TÜRK HALK ŞİİRİNİN GENÇ KUŞAK TEMSİLCİSİ: OZANCA

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 8, 399 - 418, 31.12.2021

Mehmet Özdemir

Öz

Şiir, kültürün sözlü dönemlerinde belleğin en önemli aktarım tekniği olmuştur. Şiirin kültür içerisindeki önemi, birçok geleneğin doğmasını sağlamıştır. Bu anlamda Türk kültüründe şiir söyleme sanatı, yüzyıllardır sürdürülen ve çeşitli dönemlerde belli kalıplaşmalar oluşturan önemli bir gelenek kolu olmuştur. Bu gelenek, yazının bulunmasından sonra da devam etmiş, günümüze kadar gelmiştir. Günümüzde elektronik ve dijital kültür çevrelerinde karşımıza çıkan şiir sanatının geleneksel karakteri söz konusu kültürel mirasa bağlanmaktadır. Türk halk şiirinin önemli geleneklerinden birisi olan Âşık edebiyatı, 16. yüzyıldan günümüze kadar temsilciler yetiştirmiştir. Temsilcilerine çoğu zaman âşık, ozan veya halk şairi denilmektedir. Bu gelenekte şairlik, genellikle rüya motifiyle, usta çırak ilişkisiyle veya kendi kendine öğrenilmektedir. Bu çalışmada Türk halk şiirinin genç kuşak temsilcisi olarak isimlendirilen Ozanca, hayatı, sanatı ve eserleri bağlamında incelenmektedir. Makalede incelenen Ozanca, âşıklık geleneğinin önemli unsurlarından olan saz çalma, muamma çözme, atışma yapma gibi becerilere sahip olmadığı için halk şairi olarak adlandırılmıştır. Makalede Ozanca’nın şiirle tanışması, rüya motifi, aşk badesi, mahlas alması, ilk deyişi ve halk şiiri sahasında geleneksel tarzda ürettiği eserleri âşıklık geleneği verilerinden hareketle tahlil edilmektedir. Ayrıca geleneğin geleceğe aktarılması bağlamında Ozanca’nın halk şiirine sağladığı katkılar da değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Gelenek, Şiir, Aşık edebiyatı

YOUNG GENERATION REPRESENTATIVE OF TURKISH FOLK POETRY: OZANCA

Öz

Poetry has been the most important transfer technique of memory in the oral periods of culture. The importance of poetry in culture has led to the birth of many traditions. In this sense, the art of telling poetry in Turkish culture has been an important branch of tradition that has been maintained for centuries and formed certain stereotypes in various periods. This tradition has continued after the invention of writing and has survived to the present day. Today, traditional character of the art of poetry, which we encounter in electronic and digital cultural contexts, is connected to the cultural heritage in this. Ashik literature, one of the important traditions of Turkish folk poetry has trained representatives from the 16th century to the present. Its representatives are often called ashik, minstrel or folk poet. The ashik usually learns this tradition by dream motif, master-apprentice relationship or by oneself. In this study, the Ozanca, which is named as the young generation representative of Turkish folk poetry, is examined in the context of his live and his art and works. Ozanca, who was examined in the article, was named as a folk poet because he did not have the skills such as playing the instrument, solving riddle, and battle of words, which are important elements of the minstrelsy tradition. In the article, Ozanca's acquaintance with poetry, dream motif, love wine, nickname, first poetry and his works produced in traditional style in the field of folk poetry are analyzed based on the data of the minstrel tradition. In addition, the contributions of Ozanca to folk poetry in the context of transferring the tradition to the future are also evaluated.

Anahtar Kelimeler

Culture, tradition, ashik literature.

Kaynakça

• Bahadır, Sedat (2016). Ardanuçlu Âşık Engünî. İstanbul: Pamiray Yayınları.
• Bahadır, Sedat (2017). Ceylanlı Köyü Türküleri. Ankara: Son Çağ Yayınları.
• Bahadır, Sedat (2021). Bir Coşkun Şair Artvinli Âşık Gülhanî. Ankara: Son Çağ Yayınları.
• Çobanoğlu, Özkul (2000). Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Düzgün, Dilaver (2011). “Âşık Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, (Ed. M. Ö. Oğuz). Ankara: Grafiker Yayınları, sayfa: 283-338.
• Elçin, Şükrü (1997). “Türk Halk Nazmında Tapşırma Alma Geleneği”, Halk Edebiyatı Araştırmaları-1. Ankara: Akçağ Yayınları, sayfa: 41-48.
• Görkem, İsmail (2019). “Türk Halk Hikâyeleri”, Türk Edebiyatı Tarihi, Cilt: 2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, sayfa: 191-208.
• Günay, Umay (2011). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, Doğan (2000). Âşık Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kaya, Doğan (2010). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köprülü, M. Fuad (1999). Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ong, Walter J. (2010). Sözlü ve Yazılı Kültür, (Çev. S. P. Banon). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Özdemir, Mehmet (2021). “Âşık Kahvesinden Medyaya Doğru Bir Gelenek Yolculuğu: Gümüşhaneli Âşık Kul Nuri”, Doğan Kaya Armağanı 70 Yaş Hatırası, (Ed. S. S. Yılmaz vd.), Cilt: 2, Sivas: Vilayet Kitabevi Yayınları, sayfa: 999-1021.
• Sakaoğlu, Saim. (1986). “Ozan, Âşık, Saz Şairi ve Halk Şairi Kavramları Üzerine”, III. Milletler Arası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Cilt: I, Genel Konular, s. 247-251.
• Yılmaz, Serhat Sabri (2017). Alacahanlı Halk Şairleri. Sivas: Vilayet Kitabevi.
• Yüksel, Tolga (2020). Ateşi Üşüttüm Bir Elif Miktarı Ozanca. Sivas: Vilayet Kitabevi.
• Yüksel, Tolga (2021). Ozanca Üzerine Kişisel Görüşme. [Farklı zamanlarda tutulan ilgili notlar kişisel arşivimizdedir].