Koşineal (Karmin) ve Şellak Üretimi ve Helallik Açısından Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 39 - 49, 14.07.2020

Erdoğan Küçüköner

Öz

Gıda katkı maddeleri, renklendirmek, tatlandırmak ya da gıdaların muhafazasına yardımcı olmak gibi bazı teknolojik fonksiyonları yerine getirmek amacıyla yiyecek ve içeceklerde yoğun bir şekilde kullanılan maddelerdir. Bir gıda ile ilgili ilk izlenim görsel özelliklerdir ve gıdanın tercih edilmesi onun renginin kabul veya reddedilmesi ile yakından ilgilidir. Yapılan pek çok çalışma, renk ile lezzet ve tercih arasında pozitif yönde bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Koşineal Dactylopius coccus adıyla bilinen ve değişik kaktüslerde (Opuntia cinsi) asalak olarak hayatını sürdüren böcekten elde edilen bir tür renk pigmentidir. Şellak, Coccus lacca isimli bir böceğin lak salgı maddesidir. Bu böcek gözenekleri arasından, lak adı verilen koruyucu bir örtünün içinde sertleşmiş zamklı bir madde çıkartır. Bu lak maddesi biriktirilir, ezilir, yıkanır ve kurutulur. Özellikle gıda sektöründe renklendirici, boya, yenilebilir film ve kaplama olarak Koşineal (Dactylopius coccus) ve Şellak (Coccus lacca) gibi böcek ürünleri (E120-karmin ve E904) kullanılmaktadır. Bu çalışmada Koşineal (karmin) ve Şellak hakkında detaylı bilgi verdikten sonra helallik açısından değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Koşineal, karmin, şellak, helallik durumu

Production of Carmine and Chellac and Their Halal Status

Öz

Food additives are the substances that added intentionally to foodstuffs to perform certain technological functions, for instance; to add color, to sweeten or to help preserve foods. People associate certain colors with certain flavors, and color of the food can influence the perceived taste and flavor in any food materials. For this reason, food manufacturers try to add these dyes to their foods, because some studies showed positive relations between the color and flavor. The cochineal (Dactylopius coccus) is an insect in the suborder Sternorrhyncha, from which the crimson-colored dye carmine is derived. A primarily sessile parasite inhabited in tropical/subtropical region, this insect lives on cacti from the genus Opuntia, benefiting the plant’s moisture and nutrients. It is used in foods, textile and cosmetics dye as a natural coloring agent. Shellac is also an animal product. The basic material comes from the Coccus lacca, a scale insect that feeds on certain trees. After feeding, the insect produces through its pores a gummy substance which hardens into a protective covering called lac. This lac is collected and then crushed, washed and dried. After further treatment, it is skillfully drawn into thin sheets of finished shellac. Especially insect, such as E120-carmin, and E904(Kosnil: Dactylopius coccus and Shellac: Coccus lacca) are used as coloring agents, paint edible film, or coating on the food sector. In this study, after giving detailed information about cochineal (carmine) and shellac, their halal status was evaluated as food additive.

Anahtar Kelimeler

Cochineal, carmine, shellac, halal status

Kaynakça

• Acero, S., Tabar, A.I., Alvarez, M.J., Gar-cia, B.E., Olaguibel, J.M., Moneo, I. (1998). “Occupational asthma and food allergy due to carmine”, Allergy,53, 897-901.
• Akbulut, M. (2011). “Gıda katkı maddele-ri: Fonksiyonları ve kaynakları”, 1.Ulusal Helal ve Sağlıklı Gıda Kongresi Bildiriler Kitabı, pp:59-68,19-20 Kasım, Ankara.
• Akgündüz, A. (2008). Helal gıda meselesi ve yaşanan problemler 1. Uluslararası Helal Gıda Konferansı s.39. Altuğ, T., (2009). Gıda Katkı Maddeleri. İzmir, Sidas Yayını, 268s. İzmir.
• Anonim, (1996). Food Colours. Food Technology, Vol. 40 (7) 49-56.
• Anonim, (2019a). http://en.wikipedia.org/wiki/Carmine. Son Erişim Tarihi: 09.11.2019.
• Anonim, (2019b). www.food-info.net. Son Erişim Tarihi: 15.11.2019.
• Anonim, (2019c). http://en.wikipedia.org/wiki/Cochineal. Son Erişim Tarihi: 20.11.2019.
• Anonim, (2019d). http://en.wikipedia.org/wiki/Shellac.. 20.11.2019.
• Anonim (2020). http://www.halalwiki.net/index.php/Karmin_E120_(tr)#cite_note-2
• Beşer, F. (2012). Günümüzde Helal Gıda, Helal ve Haramın Belirlenmesinde Yön-tem Sorunu, Rapor, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-4, Afyonkarahisar.
• Çakmakçı, S. ve Çelik, İ. (1998). Gıda Katkı Maddeleri. Atatürk Üni. Ziraat Fak. Gıda Müh. Böl., Erzurum.
• Çayıroğlu, Y., (2013). İslam Hukuku’na Göre Helal Gıda Sorunu, Marmara Üni-versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Chung, K., Baker, J.R., Baldwin, J.L., Chou, A. (2001). “Identification of carmine allergens among three carmine allergy patients”, Allergy, 56, 73-77.
• Delgado-Vargas, F., Paredes-Lopez, O., (2003). Natural Colorants for Food and Nutraceutical Uses, CRC Pres, USA. 327 pp.
• Döndüren, H., (2010). Delilleriyle İslam İlmihali, İstanbul: Erkam Yayınevi.
• Döndüren, H. (2011). “Gıda katkı maddeleri ve istihlak”, 1.Ulusal Helal ve Sağlıklı Gıda Kongresi Bildiriler Kitabı, pp:172-173,19-20 Kasım, Ankara.
• FAO (2015) Cochineal and Carmine" Major colourants and dyestuffs, mainly produced in horticultural systems. FAO. Ret-rieved June 16, 2015.
• Greenfield A.B. (2005). A Perfect Red: Empire, Espionage, and the Quest for the Color of Desire, New York: Harper Col-lins Press, 2005.
• Küçüköner, E. (2011a). “Helal gıda serti-fikasyonunda gıda katkı maddelerinin yeri”, 1.Ulusal Helal ve Sağlıklı Gıda Kongresi Bildiriler Kitabı, pp:12- 17,19-20 Kasım, Ankara.
• Küçüköner, E. (2011b). “Koşineal ve şellak üretimi”, 1.Ulusal Helal ve Sağlıklı Gıda Kongresi Bildiriler Kitabı, pp:95-101,19-20 Kasım, Ankara.
• Küçüköner, E. (2019). Gıda Katkı Maddeleri Ders Notları Basılmamış. S.D.Ü. Müh. Fak. Gıda Mühendisliği Bölümü, Isparta.
• Lauro, G.J. ve Francis, F.J. (2000). Natural Food Colorants: Science and Technology. CRC press. 344 Pages.
• Li, G-X., Liu, Z-Q., Wu, D. (2009). “Carminic acid: an antioxidant to protect erythrocytes and DNA against radical-induced oxidation”, Journal of Physical Organic Chemistry, 22, 883-887.
• Lucas, C.D., Hallagan, J.B., Taylor, S.L., (2001). The Role of Natural color additives in food allergy. Advances in Food and Nutrition Research, 43: 195-215.
• Mapari S. A.S., Nielsen K.F., Larsen T.O., Frisvad J.C. Meyer A.S. ve Thrane U. (2005). Exploring fungal biodiversity for the production of water-soluble pigments as potential natural food colorants. Current Opinion in Biotechnology, 16:231–238.
• Sugimoto, N., Yamaguchi, M., Nakase, Y., Tanaka, Y., Tashimo, H., Arai, H., Akiyama, H., Nagase, H., Ohta, K. (2013). “A patient with carminic acid-induced anaphylaxis; usefulness of the basophil activation test”, Journal of Allergy and Clinical Immunology, 131(2), AB216.
• Şimşek, H. (2010). Gıda Katkı Maddeleri, Fazilet Neşriyat, 238s, İstanbul.
• TGK, (2002). Türk Gıda Kodeksi Gıda-larda Kullanılan Renklendiriciler Tebliği, Tebliğ No:2002/55.
• TSE (2011). Helâl gıda genel kılavuzu. TS OIC/SMIIC 1, (ICS 67.020), Ankara. Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Ormancılık Bakanlığı. “Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği”. http://www.mevzuat.gov.tr/ Metin.Aspx? MevzuatKod =7.5.18532&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=katk%C4%B1. Son Erişim Tari-hi: 16 Aralık 2017.
• Wissgott U. ve Bortlik K. (1996). Prospects for new natural food colorants. Trends Food Sci Technol. 7:298-302.
• Velioğlu, H.M., Yılmaz, İ., Velioğlu, S.D. (2006). Gıdalarda Kullanılan Doğal Renklendiricilerden Karmin. Türkiye 9. Gıda Kongresi; 24-26 Mayıs 2006, Bolu. 347-350.