ve’n-necisât fi’l-gızâi ve’d-devâi beyne’n-nazariyyeti ve’t-tatbîk. Dimeşk: Dârü’l-kalem, 2011.
• Hatîb, Yâsin b. Nâsır. “el-İstihâle ve Ahkâmühâ fi’l-Fıkhi’l-İslâmî”. Mecelletü’l-mecme’ı’l-fıkhi’l-İslâmî 16, (2003): 183-234.
• Hattâb, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed. Mevâhibü’l-celîl li şerhi Muhtasarı Halil. Riyad: Dârü âlemi’l-kütüb, 2003.
• Haydar, Ali. Dürerü’l-hukkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. çev. Fehmi el-Hüseynî. Beyrut: Dârü’l-cîl, 2003.
• İbn Abdilber, Yusuf b. Abdullah. el-İztizkâr. Beyrut: Dârü kuteybe, 1993.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer. Reddü’l-muhtâr ala’d-Dürri’l-muhtâr. Beyrut: Dârü’l-fikr, 2000.
• İbn Hümâm, Muhammed b. Abdirrahman. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1405.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid. Sünenü İbn Mâce. Beyrut: Dârü’l-fikr.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dârü sâdır.
• İbn Münzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm. el-İcmâ‘. Dârü’l-müslim, 2004.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. Mısır: Mektebetü’l-medeniyye, 1975.
• İsfehânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Dimeşk: Dârü’l-kalem, 1992.
• Kal‘acî, Muhammed Revvâs ve Ka‘nibî, Hâmid Sâdık. Mu‘cemü lügati’l-fukahâ. Beyrut: Darü’n-nefâis, 1975.
• Karâfî, Şihâbüddîn Ahmed b. İdris. Envâru’l-burûk fî envâ’i’l-furûk. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1998.
• Karaman, Hayrettin. “Gazlı İçecekler (2)”. http://www.yenisafak.com.tr/yazarlar/HayrettinKaraman/gazli-icecekler-2/2080 (Erişim Tarihi: 10-12-2016).
• Kâsânî, Ebû Bekr b. Mes‘ud. Bedâiu‘s-sanâî fî tertîbi’ş-şerâi‘. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-Arabî, 1982.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Camiu li ahkâmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Makrî, Ahmed b. Ali. el-Misbâhu’l-munîr fî garîbi’ş-şerhi’l-kebîr, Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye.
• Musa, Yahya. “el-Kavâidu’l-Fıkhiyye fî İctimâil’Halâli ve’l-Haram ve Ta’tbîkatuhâ’l-Muâsıra”. Doktora Tezi, el-Câmiatu’l-Ürdüniyye, 2004.
• Müslim, Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dârü ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâî. Haleb: Mektebetü’l-metbûati’l-İslâmiyye, 1986.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmu‘ şerhi’l-Mühezzeb. Beyrut: Daru’l-fikr.
• Nutku, Mustafa. “Cola Rekabeti”. http://yenisafak.com.tr/arsiv/2003/Temmuz/28/dusunce.html (Erişim Tarihi: 10-12-2016).
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb (Tefsîrü’l-Kebîr). Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
• Sahnûn, Abdüsselâm b. Saîd. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye.
• San’ânî. Muhammed b. İsmail. Sübülü’s-selâm. Mektebetu Mustafa el-Halebî, 1960.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dârü’l-ma‘rife.
• Sifil, Ebubekir. “Gazlı İçecekler, Kefir ve Alkol 2”. https://ebubekirsifil.com/gazete-yazilari/gazli-icecekler-kefir-ve-alkol-2/ (Erişim Tarihi: 15-12-2016).
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî. es-Seylü’l-cerrâri’l-mütedaffik alâ hadâiki’l-ezhâr. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1405.
• Şimşek, Harun. Alkol İçeren Yiyecek ve İçecekler. İstanbul: Lemi Yayınları, 2012.
• Şirvânî, Abdülhamid. Havâşî alâ Tuhfeti'l-muhtâc bi-şerhi'l-Minhâc. Kâhire: Dârü’l-fikr.
• Tavîle, Abdülvehhâb Abdüsselam. Fıkhu’l-eşribe ve hadduhâ. Beyrut: Dârü’s-selâm, 1985.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa. el-Câmiu’s-sahîh Süneni’t-Tirmizî. Beyrut: Dârü ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.
• Zühaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhû. Dımeşk: Dârü’l-fikr, 1985.
• Zühaylî, Vehbe. Ahkâmu’l-mevâddi’n-necise ve’l-muharreme. Dimeşk: Dârü’l-mektebî, 1997.