TRABZON KEŞAN CLOTH

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 471 - 488, 28.12.2022

Sümeyye Saruhan

Öz

The Yoruk and Turkmen tribes of the nomadic Oghuz interacted with other civilations that they faced and at the same time they preserved their own characteristic features. Thus, they have become a society that constantly develops and renews itself. They have chosen Anatolian lands which hosted many civilizations as their homeland.

The art of weaving, which has a special importance for the Turks has developed by combining with the rich culture of Anatolia. Our weaving art is among the best examples of intercultural interaction. It is possible to see the subtleties, richness and artistic understanding of the Turkish cultural structure in our weavings. In this context, weavings are works of art that reveal the deep-rooted history of the Turks.

Weaving, which is among the basic needs of people such as dressing,covering and protection, developed and became widespread in Anatolia with the Turks. Weaving is done in almost every region of Anatolia, and almost every region has gained a reputation for weaving. Weavings vary according to the cultural characteristics and climatic conditions of the region. In this context, our weavings are among our cultural assets that pointing the geographical indications of the region.

It is possible to see weavings with the culture and artistic understanding of the region in our Eastern Black Sea region. Weavings with shuttles were popular in the Eastern Black Sea. Trabzon city is among our weaving centers that contribute to our weaving culture. Trabzon Keşan cloth, which is among the shuttle weavings, has been our study subject. Ikat is one of the ornamental elements of the fabric. The biggest feature that distinguishes the Keşan cloth from other cloths is that the cloth is decorated using the ikat technique. Due to the fact that the Trabzon region is on important trade centers, a lot of intercultural interaction has occurred in that area. Therefore, it is thought that the ikat technique came from the Indonesian island group to Trabzon and spread to the world.

In the introduction part of this study, brief information about the historical development process of weaving, its definition, the history of Trabzon and Keşan cloth is given. The subject consists of three main parts and the conclusion part. In the first part, Trabzon Keşan cloth weaving features, in the second part, the materials used in the cloth and weaving stages, in the third part, the color phenomena that make up the cloth, and in the last part, the ornamental elements of the cloth are tried to be explained in detail.

Anahtar Kelimeler

Anatolian, Weaving, Fabric, Ikat

TRABZON KEŞAN BEZİ

Öz

Göçebe yaşayan Oğuzların Yörük ve Türkmen boyları karşılaştıkları diğer toplumlarla kendilerine ait karakteristik özelliklerini koruyarak medeniyetler arası etkileşimde bulunmuşlardır. Bu sayede kendilerini devamlı geliştiren ve yenileyen bir toplum olmuşlardır. Çok sayıda uygarlığa ev sahipliği yapmış Anadolu topraklarını vatan olarak seçmişlerdir.

Türkler için ayrı bir önemi olan dokuma sanatı Anadolu’nun zengin kültürüyle birleşerek gelişmiştir. Dokuma sanatımız kültürlerarası etkileşimin en iyi örnekleri arasında yer almaktadır. Dokumalarda Türk kültür yapısının inceliklerini, zenginliklerini ve sanat anlayışını görmek mümkündür. Bu bağlamda dokumalar Türklerin ne kadar köklü bir geçmişe sahip olduğunu gözler önüne seren sanat eserleri arasında önemli bir konuma sahiptir.

Dokumacılık, giyinmek, örtünmek ve korunmak gibi insanın temel gereksinim kaynaklarıyla birlikte gelişip yaygınlaşmıştır. Anadolu’nun hemen hemen her bölgesinde dokumacılık yapılmaktadır. Dolayısıyla her bölgeye özgü farklı dokumalar ortaya çıkmıştır. Bu dokumalar, kültürel özellikler ve iklim şartlarına göre farklılıklar gösterdiğinden yörenin coğrafi işaretlerini üzerinde taşıyan kültür varlıkları arasında yer almaktadır.

Doğu Karadeniz bölgesinde de yöre kültürü ve sanat anlayışını yansıtan dokumalar görmek mümkündür. Mekikli dokumacılık bu bölgede gelişerek ön plana çıkmıştır. Trabzon ili dokuma kültürüne katkı sağlayan dokuma merkezleri arasında yer almaktadır. Mekikli dokumalar arasında yer alan Trabzon Keşan bezi çalışma konusudur. Keşan bezini diğer bezlerden ayıran en önemli özellik ikat tekniği kullanarak desenlenmiş olmasıdır. Önemli ticaret yolları üzerinde bölgede çok fazla kültürlerarası etkileşim vardır.

Bu çalışmanın giriş bölümünde dokumanın tarihsel gelişim süreci, tanımı, Trabzon tarihi ve Keşan bezi hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Konu üç temel bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Birinci bölümde Trabzon Keşan bezi dokuma özellikleri, ikinci bölümde bezin desen unsurları ve renk olgusu, üçüncü bölümde kullanılan malzemeler ve dokuma aşamaları ayrıntılı bir şekilde anlatılmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Dokuma, Bez, İkat, Keşan., Anatolian, Weaving, Fabric, Ikat

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk (Ed.) (2011). “Nokta”, Türkçe Sözlük, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Begiç, Nurgül; Öz, Ceren (2019). “Trabzon ve Çevresinde Kullanılan Peştamal Dokumaları ve Günümüz Tasarımlarında Uygulanması”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, S. 21, s. 475-492, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/896031 [Erişim tarihi: 25.06.2022]).
• Çoruh, Ebru; Binboğa, Elif Burcu (2021). “Geleneksel Kutnu Kumaşı Üzerine Deneysel Yüzey Tasarımları”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat ve Tasarım Dergisi, S. 27, s. 131-143, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1845962 [Erişim tarihi: 25.06.2022]).
• Karpuz, Haşim (1990). Trabzon. Ankara: Mas Matbaacılık.
• Selçuk, Keziban; Yurttaş, Hüseyin (2020). “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dokunan Geleneksel Kumaşlar Üzerine Bir Deneme”, Karadeniz Araştırmaları Enstitü Dergisi, S. 9, s. 35-47, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1172490 [Erişim tarihi: 15.05.2022]).
• Turan, Şerafettin (1990). Türkiye İtalya İlişkileri I, Selçuklulardan Bizans’ın Sona Erişine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Uğurlu, Aydın (1983). “Güzel Sanatlar Perspektifinde El Dokumacılığı”, Sanat Çevresi Dergisi, S. 22-26, s. 57.
• Uğurlu, Aydın (1990). “Dokuma, Estetik ve Renklendirme”, Tekstil ve Makine Yıllığı Dergisi, S. 4, s. 130-139, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/137688 [Erişim tarihi: 15.05.2022]).
• Uğurlu, Aydın (1997). “Dokuma”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (C. 1). İstanbul: Yapı Endüstri Yayınları.
• Uğurlu, Senem (2021). “Geleneksel Anadolu Dokumalarında Çizgi ve İkonografisi”, Zeitschrift für die Welt der Türken (Journal of World of Turks), S. 2, s. 255-275, ZEITSCHRIFT FÜR DIE WELT DER TÜRKEN | Makale Yönetim Sistemi (dieweltdertuerken.org) [Erişim tarihi: 25.06.2022]).
• Uğurlu, Senem (2021). “Geleneksel Dokumalarda Motif Desen Bağlantıları”, Kesit Akademi Dergisi, S. 7, s. 160-175, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1847796 [Erişim tarihi: 19.05.2022]).
• Yağan, Şahin Yüksel (1978). Türk El Dokumacılığı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• (https://kaivrosi.com/tr-us/blogs/gecmisten_gunumuze_pestemal/pestamalin-tarihcesi [Erişim Tarihi: 01.07.2022]).
• (https://www.youtube.com/watch?v=ZfgSN3QcFYI [Erişim Tarihi: 01.07.2022]).
• (https://www.instagram.com/p/Bzk0jMPJjR3/ [Erişim Tarihi: 01.07.2022]).
• (https://www.gzt.com/jurnalist/karadeniz-kadininin-olmazsa-olmaz-aksesuari-kesan-2530551[Erişim Tarihi: 01.07.2022]).
• (https://kaivrosi.com/tr-us/pages/hakkimizda [Erişim Tarihi: 21.06.2022]).