PEYAMİ SAFA’NIN ROMANLARINDA MİLLÎ MÜCADELE

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 51 - 64, 15.07.2021

Erdem Dönmez

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun fiilen yıkılıp Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar geçen mücadele sürecini ihtiva eden Mütareke dönemi, geniş açılımlarıyla Türk romanında da sıklıkla işlenen konular arasındadır. Çocukluğu ve ilk gençliği Osmanlı’nın son yıllarına tekabül eden Peyami Safa, ilk kalem tecrübelerinden itibaren bizatihi şahit olduğu Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele sürecini Sözde Kızlar (1923), Şimşek (1923), Mahşer (1924), Bir Akşamdı (1924) ve Biz İnsanlar (1959) adlı romanlarında gündeme getirmiş, mücadelenin cephedeki karşılığından ziyade arka planında kalan farklı yüzünü roman dilinin imkânlarından faydalanarak işlemiştir. Onun cepheden uzak tavrı eleştirmenler tarafından zaman zaman tenkit edilmesine rağmen romanlarda savaş ortamını geniş boyutlarda ve farklı açılımlarla değerlendirmesi, söz konusu eleştirileri haksız çıkaracak niteliktedir. Bu çalışmada Peyami Safa’nın ilk romanı Sözde Kızlar ile son romanı olarak kabul edilebilecek Biz İnsanlar dikkate alınarak Millî Mücadele’nin cephe gerisindeki sivil hayatta ve toplumsal ilişkilerde nasıl karşılık bulduğu, hangi hassasiyetlerle gündeme getirildiği değerlendirilecektir. Ayrıca her iki romanın yazılma tarihleri arasında gerçekleşen toplumsal ve siyasal dönüşümün yazarın Millî Mücadele’ye bakışını değiştirip değiştirmediği de tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Millî Mücadele, Sözde Kızlar, Biz İnsanlar, roman.

NATİONAL STRUGGLE IN PEYAMI SAFA'S NOVELS

Öz

The armistice period, which includes the process of struggle leading up to the actual collapse of the Ottoman Empire and the establishment of the Turkish Republic, is also one of the topics often covered in the Turkish novel with its wide expansions. Peyami Safa, whose childhood and youth coincided with the last years of the Ottoman Empire, brought up the first World War and the National Struggle process that he personally witnessed from his first writings in his novels Sözde Kızlar (1923), Şimşek (1923), Mahşer (1924), Bir Akşamdı (1924) and Biz İnsanlar (1959). He also treated the different side of the struggle in the background rather than the front line, taking advantage of the possibilities of the novel language. Although his attitude away from the war environment has been criticised by critics from time to time, the assessment of the war environment in the novels in wide dimensions and with different expansions is qualified to make these criticisms unfair. In this study, Peyami Safa's first novel Sözde Kızlar and his last novel Biz İnsanlar, will be considered, and how the National Struggle corresponds in civil life and social relations, and with what sensitivities it is processed. It will also be discussed whether the social and political transformation that took place between the writing dates of both novels changed the author's view of the National Struggle.

Anahtar Kelimeler

National Struggle, Sözde Kızlar, Biz İnsanlar, Novel

Kaynakça

• Ayvazoğlu, Beşir (2011). Peyami. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Doğan, Mehmet H. (2003). “Sözde Kızlar, Biz İnsanlar”. Türk Romanında Kurtuluş Savaşı, (Haz. Mürşit Balabanlılar), Ankara: İş Kültür Yayınları.
• Durmuş, Gökay (2017/2). “Peyami Safa’nın Romanlarında Dünya Savaşlarına Yönelik Tahliller”. folklor/edebiyat, Cilt: 23, Sayı: 90, s. 113-128.
• Moran, Berna (2005). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Safa, Peyami (1974). Sözde Kızlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Safa, Peyami (1990). Biz İnsanlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Safa, Peyami (2012). Sanat, Edebiyat, Tenkit. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sağlık, Şaban (Ocak 2015). “Biz İnsanlar mı, Bizim İnsanlarımız mı? Peyami Safa’nın İnsanları”. Hece, Peyami Safa Özel Sayısı, S. 217, s. 140-158.
• Tekin, Mehmet (2014). Romancı Yönüyle Peyami Safa. İstanbul: Ötüken Neşriyat.