PEYAMİ SAFA VE KORPORATİZM

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 148 - 166, 15.07.2021

Bilal Kas

Öz

Yaşamının neredeyse tamamını yirminci yüzyılda geçiren Peyami Safa, Batı menşeli modernleşmeyle kurtulma çareleri arayan ve arayışları sürecinde neredeyse her alanda ikilik’ler içinde kalan bir neslin mensubudur. Babasız geçen çocukluğun ve hayata erken atılmanın zorlukları yanında; kendini yetiştirme gayretleri, Osmanlı’nın savaş ve bozgunla geçen yıllarını Peyami Safa için daha da çetinleştirmiştir. Kendi kendini yetiştirirken birçok iç hesaplaşma yaşayan yazar, milleti için düşünen ve kurtuluş reçeteleri hazırlayan bir fikir adamı olmayı hiç bırakmamıştır. Türkiye’nin Batılı ve modern çerçevede ilerleyen atılımlarını yakından takip eden Peyami Safa, zamanla kendi içinde geliştirdiği ve yirminci yüzyılda birçok ülkeyle birlikte Türkiye’yi de etkileyen bir düşünce olan korporatizmin savunucusu olmuştur. Peyami Safa, Türkiye’de özellikle devletçiliğin gündeme geldiği yıllarda korporatizmi, Türk milliyetçiliğini koruyan bir düşünce sistemi olarak sonuna kadar savunmuştur. Bu çalışmayla; Peyami Safa’nın yazılarında daha fazla üzerinde durduğu ancak Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Yalnızız romanlarında da kendisini gösteren korporatist düşüncenin ve onun düşünce dünyasının hatta milliyetçiliğinin daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

korporatizm, Matmazel Noralya'nın Koltuğu, Peyami Safa, Yalnızız

Kaynakça

• Aytaç, Gürsel (2016). Çağdaş Türk Romanı Üzerine İncelemeler. Ankara: Doğubatı Yayınları.
• Ayvazoğlu, Beşir (2017). Peyami, Hayatı, Sanatı, Felsefesi, Dramı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Boratav, Korkut (2008). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2007). Ankara: İmge Yayınları.
• [Kalpakçıoğlu] Fethi Naci, Yüzyılın Yüz Türk Romanı, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• İlkin, Selim; Tekeli, İ. (2009). 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• İrem, Nâzım (1997). “Kemalist Modernizm ve Türk Gelenekçi Muhafazakârlığının Kökenleri”, Toplum ve Bilim, S. 74, s. 52- 100.
• İrem, Nâzım (2011). “Türk Muhafazakâr Modernleşmesinin Sınırları: Kültürcü Özgürlük ve Eksik Liberalizm”, Doğubatı, Y. 14, S. 58. s. 27- 36.
• Kansu, Aykut (2009). “Türkiye’de Korporatist Düşünce ve Korporatizm Uygulamaları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları. s. 253- 267.
• Moran, Berna (2001). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oksaçan, H. Erdem (2016). Kadro Dergisi ve İktisadi Devletçilik. İstanbul. Agora Kitaplığı.
• Öztan, G. Gürkan (2016). “Korporatizm- Özgürliükten Yoksun Bir Üçüncü Yol Vaadi”, 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, (Haz. H. Birsen Örs). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. s. 517- 542.
• Parla, Taha (2018). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. İstanbul: Metis Yayınları.
• Payaslı, Volkan (2011). Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Devletçilik Politikası Üzerine Bir Değerlendirme (1939-1950). CTAD, Yıl 7, S. 13, Bahar, s. 123-140.
• Safa, Peyami (13 Temmuz 1929). “İftiralar Karşısında”. Hareket, N. 18, s. 2.
• Safa, Peyami (29 Temmuz 1933). “İnkılabımızın İdeolojisi”. Cumhuriyet, N. 3314. s. 3.
• Safa, Peyami (5 Aralık 1935a). “Galatasaray Feodalizmi”. Tan, S. 227, s. 2.
• Safa, Peyami (23 Haziran 1935b). “Sürü Adamı”. Tan, S. 62, s. 2.
• Safa, Peyami (3 Haziran 1937a). “Orta Sınıfların Uyanışı”. S. 4689, s. 3.
• Safa, Peyami (21 Temmuz 1937b). “Şahsi Teşebbüs Meselesi”. Cumhuriyet, S. 4737, s. 3.
• Safa, Peyami (29 Ekim 1937c). “Türk Rejiminin Muayenesi”. Cumhuriyet, S. 4836, s. 3.
• Safa, Peyami (15 Mart 1938a). “Sınıf ve Millet Hamleleri”. Cumhuriyet, S. 4968, s. 3.
• Safa, Peyami (1938b). Büyük Avrupa Anketi. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Safa, Peyami (16 Nisan 1938c). “Dünya Sağa mı Gidiyor Sola mı?”. Cumhuriyet, S. 5000, s. 3.
• Safa, Peyami (8 Ağustos 1939). “Ayaküstü Cevap”. Cumhuriyet, S. 5474, s. 3.
• Safa, Peyami (Ağustos 1940). “Milli Birlik ve Teazzuv”, Bozkurt, S. 5, s. 109.
• Safa, Peyami (22 Mayıs 1942a). “Sistem, Plan, Teşkilat”. Tasvir-i Efkâr, S. 5060, s. 2.
• Safa, Peyami (15 Haziran 1942b). “Tekilat Davamız 2”. Tasvir-i Efkâr, S. 5084, s. 2.
• Safa, Peyami (18 Eylül 1942). “Teşkilat Davamız 11”. Tasvir-i Efkâr, S. 5179, s. 2.
• Safa, Peyami (1943). Millet ve İnsan. İstanbul: Halk Basımevi.
• Safa, Peyami ( 5 Ocak 1961). “Sapık İdeolojiler”. Düşünen Adam, C. 1, S. 1, s. 5.
• Safa, Peyami (2017a). Bir Tereddüdün Romanı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Safa, Peyami (2017b). Yalnızız. İstanbul: Beta Kitap.
• Safa, Peyami (2018). Matmazel Noraliya’nın Koltuğu. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Safa, Peyami (2019a). Türk İnkılabına Bakışlar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Safa, Peyami (2019b). Biz İnsanlar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1977). “Türk Edebiyatında Cereyanlar”, Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları. S. 101- 127.
• Tekin, Mehmet (1986). Peyami Safa’nın Romanlarının Yapı ve Anlatım Teknikleri Bakımından İncelenmesi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tör, Vedat Nedim (1980). Kemalizmin Dramı. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Uğurcan, Sema (2012). “Zihniyetlerin Yansıma alanı Olarak Peyami Safa’nın Romanları ve Şahıslar Dünyası”, Erdem, 62, s. 261- 275.
• Yıldız, Aytaç (2011). “Kuruluş Sürecinde Cumhuriyet Muhafazakârlığı: Peyami Safa’nın Kemalizm Yorumu”, Doğubatı, Y. 14, S. 58. s. 191- 212.