Bazı Pamuk (Gossypium hirsutum L.) Genotiplerinin (Melezler ve Ebeveyler) Lif verimi ve Erkencilik Yönünden Elbistan Koşullarına Uyum Yetenekleri ve Korelasyon Katsayıları

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 1, 73 - 87, 27.03.2018

Ramazan Şadet Güvercin

https://doi.org/10.29050/harranziraat.326834

Öz

Pamuk ıslahının temel hedefi, erkenciliği, verim
ve kalite ile birleştiren çeşit geliştirmektir. Bu çalışma, 2011 ve 2012
yıllarında, Akdeniz, İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinin kesişme noktasında
konumlanmış, kısa vejetasyon süresinin yanı sıra 950-1150 m yüksekliğe sahip
Elbistan koşullarında yürütülmüştür. Sekiz pamuk (Gossypium hirsutum L.) çeşidinin yanı sıra (analar: Stoneville 468, Adana 98 ve Furkan; babalar:
Beliizvor 432, Primera, Berke, Nazilli
663 ve Fantom) bu çeşitlerin Line x Tester analiz yöntemine uygun
melezlenmesiyle geliştirilen on beş F₁ melezinde kullanıldığı
çalışmada, lif verimi ve erkencilik yönünden genotiplerin uyum yetenekleri ile
incelenen özellikler arası ilişkilerin önemi incelenmiş ve uygun genotipler
saptanmıştır.

Bu çalışma sonucunda, lif veriminin incelenen erkencilik
özellikleri ile anlamlı etkileşim gösterdiği ve ekim-ilk çiçek açma tarihi
hariç, diğer özelliklerin dominant veya epistatik etkileri ile yönetildiği
saptanmıştır. Ayrıca, lif verimi ve günlük verim indeksi yönünden önemli SCA'ya
(Special combining ability) sahip olan 1x4 (Stoneville 468 x Beliizvor 432) F₁
melezinin en yüksek lif verimine (113.3 kg da^-1) sahip olmanın yanı sıra taraklanma süresi, ekim-ilk
çiçek açma süresi, ekim-ilk koza açma süresi, ortalama olgunluk süresi ve
günlük verim indeksi yönünden önemli olduğu saptanmıştır.

Diğer yönden, Fantom çeşidinin, ortalama olgunluk
süresi yönünden önemli GCA değerine sahip olurken, lif verimi (102.83 kg da^-1), ilk
koza açma süresi, ortalama olgunluk süresi ve günlük verim indeksi yönünden
önemli olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Elbistan ve pamuk (Gossypium hirsutum L.), lif verimi ve erkencilik, çoklu dizi ve uyum yetenekleri

Kaynakça

• Anonim., 2009 a. Elbistan meteoroloji ilçe müdürlüğü, gözlem kayıtları.
• Anonim., 2009 b. Tarım İl Müdürlüğü, toprak laboratuar analiz sonuçları.
• Anonim., 2013 a. Aydın Ticaret Borsası, yıllık pamuk raporu.
• Anonim., 2013 b. www.elbistan.gov.tr ve www.elbistan.bel.tr. Erişim tarihi: 12.01.2013.
• Başbağ, S., 1999. Güneydoğu Anadolu Bölgesi standart pamuk çeşitlerinden Sayar 314 ile erkenci Ogosta 644 çeşidinin F1, F2 ve geri melez döl kuşaklarında verim, kalite ve erkencilik kriterlerinin kalıtımı. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
• Bednarz, CW., Nichols, RL., 2005. Phenological and morphological components of cotton crop maturity. Crop. Sci. 45: 1497-1503.
• Bilbro, J D., Quisenberry, J E., 1975. A yield-related measure earliness for cotton. Crop. Sci., 13, 392.
• Bölek, Y., Oğlakçı, M., Kıllı, F., 2007. Pamukta (Gossypium spp.) erkenciliği belirleyen faktörler ve üretim planlaması. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 10 (1): 116-125.
• Christidis, BG., Harisson, GJ., 1955. Cotton Growing Problems. Mc. Graw Hill Book Company Inc. Newyork, USA.
• Gipson, JR., Ray, LL., 1970. Temperature variety interrelationship in cotton. J. Agric. Sci. Cambridge. 73: 65-97.
• Hesketh, JD., Lane, HC., Alberte, RS., Fox, S., 1975. Earliness factor in cotton: New comparisons among genotypes. Cotton. Grow. Rev. 52: 126-133.
• Iqbal, M., Chang, MA., Labbar, A., 2003. Inheritance of earliness and other characters in upland cotton. Online I. Biol. Sci. 3, 585-590.
• Kassianenko, VA., Dragavtsev, VA., Razorenov, GI., Razorenova, TS., 2003. Variability of cotton (Gossypium hirsutum L.) with regard to earliness. Genetic Resources and Crop Evolution, (50): 157-163.
• Low, A., Hesketh, J., Muramoto, H., 1969. Some environmental effects on the varietal node number of the first fruiting branch. Cotton. Grow. Rev. 40: 181-188.
• Mert, M., Akışcan, Y., 1995. Amik ovası koşullarında bazı pamuk (Gossypium hirsutum L.) çeşitlerinin gelişme dönemlerine göre sıcaklık isteklerinin belirlenmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül, pp (1): 291-296, Antalya.
• Muramoto, H., Hesketh, JD., Baker, DN., 1971. Cold tolerance in hexaploid cotton. Crop. Sci. 11: 589-591.
• SAS., 2002. A Business Unit of SAS Copyright, 1989-2002, SAS Institute Inc. http://www.jmp.com.
• Singh, RK., Chaudhary, BD., 1985. Biometrical methods in quantitative genetic analysis. Kalyani Publishers, New Delhi, Ludhiana, India. 39-78 p.