SALÂH BİRSEL’İN KAHVELER KİTABINA EDEBİYAT-MEKÂN BAĞLAMINDA BİR BAKIŞ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 409 - 419, 28.12.2022

Özge Nur Ünal

Öz

Tarihte yer alan en eski milletlerden biri olan Türklerin hayatına 16. yüzyıldan itibaren Anadolu’da dâhil olan kahve içme kültürü sohbetlere ve anılara eşlik ederken kültürel mekân olarak da toplumsal hayatımızdan izler taşır. Yüzyıllardır birçok medeniyete ev sahipliği yapan İstanbul, saltanatının içinde kültürel mekânlara da mesken olmuştur. Kozmopolit bir şehir olan İstanbul’un hafızasında sohbet etme ihtiyacından doğan ve sözlü kültürde de yer bulan kahvehaneler misafirlerinin beklenti ve ilgisine göre kümelenir. Şehir belleğinin kültürel temsili olan kahvehaneler sosyal hayattaki pratikler ve düşünce sistemini yansıtan muhitlerden olmasıyla müdavimlerinin uğrak yeri hâline gelmiştir. Kahve kadar kahvenin içildiği mekân da misafirlerin davranışlarında etkilidir. İşletmecisinin ve müşterisinin özelliklerine göre şekillenen mekân; kültürel bellek ve hafızanın gelecek nesillere aktarılmasında bağlamı oluşturur. Kahvehaneler aynı zamanda kültür ve sanata dayalı geleneğin gelişme mekânlarından biridir. Salâh Birsel’in daha önce birçok çalışmaya konu olmuş eseri Kahveler Kitabı’ndaki unsurlardan biri olan kahvehaneler, mekân ve insan arasındaki somut bağlardandır. Bu çalışmada amaç Salâh Birsel’in özgün üslubuyla derlediği kahvehaneleri dönemin ünlü simalarının ağzından naklen aktarırken edebiyat ve mekân bakış açısında sunmaktır. Kültürel mirasın aktarımında dönemin ünlü edebiyatçılarının da eserlerinde yer bulan kahvehaneler halkbilimi ve halk edebiyatının çalışma sahaları olarak değerlendirilirken bu çalışmada Salâh Birsel’in İstanbul’un en çok ziyaret edilen kahvehanelerini kendi üslubuyla değerlendirdiği Kahveler Kitabı edebiyat- mekân bağlamında incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

Kahve, kahvehane, Kahveler Kitabı, Salâh Birsel., Coffe, coffeehouse, Book of Coffees

A LOOK AT SALAH BİRSEL’S BOOK OF COFFEES IN CONTEXT OF LITERATURE SPACE

Öz

The coffee drinking culture, which has been included in the life of Turks, one of the oldest nations in history, in Anatolia since the 16th century, accompanies conversations and memories, and carries traces of our social life as a cultural place. Istanbul, which has been home to many civilizations for centuries, has also been home to cultural venues during its reign. The coffeehouses, which arise from the need to chat in the memory of Istanbul, which is a cosmopolitan city, and also find a place in oral culture, are clustered according to the expectations and interest of their guests. The coffeehouses, which are the cultural representations of the city memory, have become a frequent destination for their regulars as they are among the neighborhoods that reflect the practices and thought system in social life. As well as the coffee, the place where the coffee is drunk is also effective on the behavior of the guests. The space, which is shaped according to the characteristics of its operator and customer, creates the context for the transfer of cultural memory and memory to future generations. Coffeehouses are also one of the places of development of culture and art-based tradition. Coffeehouses, one of the elements in Salah Birsel’s Book of Coffees, which have been the subject of many studies before, are the tangible bonds between space and people. The aim of this study is to present the coffeehouses compiled by Salâh Birsel in his original style, from the point of view of literature and space, while transferring them from the famous figures of the period. In the transfer of cultural heritage, coffeehouses, which are also included in the works of famous men of letters of the period, are considered as the fields of study of folklore and folk literature, and in this study, the "Book of Coffees", in which Salâh Birsel evaluates the most visited coffee houses in Istanbul with his own style, will be examined in the context of literature and space.

Anahtar Kelimeler

Salâh Birsel., Book of Coffees, coffeehouse, Coffe

Kaynakça

• Ağıldere, Suna T. (2019). Batılı Seyyahların Gözünden İstanbul ve Cezayir’de Kahve ve Kahvehane Kültürü (17. yy- 19. yy). Milli Folklor Dergisi. C (122), s. 14-28.
• Altı, Aziz (2018). “Bektaşilerin ve Yeniçerilerin Yaşantısından Bir Kesit: Yeniçeri Kahvehaneleri”. Alevilik Araştırmaları Dergisi. s. 219-230.
• Bachelard, Gaston. (2014). Mekânın Poetikası. Çev. Alp Tümertekin. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bahar, Mahmut. (1995). Salâh Birsel’in Hayatı, Şiir ve Denemeleri Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi: Elazığ. Fırat Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balkaya, Adem (2013). “Mekân Poetikası Bağlamında Âşık Kahvehaneleri ve Âşık Üzerinde Kimi Fonksiyonları” Turkish Studies Dergisi, 8 (1). s. 881-889. Ankara: Gram Yayınları.
• Birsel, Salâh (2014). “Kahveler Kitabı”. Sel Yayıncılık. İstanbul.
• Duvarcı, Ayşe (2012). Kültürümüzde İstanbul Kahvehaneleri ve Halk Edebiyatına Katkıları. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi. 1 (1) , 75-86.
• Evren, Burçak. (1996) “Eski İstanbul’da Kahvehaneler”. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Hattox, Ralph S. (1988). Kahve ve Kahvehaneler Bir Toplumsal İçeceğin Yakındoğu’daki Kökenleri. Çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İnan, Yusuf Ziya. (1965). “Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan Hayatı -Şahsiyeti ve Eserleri İçinde” İstanbul: Sıralar Matbaası.
• Koca, Nusret; Tüğen, Arzu E. (02020). “Somut Olmayan Kültür Miras Listesinde Bir Değer Olan Türk Kahvesine Coğrafya Perspektifinden Bakış”. Troyaacademy Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 5 (1). s.347- 362.
• Mengi, Nesrin (2020). “Salâh Bey Tarihinin Edebiyatçı Mekânları”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 13(34).
• Öner, Haluk (2013). “Yeni Türk Edebiyatında Kadıköy”. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü.
• Sökmen, Cem (2017). “Marmara Kıraathanesi: Beyazıt’ta Bir Hayat Sahnesi” İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Toros, Taha (1998). “Kahvenin Öyküsü” İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yardım, Mehmet Nuri (2013). “Mizahın İzahı”. Çağrı Yayınları. İstanbul.
• Yılmaz, Ebru Burcu (2019) “Edebiyat Şehir Hafıza: Türk Romanında Hafıza Mekânı Olarak Şehir”. Kesit Yayınları. İstanbul.