TOPLUMSAL VE BİREYSEL BELLEK BAĞLAMINDA YERLİ VE YABANCI ANLATILARDA ÇANAKKALE SAVAŞI

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 72 - 81, 30.06.2024

Melike Tansever

Öz

İnsanı diğer canlılardan ayıran önemli niteliklerin başında bir hafızaya sahip olması gelir. Birey, yaşantısı süresince deneyimlenen olay ve olguları zihin süzgecinden geçirerek algılar. Bu açıdan, çevresini anlamlandırma ve yaşadığı olayları anlama noktasında geçmiş deneyimlerini sakladığı yer olan bellek oldukça önem taşır. Bellek, bireyin hafızasında var olan bilgilerin hatırlanıp işlendiği yerdir. Birey, bellek vasıtası ile geçmişi sorgulama ve dün ile bugün arasında bağ kurma yetisine sahip olur. Böylelikle birey geçmişten bugüne yaptığı çıkarımlar ile varlık bilincini anlamlandırır ve geleceğini oluşturur. Bireyin geçmişten bugüne varoluşunu yansıtarak benliğini oluşturmasını sağlayan bellek kavramı, bireysel ve toplumsal açıdan kimlik ediniminin temelini oluşturur. Ayrıca toplumun tarihsel, sosyolojik ve siyasal açıdan incelenmesine de olanak sağlar. Hatırlama eyleminin gerçekleştiği yer olarak hafıza, tarihi açıdan da oldukça değer verilen bir kavram olmuştur. Bellek, psikanaliz ve siyaset gibi alanlarda da kendine yer bulmuş ve zamanla edebî bir konu olmayı başarmıştır. Bellek kavramı özellikle 1990'lı yıllardan sonra çağdaş edebiyat araştırmalarında öne çıkmış ve birçok uluslararası yazarın ilgi odağı haline gelmiştir. Birçok yazar edebî anlatılar yoluyla toplumsal bellek ve kimlik oluşumuna yön vermiştir. Bu çalışmada, bellek kavramının edebiyatla ilişkisi ele alınmıştır. Yerli ve yabancı yazarların anlatıları üzerinden Çanakkale Savaşı irdelenmiş bireysel ve toplumsal bellek açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bellek, Toplumsal Bellek, Çağdaş Edebiyat, Tarih, Çanakkale.

Kaynakça

• Adıvar, Halide Edip (2001). Şebben'in Kara Hüseyin'i. Dağa Çıkan Kurt. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Carrutthers, Mary (2008). TheBook of Memory: A Study of Memory in MedievalCulture, (2. Baskı), New York: Cambridge UniversityPress.
• Draaisma, Douwe (2007). Bellek Meteforları: Zihinle İlgili Fikirlerin Tarihi, (Çev. Gürol Koca). İstanbul: Metis Yayınları.
• Enginün, İnci. (1986). “Çanakkale Zaferinin Edebiyata Aksi”, Türklük Araştırmaları Dergisi, 112-129.
• Gross, David (2000). Lost Time: On Remembering and Forgetting in Late Modern Culture. ABD: University of Massachusets.
• Güllübağ, Mustafa (2016). Gelibolu’nun İngiliz Yazarları. Kayseri: Tiydem Yayıncılık.
• Kaplan, Mehmet (2005). Hikâye Tahlilleri, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Marquez, Gabriel Garcia; Savaş, Pınar (2006). Anlatmak İçin Yaşamak. İstanbul: Can Yayınları.
• Miquel, Pierre (2014). Çanakkale Cehennemi, (Çev. Nuriye Yiğitler). İstanbul: Kafekültür Yayıncılık.
• Nietzsche, Friedrich (2015). Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Sakıncası, (Çev. Mustafa Tüzel). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Ozansoy, Halit Fahri (1967). Edebiyatçılar Geçiyor. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Ömer Seyfettin (1917). “Çanakkale'den Sonra”, Yeni Mecmua, 119-120.
• Polat, Nazım Hikmet (2011). Ömer Seyfettin-BütünHikayeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Proust, Marcel (2006). Kayıp Zamanın İzinde: Swann’ların Tarafı, (Çev. Roza Hakmen), (2. Cilt). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ricoeur, Paul (2012). Hafıza, Tarih, Unutuş, (Çev. Mehmet Emin Özcan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Sancar, Mithat (2010). Geçmişle Hesaplaşma: Unutma Kültüründen Hatırlama Kültürüne. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, Enes (2009). “Kronolojik Çanakkale Savaşları Tarihi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. (3 Kasım 1914- 9 Ocak 1916). 25/73.s. 107-164.
• Telman, Nursel (2000). Etkin Öğrenme Yöntemleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Torosyan, Sarkis (2012). Çanakkale’den Filistin Cephesi’ne, (Çev. Gizem Şakar). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tör, Ahmet Nedim (1331). Cenk Destanı. Ankara: Matbaa-i Askeriye.
• Tör, Ahmet Nedim. (2000). Defter-i Hatırat. İstanbul: YKY.
• Uçuk, Cahit (2014). Bir İmparatorluk Çökerken. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uzun, Mustafa (2022). “Çanakkale’de Namaz: Şairi Ahmet Nedim Servet Bey”, Hakkari İlahiyat Dergisi, 1(1), 12-44.