Türkiye’deki Süreli Hemşirelik Dergilerinde Yayımlanmış Araştırmalarda Ölçeklerin Kullanım Biçimleri ve Üretilen Bilgilerin Ölçek Yapısına Uygunluğu

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 88 - 96, 08.09.2023

Zekiye Karaçam , Sinem Öcalan , Selvinaz Albayrak , Kafiye Eroğlu

https://doi.org/10.54189/hbd.1290649

Öz

Giriş: Son yıllardaki hemşirelik çalışmalarında geçerlik ve güvenirliği yapılmış ölçme araçları yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu araştırmanın amacı hemşirelik araştırmalarında ölçeklerin kullanım biçimleri ve üretilen bilgilerin ölçek yapısına uygunluğunun incelenmesidir.
Yöntem: Tanımlayıcı nitelikte olan bu araştırma, 01.07.2021 ve 01.09.2021 tarihleri arasında Türkiye’de 2018-2020 yılları arasında süreli yayınlanan 20 adet hemşirelik dergisi üzerinde yapılmıştır. Çalışmada basit rastgele örnekleme yöntemi ile belirlenen 250 araştırmada kullanılan 385 ölçeğin raporlanma özellikleri incelenmiştir. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen soru formu ile toplanmış ve tanımlayıcı istatistikler ile analiz edilmiştir.
Bulgular: Çalışmalarda kullanılan ölçeklerin %96.9’unun araştırmanın amacına uygun olduğu ve %82.3’ünün araştırma amacının ölçek yapısına uygun biçimde yazıldığı belirlenmiştir. Araştırmalarda kullanılan ölçeklerin %84.9’unda ölçek tipi ve %66’sında amacı rapor edilmiştir. Çalışmaların %83.7’sinde özgün ölçek sahiplerine atıf yapıldığı, %11.2’sinde özgün ölçeğe ve %74.8’inde Türkçe formuna ilişkin güvenirlik bilgilerinin yazıldığı saptanmıştır. Çalışmaların %88.3’ünde ölçeğin değerlendirme şekli açıklanmıştır. Ölçeklerin %50.9’unda uygulanma şekli açıklanmış ve %26.5’inde veriler ölçeğin uygulanma şekline uygun toplanmıştır. Ölçeklerin %76.1’inde analizlerin, %76.1’inde bulguların, %37.9’unda özetin ve %46.5’inde metin sonundaki sonuçların ölçeğin değerlendirme şekline uygun rapor edildiği belirlenmiştir.
Sonuç: Bu çalışma, hemşirelik araştırmalarında ölçek kullanımı ile ilgili bazı yetersizlerin olduğu sonucu açığa çıkarmıştır. Ölçeklerin orijinal yapısına uygun biçimde uygulanması ve değerlendirilmesi sağlanarak daha nitelikli bilgi üretimine katkı sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Araştırma, Araştırma yöntemi, Bilim, Hemşirelik, Ölçek, Ölçüm aracı

Kaynakça

• Atsü, S. (2011). Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği. ADO Klinik Araştırma Dergisi, 5(1): 764-769.
• Akgül, A. (2003). Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri. 2. Baskı, Ankara: Emek Ofset Ltd. Şti., p. 1-95.
• Bonsu Dan, O.M., Afoakwah, C.B., Abedi, M., Higgins, D., Austin, J. (2022). Ethics reporting in forensic science research publications – A review. Forensic Science International, 335: 111290. https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2022.111290
• Bridoux, V., Schwarz, L., Moutel, G., Michot, F., Herve, C., Tuech, J.J. (2014). Reporting of ethical requirements in phase III surgical trials. Journal of Medical Ethics, 40: 687–690. https://doi.org/10.1136/medethics-2012-101070
• Erdoğan, S. (2014). Araştırmaya Giriş ve Araştırma Süreci. (Erdoğan, S., Nahcivan N. & Esin N. Ed.). Hemşirelikte Araştırma: Süreç, Uygulama ve Kritik. Ankara, Türkiye, Nobel Tıp Kitapevleri Tic. Ltd. Şti., p. 3-27.
• Erkuş, A. (2003). Psikometri Üzerine Yazılar: Ölçme ve Psikometrinin Tarihsel Kökenleri, Güvenirlik, Geçerlik, Madde Analizi, Tutumlar; Bileşenleri ve Ölçülmesi. 1. Baskı, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları No: 24, p. 34-148.
• Esin, N. (2014). Veri Toplama Yöntem ve Araçları: Veri Toplama Araçlarının Güvenirlik ve Geçerliği. (Erdoğan S, Nahcivan N, Esin N, editörler. Hemşirelikte Araştırma: Süreç, Uygulama ve Kritik.) Ankara: Nobel Tıp Kitapevleri Tic. Ltd. Şti. p. 193-232.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M.B., Taşğın, S. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara, Türkiye, Ankamat Matbaacılık San. Ltd. Şti.
• Guglielminotti, J., Dechartres, A., Mentré, F., Montravers, P., Longrois, D., Laouénan C. (2015). Reporting and methodology of multivariable analyses in prognostic observational studies published in 4 anesthesiology journals: a methodological descriptive review. Anesthesia & Analgesia, 121(4):1011-1029. doi: 10.1213/ane.0000000000000517
• Held, U., Steigmiller, K., Hediger, M., Cammann, V.L., Garaiman, A., Halvachizadeh, S., Losdat, S., West, E.A., Gosteli, M., Reeve, K.A., von Felten, S., Furrer, E. (2022). The incremental value of the contribution of a biostatistician to the reporting quality in health research—A retrospective, single center, observational cohort study. PLoS ONE, 17(3): e0264819. https://doi.org/10.1371/journal. pone.0264819
• Jeelani, A., Malik, W.R., Haq, I., Aleem, S., Mujtaba, M., Syed, N. (2014). Cross-sectional studies published in Indian Journal of Community Medicine: evaluation of adherence to strengthening the reporting of observational studies in epidemiology statement. Annals of Medical & Health Sciences Research, 4(6):875–878. doi: 10.4103/2141-9248.144889
• Karaçam, Z. (2019). Ölçme araçlarının Türkçeye uyarlanması. Ebelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1): 28-37.
• Karaçam, Z. Şen, E. Yildirim, B. (2015). Evaluation of observational research reports published in Turkish nursing journals. International Nursing Review, 62(3), 394–403. doi:10.1111/inr.12186
• Koçoğlu, T., Akın, B. (2020). Yazma Süreci. (Çevir Editörü: Gürsoy, E. Hemşirelikte Yayın Yazarlığı.) Ankara Nobel Tıp Kitapevleri Tic. Ltd. Şti. Ankara, Türkiye, p. 215-251.
• Matthey, S. (2021). Errors and omissions in reporting research using the Edinburgh Postnatal Depression Scale for fathers. Midwifery, 102: 103071. https://doi.org/10.1016/j.midw.2021.103071.
• Nahcivan, N. (2014). Nicel Araştırma Tasarımları. (Erdoğan, S., Nahcivan N., Esin N. Ed.). Hemşirelikte Araştırma: Süreç, Uygulama ve Kritik. Ankara, Türkiye, Nobel Tıp Kitapevleri Tic. Ltd. Şti., p. 89-128.
• Nahcivan, N., Seçginli, S. (2017). Sistematik derlemeye dahil edilen nicel araştırmaların metodolojik kalitesi nasıl değerlendirilir? Türkiye Klinikleri J Public Health Nurs-Special Topics, 3(1):10-9.
• Özdamar, K. (2003). SPSS ile Biyoistatistik. Yenilenmiş 5. Baskı. Kaan Kitapevi, Eskişehir, Türkiye, ETAM A.Ş. Matbaa Tesisleri.
• Schroter, S., Plowman, R., Hutchings, A., Gonzalez, A. (2006). Reporting ethics committee approval and patient consent by study design in five general medical journals. Journal Medical Ethics, 32: 718–723, https://doi.org/10.1136/jme.2005.015115
• Sümbüloğlu, K. & Sümbüloğlu, V. (1988). Sağlık Bilimlerinde Araştırma Yöntemleri. Ankara, Türkiye, Basım ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti.
• Ünsal, A., Sökmen, S. (2011) Characteristics of the articles and authors in The Journal of Atatürk University School of Nursing. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 14 (4): 10–16.
• Wu, Y., Howarth, M., Zhou, C., Ji, X., Ou, J., Li, X. (2019). Reporting of ethical considerations in clinical trials in Chinese nursing journals. Nursing Ethics, 26: 973–983, https://doi.org/10.1177/0969733017722191
• Yıldız, F., Okyay, P. (2019). Sağlık araştırmalarında yan tutma (bias) ve yan tutmanın değerlendirilmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 4(2): 219-31. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.557653
• Yücel Toy, B., Güneri Tosunoğlu, N. (2007). Sosyal bilimler alanındaki araştırmalarda bilimsel araştırma süreci, istatistiksel teknikler ve süreci, istatistiksel teknikler ve yapılan hatalar. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1:1-20.
• Yükseköğretim Kurulu. (2022). Yükseköğretim Kurumları, Bilimsel Araştırma Ve Yayın Etiği Yönergesi. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Kurumsal/mevzuat/bilimsel-arastirma-ve-etik-yonetmeligi.aspx (Erişim tarihi: 10.03.2022)