OKTAY RİFAT’IN ŞİİRLERİNDE TABİATIN DİLİ/DİLİN TABİATI

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 5, 18 - 27, 30.06.2020

Emel Koşar

Öz

kitabının önsözüyle Türk şiirindeki ilk devrimci dönüşümü (Garip Hareketi/I. Yeni) gerçekleştirirler. Kafiye, uyak ve edebî sanatlardan arındırılmış, küçük insanın gündelik hayatını anlatan şiiri savunurlar ve okura bu tür şiir örnekleri sunarlar. Oktay Rifat 1956 yılında İkinci Yeni şiiri bağlamında değerlendirilen Perçemli Sokak’ın ön sözünde ise dil, gerçek ve imajdan yola çıkarak şiir hakkındaki görüşlerini açıklar.
Şiir, kültürün yansımasıdır. Sözcüklerin taşıdığı kültürel birikim şiirde en öz ve etkileyici şekliyle yer alır. Sözcükler şairin umudu veya umutsuzluğuyla ilgili bir kılavuz olarak kabul edilebilir.
Oktay Rifat zamanla kabuk değiştirmeye başlayan şiirini olgunlaştırırken Şiirler’de (1969) yakaladığı özgün seste yoğunlaşır. Şair, sesin rehberliğinde ilerleyen hayallere ve tabiata odaklandığı Şiirler’de sözcüklerin dokusunu ve sisli anıları aydınlatır.
Oktay Rifat’ın Şiirler adlı kitabında yer alan “Geceler”, “Değilim”, “Kuş”, “Büyük Zaman”, “İsli Alınyazımız” gibi şiirlerde öne çıkan sözcüklerin tarihsel serüvenleri (etimolojik kökenleri, anlam genişlemeleri/değişmeleri) kadar sözcük örgüsündeki (şiirde bütünlük) sağlam yapı da şairin dildeki ustalığını gösterir.

Anahtar Kelimeler

Şiir, sözcük, etimoloji, tabiat

Kaynakça

• Eliade, Mircea (2018). İmgeler ve Simgeler. (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Eren, Hasan (1999). “Aslan”. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi. s. 20-23.
• Eren, Hasan (1999). “Ayna”. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi. s. 28.
• Eren, Hasan (1999). “Gece”. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi. s. 150-151.
• Eren, Hasan (1999). “Yüzük”. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi. s. 462-463.
• Erhat, Azra (2006). “Helios”. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi. s. 139-140.
• Gezgin, Deniz (2016). Su Mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Özcan, Tarık (2005). Şair ve Sözün Mahşeri Oktay Rifat. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Rifat, Oktay (2007). Bütün Şiirleri I. İstanbul: YKY.
• Rifat, Oktay (2009). “Şairin Kişiliği”. Şiir Konuşması. İstanbul: YKY. s. 66.
• Şirin, Hatice (2019). “Acı”. Sözcük Hikâyeleri-Sözlerde Saklı Kültür. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. s. 188.
• Şirin, Hatice (2019). “Deniz”. Sözcük Hikâyeleri-Sözlerde Saklı Kültür. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. s. 74-75.
• Şirin, Hatice (2019). “Güvercin”. Sözcük Hikâyeleri-Sözlerde Saklı Kültür. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. s. 21.
• Şirin, Hatice (2019). “Küpe”. Sözcük Hikâyeleri-Sözlerde Saklı Kültür. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. s. 94-95.
• Şirin, Hatice (2019). “Özlemek”. Sözcük Hikâyeleri-Sözlerde Saklı Kültür. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. s. 213-214.
• Şirin, Hatice (2019). “Tuz”. Sözcük Hikâyeleri-Sözlerde Saklı Kültür. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. s. 138-140.
• Tanyol, Tuğrul (1984). “Oktay Rifat’ın Şiirine Genel Bir Bakış”. Üç Çiçek. Sayı: 3. Ocak. s. 67-80.
• Yavuz, Hilmi (2005). “Oktay Rifat’ın Şiirinde Üç Evre: Nesne, İmge, Dil”. Edebiyat ve Sanat Üzerine Yazılar. İstanbul: YKY. s. 273-275.