GARDEN LANTERNS IN TOKAT CITY MUSEUM: WORKS OF LOCAL MASTER DURSUN TURACI

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 152 - 162, 27.12.2024

Nurcan Boşdurmaz

Öz

It is established that a certain number of the lighting instruments in use during the late Ottoman period or the early republican period were imported from Europe. The designs of these costly imported products were replicated by local producers, who also integrated local preferences into their designs during the manufacturing process. The subject of this study is the production of garden lanterns by local craftsmen in Tokat over an extended period of time, with a particular focus on their use for outdoor lighting. The study focuses on garden lanterns produced by Dursun Turacı, who operated a shop in Taş Han, Tokat, manufacturing garden lanterns until 2016. Two of the four garden lanterns in the Tokat City Museum inventory were manufactured by Turacı. The study's primary focus is on Dursun Turacı's catalog of garden lanterns and the drawings he prepared before the construction of these lanterns and the garden lanterns in the museum inventory. Additionally, a new terminology has been created based on the components described by Dursun Turacı in his work. Using the terms used by the person who made the object made the terminology more understandable.

Anahtar Kelimeler

Garden lantern, Tokat, local artisans, tinsmithing, lighting.

TOKAT ŞEHİR MÜZESİNDEKİ BAHÇE FENERLERİ: YEREL USTA DURSUN TURACI’NIN ESERLERİ

Öz

Geç Osmanlı dönemine ya da erken dönem cumhuriyet dönemlerine ait aydınlatma araçlarının bir kısmının Avrupa’dan ithal edildiği bilinmektedir. Bu pahalı ürünlerin tasarımları yerel üreticiler tarafından kopyalanmış, üretime geçerken yerel beğenileri de tasarımlarına dahil etmişlerdir. Bu çalışmanın konusunu Tokat kentinde uzun bir süre yerel ustalar tarafından üretilen ve dış aydınlatma için kullanılan “bahçe fenerleri” oluşturmaktadır. Çalışmada Tokat’ta 2016’ya kadar Taş Han’daki dükkânında bahçe fenerleri imal etmiş olan Dursun Turacı’nın yaptığı bahçe fenerleri konu edilmiştir. Tokat Şehir Müzesi envanterinde dört adet bahçe fenerinin iki tanesi Turacı tarafından imal edilmiştir. Dursun Turacı’nın bahçe fenerleri kataloğu ve bu fenerlerin yapımı öncesinde hazırladığı çizimler ve müze envanterinde bulunan bahçe fenerleri çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra bahçe fenerlerini meydana getiren parçalar hakkında Dursun Turacı’nın kullandığı terimlerle yeni bir terminoloji oluşturulmuştur. Objeyi yapan kişinin kullandığı terimlerin kullanılması terminolojinin daha anlaşılabilir hale gelmesini sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Bahçe feneri, Tokat, yerel zanaatkârlar, tenekecilik, aydınlatma.

Teşekkür

Katkıları ve desteğinden dolayı Hasan Erdem'e teşekkür ederim.

Kaynakça

• And, Metin (1993). 16. Yüzyılda İstanbul Kent-Saray Günlük Yaşam. İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları.
• Aslanoğlu Evyapan, Gönül (1972). Eski Türk Bahçeleri ve Özellikle Eski İstanbul Bahçeleri. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Aslanoğlu Evyapan, Gönül (1974). Tarih İçinde Formel Bahçenin Gelişimi ve Türk Bahçesinde Etkileri. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Atasoy, Nurhan (2003). Hasbahçe-Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek. İstanbul: Koç Kültür Sanat Tanıtım.
• Demirarslan, Deniz (Şubat 2007). “Osmanlı’da Modernleşme/ Batılılaşma Sürecinin İç Mekân Donanımına Etkileri”, Erdem, C. 15, S. 45-46-47, s. 35-66.
• Eldem, Sedat Hakkı (1976). Türk Bahçeleri. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi.
• Elmas, Erdoğan (2009). “Historical Palace Gardens of İstanbul”, African Journal of Agricultural Research, C. 4 S. 9, s. 823-835.
• Emiroğlu, Kudret (2001). Gündelik Hayatımızın Tarihi. İstanbul: Dost Kitabevi.
• Engin, Vahdettin; Gülsoy, Engin (2015). “İstanbul’un Aydınlatılmasında Elektrik Dönemi”, Büyük İstanbul Tarihi. C. 9, İstanbul: Kültür A.Ş., s. 372-395.
• Ergin, Osman Nuri (1922). “Tenvirat”, Mecelle-i Umur-ı Belediyye, C. 1, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
• Esen, Veysel (2022). Tokat Şehir Müzesinde Bulunan Aydınlatma Araçları. Yüksek Lisans Tezi, Samsun: 19 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gündüz, Şinasi (2015). Osmanlıda Günlük Yaşam Nesneleri. (Genişletilmiş 2. Baskı), İstanbul: YEM Yayınları.
• Hasol, Doğan (2005). “Fener”, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yem Yayınları, s. 167.
• Karahüseyin, Güller (2009). Bir Döneme Işık Tutanlar 19. Yüzyıl Osmanlı Saraylarında Aydınlatma Araçları Koleksiyonu. İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı.
• Kayakent, Tuğba (1999). Tarih İçinde Bahçe Olgusu ve Eski Türk Bahçelerinin Günümüz Bahçelerine Dönüşüm Süreci. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Mortan, Kenan; Küçükerman, Önder (2010). Çarşı, Pazar, Ticaret ve Kapalıçarşı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Oral, Özlem (2016). Osmanlı Tereke Kayıtlarındaki İç Mekân İthal Aydınlatma Eşyaları. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sezgin, Candan (2004). Sanayi Devrimi Yıllarında Osmanlı Saraylarında Sanayi ve Teknoloji Araçları. İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı.
• Şahin, Candan Kuş; Erol, Ulvi Erhan (Temmuz 2009). “Türk Bahçelerinin Tasarım Özellikleri”, SDÜ Orman Fakültesi Dergisi. C. 2, s. 170-181.
• Van-Lennep, Henry John (1870). Travels in Little-Known Part of Asia Minor: With Illustrations of Biblical Literatüre and Researches in Archaeology. London: John Murray.
• Yücel, İhsan (Ed.) (1998). Milli Saraylar Aydınlatma Koleksiyonu. İstanbul: TBMM Milli Saraylar.