Ergenlik ve Obezite: Halk Sağlığı Hemşireliği Bakış Açısı

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 38 - 44, 11.11.2019

Duygu Yeşilfidan Filiz Adana

Öz

Anne
karnından başlayıp yaşamın son bulduğu zamana kadar süre gelen beslenme, yaşam
için vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Besin öğelerinin vücuda yeterli ve dengeli
miktarda alınması insanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken bir şekilde
hayatını sürdürebilmesi için en önemli unsurdur.

Her
bireyin günlük yaşamında kullanabilmesi için yaşına, cinsiyetine, yaptığı
işine, hastalık durumuna, genetik ve psikolojik yapısına göre farklılık
gösteren enerjiye ihtiyaçları vardır. Böylece bireylerin özellikle de
ergenlerin sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için, aldığı enerji ile harcadığı
enerjiyi dengede tutabilmesi gerekmektedir.

Ergenlik
dönemindeki bireylerin beslenme düzeni ve alışkanlıklarının oluşmasında
ergenlik döneminin önemli ve belirgin özellikleri olan hızlı büyüme,
fizyolojik, ruhsal ve sosyal açıdan meydana gelen değişimler etkili
olabilmektedir. Bu dönemde kazanılmış olan yanlış beslenme alışkanlıkları,
öğrenme, anlama ve algılama ile ilgili zihinsel işlevleri olumsuz yönden
etkileyebileceği gibi obezite ve diğer beslenme sorunlarının da oluşmasına
zemin hazırlayabilir.

Son
yıllarda obezitenin yaygınlığı endişe verecek düzeyde artmakta ve sorun birçok
düşük ve yüksek gelirli ülkeleri etkilemektedir. Ergenlik döneminde görülen
obezite ilerleyen yaşlarda beraberinde birçok kronik hastalığa da (kalp-damar
hastalıkları, diyabet… vb.) zemin hazırlamaktadır. Öte yandan obezitenin önemli
bir sorun olmasındaki etkenlerden birisi de yaşam tarzı değişiklikleri ile
büyük ölçüde önlenebilir olmasıdır.

Halk
sağlığı hemşireliğinin en önemli amaçlarından biri de sağlık eğitimi yolu ile
bireylerde olumlu davranış değişikliği geliştirmektir. Bu nedenle özellikle
toplu yaşam alanlarında ve özellikle de genç/ergen nüfusun toplu olarak
bulunduğu okullarda konu ile ilgili yapılacak araştırmalar koruyucu sağlık hizmetleri
açısından rehber niteliği taşıyacaktır. Türkiye’de halk sağlığı hemşireliği
uygulamaları kapsamında obezitekonusuna ilişkin girişimsel faaliyetlerin planlanması,
bunların olumlu sağlık davranışlarını geliştirme eğitimine rehber olması ve
literatürekatkı sağlaması gerekmektedir ve konuya ilişkin girişimsel
çalışmalara gereksinim duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ergenlik, Halk Sağlığı Hemşireliği, Obezite

Kaynakça

• 1. Abacı, A., Büyükgebiz, A. (2011). Cinsellik ve cinsel eğitim, Puberte fizyolojisi. Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı, 155-162.
• 2. Akbulut, G., Özmen, M., Besler T. (2007). Çağın hastalığı obezite. Bilim ve Teknik Dergisi, 2(7), 2-15.
• 3. Akçan Parlaz, E., Tekgül, N., Karademirci, E., Öngel, K. (2012). Ergenlik dönemi: fiziksel büyüme, psikolojik ve sosyal gelişim süreci. Turkish Family Physician, 3(4), 10-16.
• 4. Akkurt, S. (2015). Obezite ve fiziksel aktivite. Türkiye Klinikleri J Sports Med-Special Topics, 1(1), 6-12.
• 5. Babaoğlu, K., Hatun, Ş. (2002). Çocukluk çağında obesite. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 11, 8-10.
• 6. Baltacı, G., Ersoy, G., Karaağaoğlu, N., Derman, O., Kanbur, N. (2006). Ergenlerde sağlıklı beslenme hareketli yaşam. T. C. Sağlık Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• 7. Baltacı, G., Ersoy, G., Karaağaoğlu, N., Derman, O., Kanbur, N. (2008). Ergenlerde sağlıklı beslenme ve hareketli yaşam. T. C. Sağlık Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• 8. Bozdemir, N., Kurdak, H. (2015). Çocuk ve adolesanlarda obezite. Türkiye Klinikleri J Fam Med-Special Topics, 6(3), 65-70.
• 9. Child Health USA. (2014). Health status and behaviors-adolescents. 56-57. Erişim Tarihi: 29.07.2019: https://mchb.hrsa.gov/chusa14/dl/chusa14.pdf. 10. Çınar, S., Çavuşoğlu, H. (2016). Farklı sosyo-ekonomik düzeylerdeki 7-14 yaş grubu çocuklarda obezitenin incelenmesi. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci, 8(2), 112-21.
• 11. Derman, O. (2008). Ergenlerde psikososyal gelişim. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Adolesan Sağlığı II. Sempozyum Dizisi, 63, 19-21.
• 12. Dişçigil, G. (2007). Günümüzün çocukluk ve adolesan çağı epidemisi: obezite, Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 11(2), 93-94.
• 13. Ercan, O. (2008). Adölesanın fiziksel gelişimi. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Adölesan Sağlığı II Sempozyum Dizisi, 63, 13-18.
• 14. Erdim, L., Ergün, A., Kuğuoğlu, S. (2014). Çocuklarda obezitenin önlenmesi ve yönetiminde hemşirenin rolü, HSP, 1(2), 115-126.15. Ergül, Ş., Kalkım, A. (2011). Önemli bir kronik hastalık: çocukluk ve ergenlik döneminde obezite. TAF Preventive Medical Bulletin, 10(2), 223-230.
• 16. Ersoy, R., Çakır, B. (2007). Obezite. Turkish Medical Journal, 1, 109-111.
• 17. Gei, H., Parhofer, K., Schwandt, P. (2001). Parameters of childhood obesity and their relationship to cardiovascular risk factors in health prepubescent children. International Journal of Obesity, 25 (6), 830-837.
• 18. Güçlü, M. (2013). Obezite tanımı, epidemiyolojisi ve önemi. Bursa Eğitim Günleri, 35-39.
• 19. Güler, Y., Gönener, H.D., Altay, B., Gönener, A. (2009). Adolesanlarda obezite ve hemşirelik bakımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 10(4), 165-181.
• 20. Hancox, R.J., Milne, B.J., Poulton, R. (2004). Association between child and adolescent television viewing and adult health: a longitudinal birth cohort study. The Lancet, 364 (9430), 257-262.
• 21. Hatipoğlu, N.Ş. (2013). Adölesanlarda psikososyal gelişim. Turkiye Klinikleri J Fam Med Special Topics, 4(1), 12-15.
• 22. Kayar, H., Utku, S. (2013). Çağımızın hastalığı obezite ve tedavisi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 1-8.
• 23. Köksal, G., Özel, H. (2008). Çocukluk ve ergenlik döneminde obezite. Sağlık Bakanlığı Hacettepe üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara.
• 24. Lawrence, S., Neinstein Gordon C.M., Katzman, D.K., Rosen, D.S., Woods, E.R. (2009). Handbook of adolescent health care. Lippincott Williams & Wilkins. United States.
• 25. Lazarou, C., Kouta, C. (2010). The role of nurses in the prevention and management of obesity. British Journal of Nursing, 19(10), 641-647.
• 26. Lowry, R., Lee, S.M., Fulton, E.J., Demissie, Z., Kann, L. (2013). Obesity and other correlates of physical activity and sedentary behaviors among us high school students. Journal of Obesity, 1, 1-10.
• 27. Malete, I., Motlhoiwa, K., Shaibu, S., Wrotniak, B.H., Maruapula, S.D., Jackso, J., Compher, C.W. (2013). Body image dissatisfaction is increased in male and overweight/obese adolescents in botswana. Journal of Obesity, 1-7.
• 28. Menteş, E., Menteş, B., Karacabey, K. (2011). Adölesan dönemde obezite ve egzersiz. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 964-977.
• 29. Muthuri, S.K., Onywera, V.O., Tremblay, M.S., Broyles, S.T., Chaput, J.P., Fogelholm, M., Hu, G., Kuriyan, R., Kurpad, A., Lambert, E.V. Maher, C., Maia, J., Matsudo, V., Olds. T., Sarmiento, O.L., Standage, M., Tudor Locke, C., Zhao, P., Church, T.S., Katmarzyk, P.T. (2016). Relationships between parental education and overweight with childhood overweight and physical activity in 9-11 year old children: Results from a 12-country study. PLoS One, 11(8), 1-14.
• 30. Müller, M.J., Mast, M., Asbeck, I., Langnäse, K., Grund, A. (2001). Prevention of obesity is it possible? Obesity Reviews, 2, 15–28.
• 31. Önsüz, M., Zengin, Z., Özkan, M., Şahin, H., Gedikoğlu, S., Erseven, S., Dişli, H., Bektaş, H. (2011). Sakarya‘da bir ilköğretim okulu öğrencilerinde obezite ve hipertansiyonun değerlendirilmesi. Sak Med J, 3, 86–92.
• 32. Özdel, O., Varma, G.S., Fenkçi, S., Değirmenci, T., Karadağ, F., Oğuzhanoğlu, N.K., Ateşçi, F. (2011). Obez kadınlarda psikiyatrik tanı sıklığı. Klinik Psikiyatri,14, 210-217.
• 33. Özilbey, P., Ergör, G. (2015). İzmir İli Güzelbahçe İlçesi‘nde ilköğretim öğrencilerinde obezite prevalansı ve beslenme alışkanlıklarının belirlenmesi. Türkiye Halk Sağlığı Derg, 13(1), 30.
• 34. Özmert, E.N., Derman, O., Esen, O., İbiş, M., Şimşek, Ç., Bediz, D., Kalbur, N., Karakaş, H., Seyrek, V., Gündoğan, A. (2008). Çocuk ve ergen sağlığı modülleri. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• 35. Öztora, S., Hatipoğlu, S., Barutçugil, M.H., Salihoğlu, B., Yıldırım, R., Şevketçioğlu, E. (2006). Estimatingtheprevalence of obesity and related risk factors for the primary school children. Bakırköy Tıp Dergisi, 2(1):11-4.
• 36. Pekcan, H. (2006). Adölesan (delikanlı) sağlığı, İçinde: Güler, Ç., Akın, L. (Ed). Halk Sağlığı Temel Bilgiler, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• 37. Savaşhan, Ç., Sarı, O., Aydoğan, Ü., Erdal, M. (2015). İlkokul çağındaki çocuklarda obezite görülme sıklığı ve risk faktörleri. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 19(1), 14-21.
• 38. Soyuer, F., Ünalan, D., Elmalı, F. (2010). Normal ağırlıklı ve obez üniversite öğrencilerinde fiziksel aktivite. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 862-872.
• 39. Spear, B.A., Barlow, S.E., Ervin, C., Ludwig, D.S., Saelens, B.E., Schetzina, K.E., Taveras, E.M. (2007) Recommendations for treatment of child and adolescent overweight and obesity. Pedıatrıcs, 120 (4), 254-288.
• 40. Strauss, R.S., Bradley, L.J., Brolin, R.E. (2001) Gastric bypass surgery in adolescents withmorbid obesity. Journals of Pediatrics , 138, 499-504.
• 41. Süzek, H., Arı, Z., Uyanık, B.S. (2005). Muğla’da yaşayan 6-15 yaş okul çocuklarında kilo fazlalığı ve obezite prevalansı. Turk J Biochem, 30(4), 290-295.
• 42. Tam, A.A., Çakır, B. (2012). Birinci Basamakta Obeziteye Yaklaşım. Ankara Medical Journal, 12(1), 37-41.
• 43. Turan, T., Ceylan, S.S., Çetinkaya, B., Altundağ, S. (2009). Meslek lisesi öğrencilerinin obesite sıklığının ve beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. TAF Prev Med Bull, 8 (1), 5-12.
• 44. Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık Araştırması (COSI-TR 2016), Sağlık Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• 45. Türkiye Halk Sağlığı Kurmu. Obezite. Erişim tarihi: 30.07.2019: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/obezite/obezite-nedir.html. (WEB 1).
• 46. Ünalan, P., Kaya, Ç., Akgün, T., Yıkılan, H., İşgör, A. (2007). Birinci basamakta ergen sağlığına yaklaşım. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 27, 567-576.
• 47. Vançelik, S., Çankaya, C.H., Serttaş, M., Tunçel, K., Arıkan, D., Küçükoğlu, S., Tüfekçi, F., Özkan, H., Aydın, M., Baran, G. (2013). Erzurum İli, 7-11 yaş okul çocuklarında obezitenin önlenmesine yönelik yapılan girişimlerin etkinliğinin değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Journal Pediatri, 22(2), 70-77.
• 48. WHO. Obesity. Erişim tarihi: 30.07.2019: https://www.who.int/topics/obesity/en/. (WHO 1)
• 49. WHO. Obesity and overweight. Erişim tarihi: 11.09.2015. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/. (WHO 2)
• 50. Yapıcı, M., Yapıcı, Ş. (2006). Çocukta bilişsel gelişim. Üniversite ve Toplum Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 1(6), 1-3.
• 51. Yeşilfidan, D. (2016). Obezite açısından riskli ergenlere verilen olumlu sağlık davranışları geliştirme eğitiminin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve fiziksel aktivite üzerine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• 52. Yılmaz, M., Kundakçı, A.G., Dereli, F., Öztornacı, B.O., Çetişli, N.E. (2019). İlköğretim öğrencilerinde yaş ve cinsiyete göre obezite ve ilişkili özellikler obezite ve ilişkili faktörler. JCP, 17(1):127-140.
• 53. Yüce, Ö., Bideci, A. (2015): Çocukluk çağı obezitesinde genetik nedenler. Türkiye Klinikleri J Pediatr Sci, 11(3), 29-35.
• 54. Yücel, N. (2008). Kilolu ve obez kadınlarda obezite ve benlik saygısı ilişkisinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• 55. Zeybek, Ç., Aydın, A. (2002). Childhood obesity. Klinik Çocuk Forumu,2(3):24-9.