Libohovalı Ahmed Müfid Bey’in Diplomatik ve Siyasi Faaliyetleri (1897-1912)

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 7, 303 - 323, 30.06.2025

Muhammet Ballı

https://doi.org/10.59054/hed.1610867

Öz

1876-1927 yılları arasında yaşayan Ahmed Müfid, Sultan II. Abdülhamid ve bilhassa II. Meşrutiyet Dönemi'nde adından söz ettirmiş bir devlet adamıdır. Aynı zamanda Balkanlardaki son Osmanlı toprağı olan Arnavutluk'un bağımsız bir devlete dönüşüm serüveninin bir parçası olmuştur. Öte yandan Tepedelenli Ali Paşa'nın (ö. 1822) sülalesinden olan Ahmed Müfid, Yanya'da söz sahibi ve varlıklı bir ailenin ferdiydi. Beyzade ailesinin son kuşak temsilcilerinden olan genç Ahmed Müfid, kardeşlerini gölgede bırakarak vatandaşı olduğu Osmanlı'da sefaret kâtipliği, şehbenderlik ve mebusluk görevlerinde bulunmuştur. 31 Mart Vakası'nda Yunanistan'a kaçmıştır. II. Meşrutiyet'te iki dönem Ergiri mebusu olarak görev yapmıştır. Arnavutluk isyanlarını teşvik etmiş ve Meclis-i Mebusanda konuşulan Arnavutluk meselelerinde önemli roller oynamıştır. Bununla birlikte İttihat ve Terakki Cemiyetine karşı oluşan olan muhalefet saflarına katılmış ve imparatorluk içinde adem-i merkeziyetçiliği desteklemiştir. Arnavutluk'taki hayatı ayrı bir araştırma konusu olduğundan bu makalede Ahmed Müfid Bey'in 1912 yılından önceki siyasi faaliyetleri incelenmiştir. Bu çalışma Osmanlı arşiv belgeleri ışığında, XIX. yüzyılın sonunda, XX. yüzyıl başlarında Balkanlarda deneyimlenen çalkantılı olaylar ile Ahmed Müfid Bey'in çoklu kimlikleri arasındaki paralelliği “imparatorluk biyografisi” yaklaşımını kullanarak göstermeyi hedefliyor.

Anahtar Kelimeler

Arnavutluk , Osmanlı Hariciyesi , II. Abdülhamid , Ahmed Müfid , II. Meşrutiyet

Diplomatic And Political Activities of Libohovalı Ahmed Mufid Bey (1897-1912)

Öz

Ahmed Mufid, who lived between 1876 and 1927, was a statesman who made a name for himself during the reign of Sultan Abdülhamid II and especially during the Constitutional Monarchy. He was also a part of the transformation of Albania, the last Ottoman territory in the Balkans, into an independent state. On the other hand, Ahmed Mufid, a member of Tepedelenli Ali Pasha’s clan, was a member of a wealthy and influential family in Ioannina. The young Ahmed Mufid, one of the last generation representatives of the beyzâde family, outshone his brothers and served as a clerk of the embassy, a city councillor and a parliamentarian in the Ottoman Empire, where he was a citizen. During the 31 March Incident, he fled to Greece because his name was implicated in suspicion. Finally, he served as a member of parliament for Ergiri for two terms in the Second Constitutional Monarchy. He Encouraged Albanian revolts and played an important role in Albanian issues discussed in the Assembly of Parliament. He also joined the ranks of the opposition to the Committee of Union and Progress and supported decentralization within the empire. Since his life in Albania is a separate research topic, this article examines Ahmed Müfid Bey’s political activities before 1912. In the light of previously unused Ottoman archival documents, this study aims to show the parallelism between the turbulent events experienced in the Balkans in the late 19th and early 20th centuries and Ahmed Mufid Bey's multiple identities, using an “imperial biography” approach.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Foreign Ministry , Sultan Abdul Hamid II , Albania , Ahmed Mufid , The Second Constitutional Era

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Bâb-ı Âli Evrak Odası (BEO), Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT), Hariciye Nezareti Sicill-i Ahval İdare Belgeleri (HR.SAİD), Hariciye Nezareti, Siyasi (HR.SYS), İrade Adliye ve Mezahib (İ.AZN), İrade Hariciye (İ.HR), İrade Taltifat (İ.TAL), Şûra-yı Devlet Sicill-i Ahval (ŞD.SAİD), Yıldız Perakende Evrakı Elçilik, Şehbenderlik ve Ataşemiliterlik Maruzatı, (Y.PRK.EŞA), Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrak (Y.MTV)
• Gazeteler: Arnavud, Le Gaulois, Shqiptarja, Tanin
• Resmî Yayınlar: Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri (MMZC)
• Çevrimiçi Kaynaklar: https://memorie.al/en/even-though-ollga-schweizer-in-1944-saved-100-men-from-being-shot by-the-germans-the-communists-interned-and-imprisoned-her-the-tragic-story-of-thedane-who-fell-in-love-with-the-signer-of/. (Erişim Tarihi: 27.12 2024), https://www.libohovaonline.com/historia-e-plote-mufid-libohova-nga-ali-pashe-tepele na-te-enver-hoxha/((Erişim Tarihi: 13.11.2024), https://tr.wikipedia.org/wiki/Libhoval%C4%B1_M%C3%BCfid_Bey
• Ahmed Müfid: Tepedelenli Ali Paşa, (1744-1822), haz. Enes Kavalçalan, İstanbul: Çizgi Kitapevi, 2022.
• Akşin, Sina: 31 Mart Olayı, Ankara: Sinan Yayınları, 1972.
• Alkan, Gamze: II. Meşrutiyet Dönemi Parlamento Seçimleri 1908-1918, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir 2002.
• Altun, Armağan, “31 Mart Olayı Sırasındaki Arnavut Aktörler”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. XXII, S. 2, (Aralık 2020), 741-762.
• Birecikli, İhsan Burak: Arnavutlar ve Arnavutluk Sorunu 1908-1914, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Ankara 2010.
• Birecikli, İhsan Burak: “Avlonyalı İsmail Kemal Bey'in Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda Tokatlanması Hadisesi”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBARD), 36, (Güz 2020), 139-163.
• Bozbora, Nuray: Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu'nun Gelişimi, İstanbul: Boyut Kitapları, 1997.
• Çakmak, Aydın: Türk Dışişleri'nin Gelişimi: Hariciye Nezareti, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2020.
• Çelik, Bilgin: Balkan İttifakı ve Osmanlı Diplomasisi, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Çelik, Bilgin: İttihatçılar ve Arnavutlar: II. Meşrutiyet Döneminde Arnavut Ulusçuluğu ve Arnavut Sorunu, İstanbul: Büke Kitapları, 2004.
• İsmail Kemal Bey'in Hatıratı, çev. Adnan İslamoğulları-Rubin Hoxha, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2007.
• Kırmızı, Abdülhamit: “Halep-Kosova Hattı, 1909: Arnavutluk'ta Meşrutiyet'e Karşı Bir İsyan Teşebbüsü”, Divan Disiplinler Arası Çalışma Dergisi, XIV, 26, (2009), 113-146.
• Mızrak, Ramazan: II. Meşrutiyet Mebusan'ında Arnavut Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri, (Yüksek Lisans Tezi), Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt 2023.
• Olgun, Said: “Yanya Mebusu ve Şûra-yı Devlet Azası Ali Naki Paşa (1844-1904)”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 10/1 (Mart 2024), 1-18.
• Oruç, Doğukan: “Bürokratik Reform Çağında Bir Arnavut Mahallî Hanedanı: Libohova-Aslan Paşalıların Üç Kuşağının Tarihi”, Istranca Tarih Araştırmaları Dergisi, 2 (2024), 67-87.
• Özbozdağlı, Özer: “Selanik, Manastır ve Kosova Vilayetlerinde 1912 Meclis-i Mebusan Seçimleri”, Gazi Osmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11/2, (Kış 2016), 283-315.
• Sönmez, Banu İşlet: II. Meşrutiyette Arnavut Muhalefeti, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Tunaya, Tarık Zafer: Türkiye'de Siyasal Partiler, I, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1988.
• Yalman, A. Emin: Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, I, İstanbul: Rey Yayınları, 1970