Engelli Çocuğu Olan Annelerin Depresif Semptomlar ve Algıladıkları Sosyal Destek Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 97 - 105, 08.09.2023

Hanife Şahin , Emine Altun Yılmaz

https://doi.org/10.54189/hbd.1305082

Cited By: 1

Öz

Amaç Bu araştırma engelli çocuğu olan annelerin depresif semptomlar ve algıladıkları sosyal destek açısından incelenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.
Yöntem Araştırma Nevşehir il merkezinde İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı dört özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine kayıtlı 0-18 yaş grubu engelli çocuğu olan 150 anne ile yapılmıştır. Veriler Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği ve tanıtıcı bilgileri içeren Kişisel Bilgi Formu ile toplanmıştır. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde t testi, varyans analizi, Kruskal Wallis testi, Mann Whitney U testi, Tukey testi ve korelasyon kullanılmıştır.
Bulgular Elde edilen bulgulara göre engelli çocuk annelerinin Beck Depresyon Ölçeği puan ortalaması 12.61±9.87 olup, puan ortalamaları okuryazar olan ve olmayanlarda, çalışmayanlarda, ruhsal rahatsızlığı olanlarda, geniş ailede yaşayanlarda, geliri giderden az olanlarda, engelli çocuğu kız olanlarda yüksek olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Annelerin tamamının depresif semptomlar açısından risk taşıdıkları saptanmıştır. Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği toplam puan ortalaması 58.38±21.28 olup orta düzeyde bulunmuştur. Sosyal destek ile depresyon arasında negatif yönde orta düzeyde bir ilişki bulunmuştur (r:-0.574).
Sonuç Eğitim düzeyi düşük, çalışmayan, geniş ailede yaşayan, ekonomik durumu düşük ve engelli çocuğu kız olan annelerin depresyon puanının yüksek olduğu belirlenmiştir. Annelerin orta düzeyde sosyal destek algıladıkları saptanmıştır. Annelerin sosyal destek puanları arttığında depresyon düzeyinin de düştüğü belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Engelli Çocuk Anneleri, Sosyal Destek, Depresyon, Hemşirelik

Kaynakça

• Al-Kuwari, M. G. (2007). Psychological health of mothers caring for mentally disabled children in Qatar. Neurosciences Journal, 12(4), 312–317.
• Ardahan, M. (2006). Sosyal destek ve hemşirelik. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 68–75.
• Arman, N. (2009). Zihinsel engelli çocuğa sahip anne ve babaların algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile tükenmişlik ve kaygı düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Aydemir, S. E. (2015). Otizmli çocukların ebeveynlerinin evlilik uyumlarının, başa çıkma stratejilerinin ve sosyal destek algılarının incelenmesi. Dokuz Eylül Universitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Azar, M., & Badr, L. K. (2010). Predictors of coping in parents of children with an intellectual disability: comparison between Lebanese mothers and fathers. Journal of Pediatric Nursing, 25(1), 46–56. Retrieved from https://doi.org/10.1016/j.pedn.2008.11.001
• Bahar, A., Bahar, G., Savaş, H. A., & Parlar, S. (n.d.). Engelli çocukların annelerinin depresyon ve anksiyete düzeyleri ile stresle başa çıkma tarzlarının belirlenmesi.
• BaharŞenveli SebahatMolla AhmetSaltık, E. (1994). Zihinsel ve/veya Bedensel Özürlü Çocukların Anababalarında Depresyon ve Kaygı *. Journal, 1994(1).
• Barlow, J., Powell, L., & Gilchrist, M. (2006). The influence of the training and support programme on the self-efficacy and psychological well-being of parents of children with disabilities: a controlled trial. Complementary Therapies in Clinical Practice, 12(1), 55–63. Retrieved from https://doi.org/10.1016/j.ctcp.2005.02.005
• BECK, A. T., WARD, C. H., MENDELSON, M., MOCK, J., & ERBAUGH, J. (1961). An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 4, 561–71. Retrieved from https://doi.org/10.1001/archpsyc.1961.01710120031004
• Beckman, P. J. (1983). Influence of selected child characteristics on stress in families of handicapped infants. American Journal of Mental Deficiency, 88(2), 150–6.
• Besey, Ö., & AYDIN, R. (2020). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerde bakım veren yükü ve depresyon durumlarının incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(3), 302–309.
• Bumin, G., Günal, A., & Tükel, Ş. (2008). Anxiety, depression and quality of life in mothers of disabled children. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 15(1), 6–11.
• Cavkaytar, A., Batu, S., & Cetin, O. B. (2008). Perspectives of Turkish Mothers on Having a Child with Developmental Disabilities. International Journal of Special Education, 23(2), 101–109.
• Çavuşoğlu, H. (2013). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. (H. Çavuşoğlu,Ed.) (Vol. 1). Ankara: Sistem Ofset.
• Celalettinİçmeli FatihCanan AdnanÖzçetin, A. (2008). Zihinsel özürlü çocukları Olan Ebeveynler ile Sağlıklı çocuklara Sahip Ebeveynlerin çocuk Yetiştirme Tutumlarının Karşılaştırılması. Journal, 10(3), 21–28.
• Çetinkaya, Z., & Öz, F. (2000). Serebral palsili çocuğu olan annelerin bilgi gereksinimlerinin karşılanmasına planlı bilgi vermenin etkisi. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 4(2), 44–51.
• Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), 310–57.
• Coşkun, Y., & Akkaş, G. (2009). Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygi düzeyleri ile sosyal destek algilari arasindaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 213–227.
• Crnic, K. A., Friedrich, W. N., & Greenberg, M. T. (1983). Adaptation of families with mentally retarded children: a model of stress, coping, and family ecology. American Journal of Mental Deficiency, 88(2), 125–38.
• DEMİR, G., ÖZCAN, A., & KIZILIRMAK, A. (2010). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(4), 53–58.
• Deniz, M. E., Dilmaç, B., & Arıcak, O. T. (2009). Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluk-sürekli kaygı ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 953–968.
• DERELİ, F., & OKUR, S. (2008). Engelli çocuğa sahip olan ailelerin depresyon durumunun belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 25(3), 164–168. Retrieved from http://search/yayin/detay/84983
• Deveci, M., & Ahmetoğlu, E. (2018). Zihin engelli çocuğu olan ailelerin algıladıkları sosyal destek düzeyinin incelenmesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 123–131.
• Dunst, C. J., Trivette, C. M., & Cross, A. H. (1986). Mediating influences of social support: personal, family, and child outcomes. American Journal of Mental Deficiency, 90(4), 403–17.
• Dyson, L. L. (1997). Fathers and mothers of school-age children with developmental disabilities: parental stress, family functioning, and social support. American Journal of Mental Retardation : AJMR, 102(3), 267–79. Retrieved from https://doi.org/10.1352/0895-8017(1997)102<0267:FAMOSC>2.0.CO;2
• Eker, D. (2001). Cok boyutlu algilanan sosyal destek olceginin gozden gecirilmis formunun faktor yapisi, gecerlik ve guvenirligi. Turk Psikiyatri Dergisi, 12, 17–25.
• Er, M. (2006). Çocuk, hastalık, anne-babalar ve kardeşler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49(2), 155–168.
• Ergin, D., Nesrin, Ş. E. N., ERYILMAZ, N., ERYILMAZ, N. E., PEKUSLU, S., & KAYACI, M. (2007). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin depresyon düzeyi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1), 41–48.
• Ersoy, Ö., & ÇÜRÜK, A. G. U. N. (2009). Özel gereksinimli çocuğa sahip annelerde sosyal desteğin önemi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17(17), 104–110.
• Feldman, M. A., Varghese, J., Ramsay, J., & Rajska, D. (2002). Relationships between social support, stress and mother-child interactions in mothers with intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities.
• Fırat, S. (2016). Otistik çocukların anne-babalarının depresyon ve kaygı düzeyleri. Cukurova Medical Journal, 41(3), 539–547.
• Hafız, B. E. K., GÜLVEREN, H., & Buket, Ş. E. N. (2012). OTİSTİK ÇOCUĞA SAHİP EBEVEYNLERLE NORMAL ÇOCUĞA SAHİP OLAN EBEVEYNLERİN ATILGANLIK, SUÇLULUK VE UTANÇ DÜZEYLERİ BAKIMINDAN İNCELENMESİ. Turkish International Journal of Special Education and Guidance & Counselling ISSN: 1300-7432, 1(2), 1–7.
• Hisli, N. (1988). Beck Depresyon Envanterinin gecerliligi uzerine bit calisma (A study on the validity of Beck Depression Inventory.). Psikoloji Dergisi., 6, 118–122.
• HNÖ, E. (2010). Engelliler ve ailelerin yaşadığı sorunlar. Öz-Veri 2010; 7: 1635, 1650.
• KANER, S. (n.d.). ENGELLİ ÇOCUKLARI OLAN ANABABALARIN ALGILADIKLARI STRES, SOSYAL DESTEK VE YAŞAM DOYUMLARININ İNCELENMESİ.
• Kaner, S., & Bayraklı, H. (2009). ZİHİNSEL ENGELLİ VE ENGELLİ OLMAYAN ÇOCUKLU ANNELERDE YILMAZLIK, SOSYAL DESTEK VE STRESLE BAŞA ÇIKMA BECERİLERİ. Journal of Educational Sciences & Practices, 8(15).
• KARADAĞ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadıkları güçlükler ile aileden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 8(4), 315–322. Retrieved from http://search/yayin/detay/96764
• Kaytez, N., Durualp, E., & Kadan, G. (2015). Engelli çocuğu olan ailelerin gereksinimlerinin ve stres düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 197–214.
• Kazak, A. E., & Marvin, R. S. (1984). Differences, Difficulties and Adaptation: Stress and Social Networks in Families with a Handicapped Child. Family Relations, 33(1), 67. Retrieved from https://doi.org/10.2307/584591
• Keskin, G., Bilge, A., Engin, E., & Dülgerler, Ş. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne-babaların kaygı, anne-baba tutumları ve başa çıkma stratejileri açısından değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11(1), 30–37.
• KırbAş, Z. Ö., & Özkan, H. (2013). Down sendromlu çocukların annelerinin aile işlevlerini algılama ve sosyal destek düzeylerinin değerlendirilmesi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hast. Dergisi, 3(3), 171–180.
• KURTBEYOĞLU, Z., & DEMİRTAŞ, V. Y. (2020). Özel öğrenme güçlüğü tanılı çocuğu olan anne-babaların algılanan sosyal destek ve depresyon düzeyleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 228–242.
• Mary, N. L. (1990). Reactions of black, Hispanic, and white mothers to having a child with handicaps. Mental Retardation, 28(1), 1–5.
• McConkey, R., Truesdale-Kennedy, M., Chang, M.-Y., Jarrah, S., & Shukri, R. (2008). The impact on mothers of bringing up a child with intellectual disabilities: a cross-cultural study. International Journal of Nursing Studies, 45(1), 65–74. Retrieved from https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2006.08.007
• Meadan, H., Halle, J. W., & Ebata, A. T. (2010). Families with children who have autism spectrum disorders: Stress and support. Exceptional Children, 77(1), 7–36.
• Meşe, İ. (2013). ENGELLENMİŞ ANNELİK: ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLARIN ANNELERİ. Electronic Turkish Studies, 8(12).
• Özcanarslan, F., Karataş, H., & AYDIN, D. (2014). Şanlıurfa ilinde engelli çocuğa sahip Annelerin depresyon durumlarinin belirlenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 11(2), 75–82.
• Özşenol, F., Işıkhan, V., Ünay, B., Aydın, H. İ., Akın, R., & Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 45(2), 156–164.
• S. Sunay YıldırımDoğru, E. (2008). ENGELLİ ÇOCUĞU OLAN ANNELERİN SÜREKLİ KAYGI DÜZEYİ İLE DURUMLUK KAYGI DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI. Journal, (19), 543–553.
• Scharer, K., Colon, E., Moneyham, L., Hussey, J., Tavakoli, A., & Shugart, M. (2009). A comparison of two types of social support for mothers of mentally ill children. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing : Official Publication of the Association of Child and Adolescent Psychiatric Nurses, Inc, 22(2), 86–98. Retrieved from https://doi.org/10.1111/j.1744-6171.2009.00177.x
• Sencar, B. (2007). Otistik çocuğa sahip ailelerin algıladıkları sosyal destek ve stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Siklos, S., & Kerns, K. A. (2006). Assessing need for social support in parents of children with autism and Down syndrome. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36(7), 921–33. Retrieved from https://doi.org/10.1007/s10803-006-0129-7
• Sivrikaya, T., & Tekinarslan, İ. Ç. (2013). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerde stres, sosyal destek ve aile yükü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 14(02), 17–31.
• SOFTA KAÇAN, H. (2013). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin depresyon düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(2), 589–600.
• Tekinalp, B. (2001). The effects of a coping skills hopeless and stres levels of mothers of children with Autism (Post graduate thesis). ODTU Social Sciences Institution, Ankara, Turkey.
• Tsai, S.-M., & Wang, H.-H. (2009). The relationship between caregiver’s strain and social support among mothers with intellectually disabled children. Journal of Clinical Nursing, 18(4), 539–48. Retrieved from https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2008.02524.x
• TÜRK, A. B., & BuMİn, G. (2015). Engelli çocuğa sahip annelerde zaman yönetimi eğitiminin aktivite performansı, depresyon, yaşam kalitesi ve stresle başa çıkma üzerine etkisi: Pilot çalışma. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 3(1), 13–20.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2010). Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması, Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni 71. Retrieved 2 December 2012, from http://www.tuik.gov.tr
• UĞUZ, Ş., TOROS, F., İNANÇ, Y. B., & ÇOLAKKADIOĞLU, O. (2004). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 7(1), 42–47. Retrieved from http://search/yayin/detay/39978
• UNICEF. (2021). UNICEF. Retrieved 26 July 2023, from https://www.unicef.org/turkiye/bas%C4%B1n-b%C3%BCltenleri/unicefin-kapsaml%C4%B1-istatistiksel-analizine-g%C3%B6re-d%C3%BCnya-%C3%A7ap%C4%B1nda-yakla%C5%9F%C4%B1k-240-milyon
• WHO. (2023). Disability. Retrieved 26 July 2023, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/disability-and health#:~:text=Key%20facts,earlier%20than%20those%20without%20disabilities
• YILDIRIM, A., AŞILAR, R. H., Karakurt, P., & KARAKURT, P. (2013). Engelli çocukların annelerinin ruhsal durumlarının belirlenmesi. Florence Nightingale Journal of Nursing, 20(3), 200–209.
• Yıldırım, F., & Conk, Z. (2005). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip anne/babaların stresle başa çıkma tarzlarına ve depresyon düzeylerine planlı eğitimin etkisi. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 1–10.
• Yurdakul, A., & Girli, A. (1999). Engelli çocuğu olan ailelerin sosyal destek örüntüleri ve bunun psikolojik sağlık ile ilişkisi. İlkışık Dergisi, 1(5).
• Yüzer, S., Yiğit, R., & Taşdelen, B. (2006). Çocuğu Hastanede Yatan Annelerin Aldiği Sosyal Destek ile Depresyon Düzeyleri Arasindaki İlişki. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(4), 54–62.
• Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G., & Farley, G. K. (1988). The Multidimensional Scale of Perceived Social Support. Journal of Personality Assessment, 52(1), 30–41. Retrieved from https://doi.org/10.1207/s15327752jpa5201_2