The State of Paid Workers (Ecir) in Severances in the Cadres of Abdulhamid II. (1909-1913)

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 66 - 84, 30.12.2019

Nursel Manav

Öz

The ecir were employed in a variety of jobs such as chamberman,
janitor, chestman and caretaker. In the aftermath of the declaration of Second
Constitutional Monarchy in 1908, the ecir were dismissed from ministries and
provincial offices. There were also examples of severances in the palaces of
Yıldız, Topkapı and Dolmabahçe following the dethroning of Abdulhamid II. This
article examines the severances of ecir from state cadres and the events that
caused them to be deprived of their financial rights during the Second
Constitutional Monarchy. Due to the relation with the ecir's dismissal without
compensation the focus is on Hazine-i Hassa Nezareti, Mâbeyn-i Hümâyun and the
palaces. In this article, the legal regulation for ecir who were dismissed from
palaces due to external political pressure is examined. The aim is to show the
effect of reform made by governmental institutions during the Second
Constitutional Monarchy on ecir.

Anahtar Kelimeler

Ecir, Severance, Compensation, Salary, Palace

II. Abdülhamid Dönemi Kadrolarının Tasfiye Sürecinde Ücretli (Ecir) Çalışanların Durumu (1909-1913)

Öz

1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte II. Abdülhamid dönemi kadrolarına yönelik tensikat başladı. Devlet kurumlarında görevli memur, asker ve ilmiye mensupları tasfiye edildi. Memurların yanı sıra odacı, hademe, sandıkçı, bekçi gibi farklı görevle istihdam edilmiş ecirler, nezaretler ve taşradaki dairelerden uzaklaştırıldı. II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinden sonra Yıldız, Topkapı ve Dolmabahçe Saraylarında da tensikata gidildi. Bu çalışmada, II. Meşrutiyet'te ecirlerin devlet kadrolarından tasfiyesi incelenmiş, mali haklardan yoksun kalmalarına yol açan olaylar ele alınmıştır. Konuyla doğrudan bağlantılı olması nedeniyle Hazine-i Hassa Nezareti, Mâbeyn-i Hümâyun ve saraylardaki tensikata odaklanılmıştır. Ardından sadece saraydan tasfiye edilen ecirlerin maddi alacağını düzenleyen yasanın yürürlüğe konulma nedeni ve sonuçları incelenmiştir. Makalede II. Meşrutiyet'te iktidara gelen hükümetlerce devlet kurumlarında gerçekleştirilen ıslahatın ecirlere etkisi açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ecir, Tensikat, Tazminat, Maaş, Saray

Kaynakça

• Dîvân-ı Hümâyun Kalemi, Mukavele
• Bâbıâli Evrak Odası
• Fotoğaf
• İrade, Kanun
• İrade, Meclis-i Umumi
• İrade, Meclis-i Mahsus
• Mâbeyn-i Hümâyun, İradeler
• Maliye Nezareti Milli Emlâk
• Meclis-i Vükelâ
• Şura-yı Devlet
• Şura-yı Devlet Tanzimat Dairesi
• Yıldız Münevvî Maruzât
• Bâb-ı Asafî Dîvân-ı Hümâyun Nizamat Defterleri
• Ahmad, Feroz: İttihat ve Terakki 1908-1914, çev. Nuran Yavuz, 2. Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları, 1986.
• Akşin, Sina: Jön Türkler ve İttihat Terakki, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1987. Akyıldız, Ali: “Mâbeyn-i Hümâyun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 2003, xxvii, s. 283-286.
• Bağçeci, Muhittin: “Ecir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 1994, x, s. 383.
• Bardakoğlu, Ali: “İcâre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 2000, xxi, s. 379.
• Gökçeoğlu Balcı: Şebnem, “XIX. Yüzyılda Fransa’da ve Osmanlı İmparatorluğunda Çalışma İlişkilerinin Hukuksal Çerçevesi”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (Aralık 2002), 211- 234
• Hürmen, F. Rezan: (Yay. haz), Bir Devlet Adamının Mehmet Tevfik Bey’in (Biren) II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları 2, İstanbul: Arma Yayınları,1993.
• Kansu, Aykut: 1908 Devrimi, Elusive Transformation: The Revolution of 1908 in Turkey, çev. Ayda Erbal, İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
• Kırmızı, Abdülhamit: “Meşrutiyette İstibdat Kadroları: 1908 İhtilali’nin Bürokraside Tasfiye ve İkame Kabiliyeti”, 100. Yılında Jön Türk Devrimi, Ed: Sina Akşin, Sarp Balcı, Barış Ünlü, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010, s. 333- 355.
• Kolay, Arif: “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Hariciye Nezareti’nde Tensikat ve Bürokratik Değişim (1908-1910)”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Mecmuası, (Haziran 2017), s. 193-214.
• Manav, Nursel: Mülkiye Tekaüd Sandığı’nın Kuruluşu ve Faaliyetleri (1880-1890), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2017.
• Özcan, Abdülkadir: “Mehmed Tevfik Bey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 2003, xxviii, s. 536-537.
• Özcan, Nuri: “Muzıka-yi Hümâyun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 2006, xxxi, s. 422-423.
• Özger, Yunus: Osmanlı Ordusunda Emeklilik Sistemi ve Askerî Tekaüd Sandığı (1865-1923), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2011.
• Terzi, Arzu: “Hazine-i Hassa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 1998, xvii, s. 137-141.
• Toros, Taha: Ali Münif Bey’in Hâtıraları, İstanbul: İsis Yayınları, 1996.
• Tural, Erkan: “Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi”, II. Meşrutiyet Dönemi’nde Bürokratlar, İttihatçılar ve Parlamenterler, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2016.
• Turan, Kamil: “Başlangıcından Günümüze Kadar Türk Çalışma Hayatında İnsani Değerler Açısından Uygulamalar”, Prof. Dr. Nusret Ekin’e Armağan, Ankara: Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Yayını, Yayın No: 38, 2000, s. 103-128.
• Uçkan, Banu: “Mecelle’de İş Hukuku Düzeni”, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/478/5521. pdf, s.163-173.
• Yerasimos, Stefanos: Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye Kitap: 2 Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na, Türkçesi: Babür Kuzucu, İstanbul: Belge Yayınları, 5. Baskı, 1987,
• Takvim-i Vekâyi, nr. 267, 305. 312.
• Tanin, nr. 372, 384, 385.