Osmanlı-İran İlişkilerinde Diplomatik Problem: Bir İngiliz Kızının Kaçırılması

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 85 - 100, 30.12.2019

Mehmet Selim Temel

Öz

Bu çalışmada 1891 yılında Osmanlı Devleti sınırına yakın İran sınırları içinde Savuçbulak şehrinde ticaretle uğraşan bir İngiliz ailenin kızı Katy Greenfield'in Mirza Aziz isminde İran vatandaşı bir Kürt tarafından kaçırılıp Osmanlı şehbenderliğine sığınması ve sonrasında gelişen olaylar anlatılmaktadır. Bölgede bulunan aşiretler açısından geçişken bir yapıya sahip olan Osmanlı-İran sınırında bu tür olaylar sık yaşanmakla birlikte bu olay Osmanlı şehbenderhanesini içine alınca iki devlet de bu olaya doğrudan müdahil olmak zorunda kalmıştır. Osmanlı kaynaklarına göre kadın İran mahkemesinde bunu ikrar ederek Müslüman olmuş ve Mirza Aziz'le evlenmiştir. Fakat annesi ve bölgede bulunan İngiliz konsolos durumu kabullenmeyerek kızın mahkemeye tekrar çıkarılmasını istemiştir. Genç kız mahkemeye tekrar çıkarılmak üzere Tebriz'e götürüldüğü sırada yol üzerinde bulunan Savuçbulak Osmanlı şehbenderliğine sığınmıştır. Genç kızın Osmanlı şehbenderhanesine sığınması sonrasında İngiliz gazeteleri dolayısıyla kamuoyunun olaya yoğun ilgi göstermesi sebebiyle İngiltere hükümeti İran ve Osmanlı hükümetleri üzerinde baskı kurarak Katy'nin annesine teslim edilmesini istemiştir. Bölgede bulunan Osmanlı şehbenderlerinin mücadelesi ve Kürt aşiretlerinin genç kadını vermemek için gösterdikleri mukavemet üzerine süreç uzamış fakat en nihayetinde Katy Greenfield mahkemeye ikinci kez çıkarılıp sorgulanmıştır. Katy Greenfield, birinci mahkemedeki gibi Müslüman olduğunu ve Mirza Aziz'le evleneceğini beyan etmiştir. İngiliz konsolos ve kızın annesi gönülsüz olmalarına karşın Katy Mirza Aziz'e teslim edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kız Kaçırma, Osmanlı Devleti, İran, İngiltere

A Diplomatic Problem Between the Ottoman and Iran: The Abduction of a British Girl

Öz

In this study, taking refugee of a
young British women named  Katy
Greenfield, who was kidnapped
by a Kurdish Iranian citizen named Mirza Aziz in the city of Savuçbulak within
the borders of Iran near the Ottoman Empire border in 1891, to the Consulate of
Ottoman State and the events that followed will be told. Although such incidents were common on the Ottoman-Iranian
border, which has a complex structure in terms of tribes in the region, both
states had to be directly involved in this case as it has included the Ottoman
consulate. The daughter of an British
family engaged in commerce in the region, Katy Greenfield, was kidnapped by
Mirza Aziz. According to Ottoman sources, the woman confessed it in the Iranian
court and became a Muslim and married Mirza Aziz. However,
her mother and the British consul in the region refused to accept the situation
and demanded her to be taken to court again. When the young girl was taken to
Tabriz for trial, she took refuge in Consulate of Ottoman in Savuçbulak. Following the young girl took refuge in the Ottoman
consulate, the British government put pressure on the Iranian and Ottoman
governments and demanded that the woman be handed over to her mother because of
the public interest in the British newspapers to the case. The process was prolonged due to the efforts of the Ottoman
consuls in the region and the resistance of the Kurdish tribes not to turn the
young woman, however Katy Greenfield was taken to the court and questioned for
the second time at the end. Katy
Greenfield stated that she became a Muslim and would marry Mirza Aziz as in the
first court. Although the British consul and her mother were reluctant, Katy
turned back to Mirza Aziz.

Anahtar Kelimeler

Abduction of Girl, Ottoman State, Iran, Britain, Savuçbulak

Kaynakça

• Babıali Evrak Odası
• Dahiliye Nezareti, Şifre Evrakı
• Hariciye Nezareti Siyasi
• Hariciye Nezareti Tahran Sefareti
• Hariciye Nezareti, Tercüme Odası
• Haritalar
• İrade Dahiliye
• İrade Hususi
• İrade Meclis-i Mahsus
• Meclis-i Vükelâ Mazbataları
• Yıldız Esas Evrak
• Yıldız Maruzât Defterleri
• Yıldız Perakende Askerî Maruzat
• Yıldız, Perakende Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mabeyn Mütercimliği
• Yıldız-Sadaret Hususi
• Daily News
• Supplement to the Manchester Courier
• The Birmingham Daily Post
• The Freemans Journal
• The Graphic
• The North-Eastern Daily Gazette
• The Sheffield and Rotheham Independent
• The Star
• Western Mail
• Çabuk, Fehminaz: II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı-İran İlişkilerinde Kürt Aşiretleri Meselesi, (Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Deringil, Selim: Simgeden Millete, II. Abdülhamid’den Mustafa Kemal’e Devlet ve Millet, İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
• Ed. Bilal Gökkır vd.: Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları-I, İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2011.
• Georgeon, François: Sultan Abdülhamid, İstanbul: Homer Kitabevi, 2006.
• Karaca, Ali: “Üç İltica ve Bir Vesika”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S. 28, (1989), s. 45-48.
• Karaca, Ali: Anadolu Islahâtı ve Ahmet Şâkir Paşa (1838-1899), İstanbul: Eren Yayıncılık, 1993.
• Kiren, Akın: II. Abdülhamid Dönemi Pan-İslâmist Uygulamaları Ekseninde Osmanlı-İran İlişkileri, (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Sarıkçıoğlu, Melike: Osmanlı-İran Hudut Sorunları (1847-1913), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
• Wikipedia, Gretna Green maddesi [Erişim Tarihi: 20.09.2019].