HAYAL VE HAKİKAT KAVRAMLARI BAĞLAMINDA İSMAİL SAFA’NIN ŞİİR DÜNYASI

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 104 - 131, 15.07.2021

Münevver Eroğlu

Öz

Sanatlarda hayal ve hakikate yönelik bakışlar pek çok araştırmanın konu alanını teşkil etmektedir. Bu sanat dallarından biri olan edebiyatta bu kavramlara bakış, estetik ve eleştiri düzleminde ele alınabilir. Edebî akımlarda, sanatçıların bakış açılarının belirlenmesinde, eserlerde anlatılanların “yaşanmış ya da yaşanabilecek” sıfatını kazanmasında ve buna benzer pek çok durumda hayal ve hakikat kavramlarının genişliği okuyuculara ve sanatçılara rehber olur. Hayal ve hakikat kavramları, insanların yaşamlarını biçimlendirmesinde etkili olduğu gibi sanat eserlerinin mahiyeti ve estetik değeri üzerinde de etkili olan kavramlardır. Türk edebiyatında önemli bir yer edinen Servet-i Fünûn sanatçılarının da hayalleri ve hakikatleri kendi özgünlükleri ile birlikte eserlerine dâhil ettikleri görülür. Bu kavramları çeşitli işlevlerle kullanan sanatçılardan biri de İsmail Safa’dır. Onun eserleri hayal ve hakikat bakımından incelendiğinde okuyucu geniş bir kavram alanı ile karşılaşır. Safa hayal kavramını aşk, sevgili, güzellik konuları ekseninde yer yer marazi duyuş tarzına bağlı kalarak işler. Tabiat kavramı, Servet-i Fünûn döneminin tüm sanatçılarında olduğu üzere onda da önem taşır. Vatanî ve dinî hassasiyetler onun şiirini zenginleştiren diğer unsurlardır. İsmail Safa’nın ailesi, yakın çevresi, biyografisi ve gözlemleri eserlerini büyük ölçüde şekillendirir. Servet-i Fünûn döneminin diğer sanatçılarına kıyasla Safa’nın ilim ve hakikat kavramlarına özel bir yer ayırdığını söylemek mümkündür. Bu çerçeveden incelenen İsmail Safa’nın şiirleri, Servet-i Fünûn dönemi şiir dünyasına yeni bir estetik bakış kazandırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Servet-i Fünûn edebiyatı, İsmail Safa, hayal, hakikat, şiir

Kaynakça

• Alkan, Erdoğan (1995). Şiir Sanatı. İstanbul: Yön Yayınları.
• Beşir Fuad (1999). Şiir ve Hakikat, (Haz. Handan İnci). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bulut, Birol (Ağustos 2018). “Türk Şiirinde Gelenekten Moderne Dağ İmgesinin Değişimi: İsmail Safa – Hâlid Örneği”. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, Special Issue 4, s. 56-62.
• Chittick, William C. (2003). Hayal Âlemleri İbn Arabî ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi, (Çev. Mehmet Demirkaya). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Çelik, Hüsniye (2017). İsmail Safa’nın Edebiyat Nazariyesine Dair Çalışmaları. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Devellioğlu, Ferit (2000). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Türkçe Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Engin, Ertan (2011). “Biyografik Açıdan İsmail Safa’nın Şiirleri”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), S. 46, s. 95-110.
• Güneş, Mehmet (Temmuz-Aralık 2010). “Mersiyeden Kitabe-i Seng-i Mezara İsmail Safa’nın Ölüme Bakışı ve Mersiye Türündeki Eserleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 19, s. 149-179.
• İsmail Safa (1308). Huz Mâ Sâfâ. İstanbul: Âlem Matbaası-Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekası.
• İsmail Safa (1312). Mevlid-i Pederi Ziyâret. İstanbul: Âlem Matbaası.
• İsmail Safa (1328a). Mağdûre-i Sevdâ. İstanbul: Hilal Matbaası.
• İsmail Safa (1328b). Hissiyât. İstanbul: Edebiyat-ı Hakikiye Kütüphanesi.
• İsmail Safa (1328c). Sünûhât. İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekası.
• İsmail Safa (2012). Mülâhazât-ı Edebiyye, (Haz. Mehmet Güneş). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• İsmail Safa (2013). Mensiyyât (Tıpkıbasım), (Haz. Özcan Bayrak). İstanbul: Kesit Yayınları.
• İsmail Safa (2019). Şâir-i Mâder-zâd İsmâil Safâ Bütün Şiirleri, (Haz. Bahir Selçuk, Özcan Bayrak, Hasan Şenel, Mesut Algül). İstanbul: Hiperyayın.
• Karaca, Alâattin (1987). Edebî Tenkitleri ve Şiirleriyle İsmail Safa’nın Edebiyatımızdaki Yeri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Paz, Octavio (1995). Şiir Nedir? Yay ve Lir, (Çev. Ömer Saruhanoğlu). İstanbul: Era Yayınları.