KIRKLARELI- BRIDE HEAD TRADITION FROM BEKTASI IMMIGRANTS FROM KIZILCILDERE VILLAGE BULGARIA: KOCABAS

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: Özel Sayı 3 - AYDIN UĞURLU VE GELENEKSEL SANATLAR ÖZEL SAYISI, 355 - 383, 31.03.2022

Selen Yaman

Öz

Clothing has been not only a covering material but also a crucial fact in the matter of health since the creation of hummankind. Changes in living conditiond and socio-economic structure,the wars,the geograph of the region, advances in the materials give rise to the tranitions in the clothing traditions.

Preservation of the old samples obtained with considerable effort and care as a cultural heriage is a grat asset. İt is a care as acultural heritage is a great asset. İt is crical to research the environment and the conditions in which these samples were produced, their places of usage or the meanings of the colours used etc. All the points are significant in terms of the documentation and sustenance of traditional clothing culture.

The bridal headdress tradition of Bektashi; who migrated from Bulgaria and settled in Kızılcıkdere and nearby villages of Kırklareli and have kept it alive today is investigated in the study. The bridal headdredd in the Bektashi tradition in which the new brides clotes are also glamorous on special occasions such as weddings and Hıdrallez is regarded within the frame of preparation stages, materials and tecniques used,the colors and the meanings attributd to the colors. In addition, the study is reinforced with the drawings by illustrations.

Anahtar Kelimeler

Bridal headdresses, Kırklareli, Bulgaria, Bektashi

KIRKLARELİ- KIZILCILDERE KÖYÜ BULGARİSTAN BEKTAŞİ GÖÇMENLERİNDE GELİN BAŞLIĞI GELENEĞİ: KOCABAŞ

Öz

Giyim, insanoğlunun yaradılışından itibaren yalnızca bir örtünme malzemesi olmayıp insan sağlığı açısından da son derece önemli bir olgudur. Yaşam koşulları ve sosyoekonomik yapının farklılaşması, yaşanan savaşlar, bölge coğrafyası, iklim, kullanılan malzemelerdeki gelişmeler giyim geleneklerinin de değişmesine neden olmuştur.

Bin bir emek ve göz nuru ile üretilen eski örneklerin korunması ve kültürel miras olarak saklanması değerli olduğu kadar, bu ürünlerin hangi ortam ve şartlarda yapıldığı, nasıl kullanıldığı, işlevlerinin neler olduğu, kullanılan renklerin hangi anlamları ifade ettiğinin vb. araştırılması geleneksel giysi kültürünün yaşatılması ve belgelenmesi açısından önem taşımaktadır.

Bu çalışmada; Bulgaristan’dan göç ederek Kırklareli’nin Kızılcıkdere ve civar köylerine yerleşen Bektaşilerin hala günümüzde de yaşattığı gelin başı geleneği incelenmiştir. Düğün, Hıdırellez gibi özel günlerde yeni gelinlere giydirilen giysilerle dikkat çeken Bektaşi geleneğinde gelin başlıkları, hazırlık aşamaları, uygulanan teknikler, kullanılan malzemeler, renkler ve renklere yüklenilen anlamlar çerçevesinde araştırılmış, fotoğraflarla örneklenerek çizimlerle desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gelin başlıkları, Kırklareli, Bulgaristan, Bektâşî

Kaynakça

• Arda, Ergün (2019). “Kişisel Süs Eşyası Boncuk”. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Sayı: 34, s. 438-456.
• Atlamış, Gülhan (2008). Hazır Giyim İşletmelerinde Giyim Süsleme Aşaması Uygulamaları (İstanbul, İzmir, Konya, Adıyaman Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Konya: T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Bölümü.
• Bağcı, Vildan (2018). “Örme Tasarımında El Örgüsü Çorap Motiflerinin Uygulanması.” İdil Dergisi. C: 7. S: 49. Ankara.
• Balpınar Acar, Belkıs (1982). Kilim, Cicim, Zili, Sumak Düz Dokuma Yaygıları. İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti.
• Barışta, H. Örcün (1998). Türk El Sanatları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Başer, Güngör (1998). Dokuma Tekniği ve Sanatı. İzmir: TMMOB Tekstil Odası Yayınları.
• Begiç, Nurgül (2018). “Ankara Çubuk Köylerinde Geleneksel Gelin Giysileri”. Avrasya Uluslararası Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 15 s: 1113-1131.
• Begiç, H. Nurgül; Ağırmatlı H. Handan (2021). “Anadolu’da Kaybolmakta Olan Geleneksel Bir Giyim Kuşam Unsuru: Zaza Püskülü”. Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi E-Dergisi, 8 (2), 30-46. DOI: 10.30804/cesmicihan.962171.
• Can, Mine (2017). “Anadolu Türk Kültüründe Kanaviçe”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 20, s. 319-334.
• Çaylı. Gülfizar (2016). “Isparta İli Elele Derneği Kültür Evindeki El Örgüsü Patikler ve Çoraplar: Kalemişi Dergisi, C. 4, S. 8, s. 59-96.
• Doğan, Mehmet (2011). “Büyük Türkçe Sözlük”, (23. Basım). Ankara: Yazar Yayınları.
• Doğaner, Meral Suna (2017). Türkiye Kıyı Bölgeleri. Coğrafya Lisans Programı. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Ders Notları.
• Eren, Hasan (1999). “Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü”, (2.Basım). Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Eres, Zeynep (2008). Türkiye’de Planlı Kırsal Yerleşmelerin Tarihsel Gelişimi ve Erken Cumhuriyet Dönemi Planlı Kırsal Mimarisinin Korunması Sorunu. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Gargi, Zeynep (2007). Ege Bölgesi Geleneksel Kadın Giyiminde Bel Aksesuarları (İzmir, Aydın, Manisa Örneğinde). Sanatta Yeterlik Tezi. İzmir: T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı.
• Gönül, Macide (1972). “Topkapı Sarayı Müzesinde Bulunan Padişah Elbiseleri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi. S. 7, 267-295.
• Günşen, Ahmet (2007). “Gizli Dil Alevilik-Bektaşilik Erkan ve Deyimlerine Bir Bakış”, Turkish Studies, Türkoloji Araştırmaları Dergisi. C. 2, S. 2, s. 328-350.
• Gürtuna, Sevgi (1997). Osmanlı Kadın Giysisi, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Karadağ, Recep Zayıf (01.08.1997). “Türk Halı ve Kumaşlarında Kullanılan Tabiî Boyarmaddeler”. Arış Dergisi, C. 2, S. 2, s. 38-51.
• Koca, Emine; Koç, Fatma (2016).” Türk Halk Giyiminde Kullanılan Süslemelere Tipolojik Bir Yaklaşım”. İdil Dergisi, C:5, S: 19, s:237-262.
• Koçak, Saniye Çiğdem (2020). Tekstil Baskı ve Boyamacılığına Bağlı El Sanatlarının Baskı Tarihindeki Yeri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. Covıd-19 Özel Sayısı 2. s. 464-482. Ok, Çağlar (2015). Tokat İlinde Geleneksel Yazmacılık. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özcan, Seda (2009). Topkapı Sarayı Müzesi’nde Bulunan 17. Yüzyıl Padişah Kaftanlarının İncelenmesi. Yüksek Lisans tezi, Konya: T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı, Giyim Sanatları Eğitimi Bilim Dalı.
• Sezen, Tahir; Torun, Arif (2017). “Osmanlı Yer Adları”. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayın No: 26, s. 1-1150.
• Soysaldı, Aysen; Çolak, Âdem (2018). “Bolu- Gerede İlçesi Mangallar Köyü El Örgüsü Çorap ve Patikleri”. İdil Dergisi, C: 7, S: 49, s: 1201-1205.
• Sümbül, Muzaffer (2001). “Adana Giyim –Kuşam Kültürü”. Folklor Halkbilim Dergisi C: 5, S: 49. s: 8-13.
• TDK (2009). Türkçe Sözlük, (810. Baskı). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Uğurlu, Aydın (1991). Anadolu Dokumalarında Motif Felsefesi. Bursa: TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yayını. Y. 5, S. 26. s: 76-82.
• Uğurlu, Servet Senem (2018a). Geleneksel Tekstil Teknikleriyle Yeni Sanatsal Çalışmalar. Sanatta Yeterlilik tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Uğurlu, Servet Senem (2018b). “Anadolu Kilimlerinde Sanatsal Değerler”, Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, C: 1, S: 1, s: 1-15 (https://dergipark.org.tr/tr/pub/hars/issue/37666/427749).
• Yalçın, Sema (2019). Geleneksel Giyim Kuşamda Gelin Kıyafetlerinin Günümüze Erişmesi ve Yöresel Belgeleme-Edirne, Tekirdağ, Kırklareli. Sanatta Yeterlilik tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Yılmaz, Dilek (2011). Osmanlı Dönemi 19. Yüzyıl Modası ve Değişimi. Yüksek Lisans tezi İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekstil ve Moda Tasarımı Ana Sanat Dalı. https://www.kalemisidergisi.com/makale/pdf/1473242331.pdf [Erişim tarihi: 26.02.2022]).
• Sözlü Kaynaklar K. Ş. -1: Engin, Refik. (20 Ağustos 2021) Tekirdağ. (Röportaj Yapan: Yazar).
• Engin, Refik. (d.7 Eylül 1956) Kılavuzlu Köyü. Tekirdağ.
• K. Ş. -2: Ertürk, Salim. (1 Eylül 2021). Kızılcıkdere Köyü. (Röportaj Yapan: Yazar).
• Ertürk, Salim. (d.1956). Kızılcıkdere Köyü. Kırklareli.
• K. Ş. -3: Gürsoy, C. (13 Haziran 2021). Kızılcıkdere Köyü. (Röportaj Yapan: Yazar).
• Gürsoy, Canan (d.20.06.1993). Kızılcıkdere Köyü. Kırklareli.
• K. Ş. -4: Gürsoy, S. (13 Haziran 2021). Kızılcıkdere Köyü. (Röportaj Yapan: Yazar). Gürsoy, Sibel. (d.04.02.1975). Kızılcıkdere köyü. Kırklareli.
• K. Ş. -5: Gürsoy, K. (13 Haziran 2021). Kızılcıkdere Köyü. (Röportaj Yapan: Yazar). Gürsoy, Kadriye. (d.1952). Kızılcıkdere Köyü. Kırklareli.
• K. Ş. -6: Teke, G. (13 Haziran 2021). Kızılcıkdere Köyü. (Röportaj Yapan: Yazar). Teke, Gülşen (d.1952). Kızılcıkdere Köyü. Kırklareli. (Röportaj Yapan: Yazar).
• K. Ş. -7: Kurtulmuş, Zekeriya. (11.Şubat 2022). Kırklareli Kurtulmuş, Zekeriya. (Kırklareli İl Kültür Turizm Müdürlüğü Folklor (Halk Bilimi) Araştırmacısı. (Röportaj Yapan: Yazar).