HATIRADA MÜDAFAA, MÜDAFAADA HATIRA: TALÂT PAŞA’NIN HATIRATI ÜZERİNE

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 9 - 22, 29.06.2023

Bilgin Güngör

Öz

1908-1918 arası Türk siyasetinin en önde gelen aktörü konumundaki İttihat ve Terakki Cemiyetinin nüfuzlu kişileri arasında yer alan ve bir dönem sadrazamlık görevinde bulunan Talât Paşa; Birinci Dünya Savaşı sonrasında Berlin’e yerleşir. Berlin günlerinde hatıratını kaleme almaya başlar. Bu hatırat, Türkiye’de, 29 Kasım-29 Aralık 1921 tarihleri arasında Yeni Şark gazetesinde tefrika edilmeye başlanır. Bilinmeyen nedenlerden ötürü tefrika yarım kalır. İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesine az bir süre kala Hüseyin Cahit, hatıratın Almancadan yapılan çevirisini 3 Nisan-1 Haziran 1945 tarihlerinde Tanin’de tefrika eder, 1946’da da Talât Paşa’nın Hatıraları adıyla kitaplaştırır. Yakın zamana kadar hatıraların metni söz konusu olduğunda sadece Hüseyin Cahit’in tefrikası ve hazırladığı kitap söz konusu edilmiş, Yeni Şark’taki orijinal metin görülmemiştir. Bu orijinal metin “Atatürk’ün Bütün Eserleri Çalışma Grubu” tarafından gün yüzüne çıkartılmış ve 2006’da Hatıralarım ve Müdafaam adıyla kitap olarak yayına hazırlanmıştır. Bu hatıratın içeriğinde üç mesele ön plana çıkar: Ermeni Tehciri, Birinci Dünya Savaşı’na giriş ve savaş vurgunculuğu. Bir bakıma Talât Paşa’nın hatıratı, bu üç mesele üzerinden kendisine (ve tabii İttihat ve Terakki Cemiyetine) dönük suçlamalara karşı bir savunma metni, bir müdafaaname olarak konumlanır. Bu makalede Talât Paşa’nın hatıratı bir eleştirmen bakış açısıyla odağa alınmış, bu doğrultuda hatıratın tarihsel gerçekliklerle olan ilişkisi bir yana bırakılarak içeriği ve öne çıkan argümanları göz önünde bulundurulmuştur. Bu yapılırken de hatıratın orijinal metninden hareket edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Talat Paşa, hatırat, içerik çözümlemesi

Kaynakça

• Afyoncu, Erhan (20 Şubat 2022). “İttihadçılar’ın Hataları, Koskoca İmparatorluğu 10 Senede Çökertti”, Sabah, (https://www.sabah.com.tr/yazarlar/erhan-afyoncu/2022/02/20/ittihadcilarin-hatalari-koskoca-imparatorlugu-10-senede-cokertti [Son Erişim Tarihi: 7.6.2022]).
• Ahmad, Feroz (2020a). İttihat ve Terakki 1908-1914, (Çev. Nuran Yavuz). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Ahmad, Feroz (2020b). Jöntürkler Osmanlı İmparatorluğu’nu Kurtarma Mücadelesi 1914-1918, (Çev. Tansel Demirel). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Babacan, Hasan (2005). Mehmed Talât Paşa (Siyasi Hayatı ve İcraatı) 1874-1921. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• BBC News Türkçe (24 Nisan 2021). “24 Nisan Açıklaması: Biden 1915 Olaylarını ‘Soykırım’ Olarak Tanımladı, Türkiye Sert Tepki Gösterdi”, (https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56874181 [Son Erişim Tarihi: 6. 6. 2022]).
• Berkes, Niyazi (2012). Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Haz. Ahmet Kuyaş). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çavdar, Tevfik (2005). Talat Paşa Bir Örgüt Ustasının Yaşam Öyküsü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eraslan, Cezmi; Olgun, Kenan (2006). Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento. İstanbul: 3F Yayınevi.
• İrtem, Süleyman Kâni (2004). Meşrutiyetten Mütarekeye Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Yılları (1909-1918), (Haz. Osman Selim Kocahanoğlu). İstanbul: Temel Yayınları.
• Kabacalı, Alpay (Haz.) (2007). Talât Paşa’nın Anıları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kacıroğlu, Murat (2009). “Millî Mücadele ve Erken Dönem Cumhuriyet Romanlarında Harp Zenginleri”, Karadeniz Araştırmaları, S. 20, s. 117-136.
• Kaynak Yayınları [t.y]. (https://www.kaynakyayinlari.com/ataturkun-butun-eserleri-tum-set-30-cilt-p362296.html [Son Erişim Tarihi: 6. 6. 2022]).
• Namık Kemal (2014). Renan Müdâfaanâmesi, (Haz. Nurullah Çetin). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Talat Paşa (2021). Hatıralarım ve Müdafaam, (Haz. Atatürk'ün Bütün Eserleri Çalışma Grubu). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Yalçın, Hüseyin Cahit (2018). Talât Paşa, (Haz. Göktürk Ömer Çakır). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yalçın, Hüseyin Cahit (1998). Talât Paşa’nın Hatıraları. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı (Cumhuriyet Kitapları).
• Zeyrek, Suat (2013). Meşrutiyet: Osmanlı’da Birlikte Yaşamak ya da Birlikte Dağılmak (I. Dünya Savaşı’na Kadar). İstanbul: Kitabevi Yayınları.