Analysis of Janissary Pay Ti̇cket and Payroll Registers in Terms of Procedure and Content

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 7, 325 - 366, 30.06.2025

Abdulkasim Gül

https://doi.org/10.59054/hed.1553307

Öz

The payroll registers and payroll summaries (icmals) related to the three monthly payments of the Kapıkulu army in the Ottoman Archives include special letters and expressions which are often very difficult to ascertain from a single record or a register. This study aims to introduce researchers to the janissary registers and documents by trying to resolve some of the difficulties associated with their paleography and diplomatics. Naturally, this study does not cover all types of documents and registers related to the Kapıkulu army. It mainly focuses on janissary payroll registers which contain data on janissaries in the capital and the garrisons as well as on wartime and peacetime numbers. Even though the main focus is on these registers, this study also examines janissary pay tickets and certain bureaucratic procedures related to them.

Anahtar Kelimeler

Janissary , Janissary Pay Tickets , Janissary Payroll Registers , Summary Accounts of Janissary Payroll , Partial Payroll

Yeniçeri Maaş Belge ve Defterlerinin Usul ve Muhteva Bakımından Tetkiki

Öz

Osmanlı Arşivi'nde bulunan kapıkulu askerlerine ödenen maaşlara ilişkin defterler ile bu defterlere ait icmallerin mahiyetlerinin tam olarak tespiti yanında harfler veya hususi ifadeler kullanılmasından kaynaklı olarak bazen tek bir kayıttan anlaşılamayacak bazı zorlukları bulunmaktadır. Bu tür defter ve belgelerden yeniçerilikle alakalı olanlar çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir. Makalenin maksadı, bahsedilen zorluğun nispeten giderilmesine ve mahiyetlerinin anlaşılmasına yönelik olarak tarih araştırmacılarına yeniçeri defter ve belgelerinin tanıtılması bakımından yardımcı olunmasıdır. Çalışma elbette bütün belge çeşitlerini ihtiva etmemektedir. Özellikle Osmanlı Arşivi'nde daha fazla olan, yeniçerilerin sefer veya barış dönemlerindeki sayıları ve kalelerdeki mevcudiyeti gibi hususları ihtiva eden türleri ele alındı. Çalışmanın ağırlıklı tarafını maaş defterleri ve bunlardan üretilen icmaller oluştursa da bunlara dayanak teşkil eden esâmî işlemlerinin bazılarına da yer verildi.

Anahtar Kelimeler

Yeniçeri , Esâmî , Mevacib Defteri , İcmal , Kıst

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri: T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Ali Emirî Sultan Üçüncü Ahmed (AE.SAMD.III): 37-3556, 52/5186. Ali Emirî Sultan İkinci Ahmed (AE.SAMD.II): 10/1012. Bâb-ı Defteri Başmuhasebe Defterleri (D.BŞM.d): 307A, 2693, 2717, 2733, 3054, 40990, 41052. Bâb-ı Defteri Yeniçeri Kalemi (D.YNÇ.): 18/90, 57/23, 137/7, 243/58, 265/80. Bâb-ı Defteri Yeniçeri Kalemi Defterleri (D.YNÇ.d.): 33630, 34170, 33612, 33654, 33678, 33683, 33720, 33721, 33722, 33873, 33950, 33958, 33959, 34081, 34234, 34404, 34445, 34509.
• Cevdet Askeriye (C.AS.): 20/853, 24/1054, 337/13949, 615-25937, 641/26988, 654-27496. Cevdet Saray (C.SM.): 105-5257. İbnülemin Askeriye (İE.AS.): 2-140. İbnülemin Muhallefat (İE.MHF): 1-27. Kâmil Kepeci Defterleri (KK.d.): 307A, 1980, 3212, 3218, 3229, 4733. Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.d.): 800, 1138, 1722, 1727, 1801, 2553, 3936, 4309, 4502, 5339, 5891, 6310, 6323, 6325, 6327, 6332, 6357, 6543, 6537, 6646, 6748, 6799, 6826, 6840, 6927, 6932, 6948, 6992, 7029, 7227, 7477, 12872, 16309, 17050, 17158, 17216, 17229, 17254, 17284, 21154, 21782. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterler (TSMA.d.): 736. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TSMA.e): 1167-73.
• Ahmed Cevad: Târîh-i Askerî-i Osmânî, (İstanbul: 1297).
• Akgündüz, Ahmet: Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, IX, İstanbul: Osmanlı Araştırma Vakfı Yayınları, 1994, s. 127-367.
• Apalı, Ali: “Osmanlı Devleti'nde Mevacib Defterleri ve Bazı Doğu Kalelerindeki Cebeciyanların Mevacib Muhasebe Kayıtları”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2) (2017), s. 587-599.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Beydilli, Kemal: “Yeniçeri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 43, 2013, s. 450-462.
• Demlikoğlu, Uğur: “18. Yüzyılda Van Kalesi'nde Bulunan Dergâh-ı Âli Yeniçerileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sy. 46 (Mart 2019), s. 73-98.
• Emecen, Feridun M.: “Sefere Götürülen Defterlerin Defteri”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu'na Armağan, İstanbul, 1991, s. 241-268.
• Gül, Abdulkasim: “Yeniçeri Teşrifat Mecmuası (Transkripsiyon ve Değerlendirme)”, ETÜT Dergisi, 1(1) (2020), s. 37-66.
• Gül, Abdulkasim: Yeniçeriliğin Tarihi, I-II, İstanbul: Küre Yayınları, 2022.
• Gül, Abdulkasim: “Bir Efsanenin Gücü: Yeniçeri-Bektaşîlik Münasebetinin Tarihî Gelişiminin İncelenmesi”, Tarih Dergisi, sy. 77 (Temmuz 2022), s. 107-163.
• İnalcık, Halil: Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), çeviren Ruşen Sezen, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004. Kanunnâme, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi, nr. 1734.
• Kılıç, Orhan: “Teşkilat ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Mevacib Defterleri”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Ve Uygulama Merkezi Dergisi 31, sy. 31 (Mayıs 2012), s. 87-128.
• Kokdaş, İrfan: “İstanbul Esame Piyasası Üzerine Notlar (1750-1826)”, Payitaht Yeniçerileri, Padişahın “Asi” Kulları 1700-1826, Editörler Aysel Yıldız, Yannis Spyropoulos, M. Mert Sunar, İstanbul: Kitapyayınevi, 2022, s. 157-199.
• Özbek, Özgül: Kavânîn-i Yeniçeriyân (İnceleme-Metin-Dizin), (Doktora Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Özcan, Abdülkadir: “Esâme”, DİA, C. 11, 1995, s. 355-56.
• Payitaht Yeniçerileri, Padişahın “Asi” Kulları 1700-1826, Editörler Aysel Yıldız, Yannis Spyropoulos, M. Mert Sunar, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2022.
• Sakin, Orhan: Yeniçeri Ocağı Tarihi ve Yasaları, İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2011.
• Sunar, Mehmet Mert: “XVIII. Yüzyıl ve XIX. Yüzyıl başları Yeniçeri Kışlaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Yeni Bir Askeri Tarih Özlemi: Savaş, Teknoloji ve Deneysel Çalışmalar, Editör Kahraman Şakul, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2013, s. 252-276.
• Sunar, Mehmet Mert: Cauldron of Dissent: A Study of Janissary Corps, 1807-1826, (Doktora Tezi), Binghamton University State University of New York, 2006.
• Toroser, Tayfun: Kavanin-i Yeniçeriyan, Yeniçeri Kanunları, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2011.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Osmanlı Devleti Teşkilâtında Kapıkulu Ocakları, I, Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
• Ünsal, Coşkun: Osmanlı Askerî Teşkilatında Kapıkulu Süvarileri (XVI-XVII. Yüzyıllar), (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2023.
• Yıldız, Murat: Bostancılıktan Saray Muhafızlığına Bostancı Ocağı, İzmir: Yitik Hazine Yayınları, 2011