EXAMINATION OF YÛSUF-I MEDDÂH'S VARKA AND GÜLŞAH MASNAVI IN TERMS OF NOVEL TECHNIQUE

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 8, 571 - 603, 31.12.2021

Orhan Aytuğ Tolu

Öz

The verse form based on the narrative structure in Divan literature is masnavi. Masnavi have taken the place of novel and short story for centuries. Varka and Gülşah masnavi, which is an example of this verse, was first written by Ayyuki in Persian during the Ghaznavid period. In Turkish literatüre, in fourteenth century, there are Varka and Gülşah masnavi written by Yûsuf-ı Meddâh. This masnavi is a love story with two heroes living in the Arabian tribe. Masnavis, which are considered a type of fortified text, are one of the types containing events, people, places, times, and narrators. The novel and story review technique used today can also be applied to the masnavi genre. In this study, Varka and Gülşah masnavi written by Yûsuf-ı Meddâh were examined according to the novel technique. The event, person, place, time, narrator, language and stylistic characteristics of this masnavi are analyzed in detail. The places where the events took place are shown with a diagram. It has been determined that some features that make up the text structure are also seen in modern Turkish literature novels.

Anahtar Kelimeler

Varka and Gülşah, masnavi, terms of novel technique, building elements.

YÛSUF-I MEDDÂH’IN VARKA VE GÜLŞAH MESNEVİSİNİN ROMAN TEKNİĞİ BAKIMINDAN İNCELENMESİ

Öz

Mesnevi, Divan edebiyatında tahkiye yapısına dayanan nazım şeklidir. Roman ve öykünün yerini yüzyıllar boyunca mesnevi tutmuştur. Bu nazım şeklinin bir örneği olan Varka ve Gülşah mesnevisi ilk kez Ayyuki tarafından Gazneliler devrinde Farsça olarak yazılmıştır. Türk edebiyatında 14. yüzyılda Yûsuf-ı Meddâh’ın yazdığı Varka ve Gülşah mesnevisi mevcuttur. Bu mesnevi Arap kabilesinde yaşanan çift kahramanlı bir aşk hikâyesidir. Tahkiyeli metin türü sayılan mesneviler olay, kişi, yer, zaman ve anlatıcı içeren türlerden biridir. Günümüzde kullanılan roman ve öykü inceleme tekniği mesnevi türüne de uygulanabilmektedir. Bu çalışmada Yûsuf-ı Meddâh tarafından yazılan Varka ve Gülşah mesnevisi roman tekniğine göre incelenmiştir. Bu mesnevinin olay, kişi, yer, zaman, anlatıcı, dil ve üslup özellikleri ayrıntılı şekilde çözümlenmiştir. Olayların geçtiği mekânlar bir diyagramla gösterilmiştir. Metin yapısını oluşturan bazı özelliklerin modern Türk edebiyatı romanlarında da görüldüğü tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Varka ve Gülşah, mesnevi, roman inceleme tekniği, yapı unsurları.

Kaynakça

• Aksoy, Hasan (2013). “Yûsuf Meddah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 44), İstanbul: TDV Yayınları, s. 19-20.
• Aktaş, Şerif (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aykanat, Timuçin (2012). “Geleneksel Anlatı Formları Olarak Mesnevîler ve Klâsik Aşk Mesnevîlerinin Motif Yapısı”. Turkish Studies, C. 7, S. 4, s. 883-906.
• Aytaç, Gürsel (1999). Genel Edebiyat Bilimi. İstanbul: Papirüs Yayınları.
• Ece, Selami (2002). “Modern Öyküleme Teorileri Açısından Mesnevi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 9, S. 20, s. 99-105.
• Ece, Selami (2004). “Mesnevilerde Öyküleme Özellikleri ve Üslup”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 11, S. 24, s. 11-21.
• Eren, Hulusi (29.07.2021). “Yûsuf-I Meddâh/Yûsufî/Şâzî”. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi, Erişim Tarihi: 25.10.2021.
• Felski, Rita (2010). Edebiyat Ne İşe Yarar?, (Çev. Emine Ayhan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Finn, Robert (2020). Türk Romanı: İlk Dönem 1872-1900, (Çev. Tomris Uyar). İstanbul: Everest Yayınları.
• Forster, E. M. (1985). Roman Sanatı, (Çev. Ünal Aytür). İstanbul: Adam Yayınları.
• Gündüz, Osman (2009). “Geleneksel Anlatma Formlarından Çağdaş Romana”. Electronic Turkish Studies, C. 4, S. 1, s. 763-798.
• Kaplan, Mehmet (2001). Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kartal, Ahmet (2018). Doğu’nun Uzun Hikâyesi: Türk Edebiyatında Mesnevi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
• Kekeç, İsmail (2017). “Türk Edebiyatında Mesnevi ve Roman İlişkisine Dair Görüşler Üzerine Bir Değerlendirme”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı, C. 3, s. 186-194.
• Köksal, Mehmet Fatih (2005). “Tahkiyeli Bir Eser Olarak Taşlıcalı Yahya’nın Şâh u Gedâ Mesnevisi”. Klâsik Türk Şiiri Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları. s. 29-68.
• Köktekin, Kazım (2007). Yûsuf-ı Meddâh-Varka ve Gülşah. Ankara: TDK Yayınları.
• Moretti, Franco (2005). Mucizevi Göstergeler, (Çev. Zeynep Altok). İstanbul: Metis Yayınları.
• Narlı, Mehmet (2002). “Romanda Zaman ve Mekân Kavramları”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 5, S. 7, s. 91-106.
• Nikoosokhan Sedghi, Elham (2015). Ayyuki ile Yusuf-ı Meddah’ın Varka ve Gülşah Mesnevilerinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sazyek, Hakan (2004). “Romanda Temel Anlatım Yöntemleri Üzerinde Bir Sınıflandırma Çalışması”. Folklor/Edebiyat, S. 37, s. 103-118.
• Şengül, Mehmet Bakır (2010). “Romanda Mekân Kavramı”. Journal of International Social Research, C. 3, S. 11, s. 528-538.
• Ünver, İsmail (2017). “Mesnevi”. Türk Dili, Divan Şiiri Özel Sayısı, s. 430-563.
• Wood, James (2013). Kurmaca Nasıl İşler? (Çev. Ekin Bodur). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Yusûf-ı Meddâh (2011). Varka ile Gülşah, (Haz. Mehmet Kanar). İstanbul: Say Yayınları.