The Importance of Maliye Ahkam Registers for the Ottoman Navy and Sea Trade (16th Century)

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 3, 43 - 77, 31.12.2021

Rıfat Günalan

Öz

Mâliye Ahkâm Registers, which have an important place among Ottoman historical sources and the first examples of which date back to the beginning of the 16th century, have been identified as a result of long researches in the existing notebook classifications in the Prime Ministry Ottoman Archives. The documents in the Mâliye Ahkâm Registers belong to the Anatolian and Rumelian regions and are generally seen to consist of copies of provisions related to finance. In the records, especially the decisions taken regarding the Ottoman navy, the needs of the navy, the taxes collected for the navy, the ships operating in the seas within the Ottoman Memâlik, the shipyards, the cargoes of the ships, their owners, maritime accidents, taxes on maritime trade, the states of commerce and ship transportation. With this article, it is aimed to draw the necessary attention to the Financial Court Books, which are seen as an important source for the history of the Ottoman Navy and Maritime Trade, especially during the reign of Suleiman the Magnificent, and to present them to the benefit of the relevant.

Anahtar Kelimeler

Mâliye Ahkâm Registers, Ottoman Navy, Ottoman Maritime Trade, Ottoman Archives, Ottoman Finances

Mâliye Ahkâm Defterlerinin, Osmanlı Donanması ve Deniz Ticareti Açısından Önemi (XVI. Yüzyıl)

Öz

Osmanlı tarih kaynakları arasında önemli bir yere sahip olan ve ilk örnekleri VXI. yüzyılın başlarına kadar giden Mâliye Ahkâm Defterleri, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde mevcut defter tasnifleri içerisinde yapılan uzun araştırmalar sonucunda tespit edilebilmiştir. Mâliye Ahkâm Defterlerindeki belgeler Anadolu ve Rumeli bölgesine ait olup genellikle maliye ile ilgili hüküm suretlerinden oluştuğu görülmektedir. Kayıtlar içerisinde başta Osmanlı donanmasına dair alınan kararlar, donanmanın ihtiyaçları, donanma için toplanan vergiler olmak üzere Osmanlı memaliki dahilinde bulunan denizlerde ticari faaliyet gösteren gemiler, tersaneler, gemilerin yükleri, sahipleri, deniz kazaları, deniz ticaretine dair vergiler, ticaret yapılan devletler ve gemi nakliyeciliği hakkında oldukça önemli bilgiler de yer almaktadır. Bu makale çalışmasıyla, özellikle Kanuni Sultan Süleyman dönemi Osmanlı donanması ile deniz ticaret tarihimiz için önemli bir kaynak olarak görülen Mâliye Ahkâm Defterlerine gerekli ilginin çekilmesi ve ilgili araştırmacılarının istifadesine sunulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Maliye Ahkam Defterleri, Osmanlı Donanması, Osmanlı Deniz Ticareti, Osmanlı Arşivleri, Osmanlı Maliyesi.

Kaynakça

• 1.Arşiv Kaynakları A. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Devâir-i Evâmir-i Maliye Tasnifi (D.EVM) Kamil Kepeci Tasnifi (, KK.d.) Maliyeden Müdevver Defterler Tasnifi (MAD.d.) Mühimme Defterleri Tasnifi ( A.DVNS.MHM.d./ MD kullanımı tercih edilmiştir)
• 2. Kitap ve Makaleler Akgündüz, Ahmet: Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, II. Bayezid Devri Kanunnameleri, (İstanbul: Fey Vakfı, 1990), s. 131.
• Aydın, Bilgin – Günalan, Rıfat: XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Maliyesi ve Defter Sistemi, (İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2008), s. 225-232.
• Bostan, İdris: “Kuyûd-ı Mühimmât Defterlerinin Osmanlı Teşkilat Tarihi Bakımından Önemi, Osmanlı Türk-Diplomatiği Semineri (30-31 Mayıs 1994, İstanbul) (İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1995), s. 145.
• Emecen, Feridun - Şahin, İlhan: II. Bayezid Dönemine Ait Bir Ahkâm Defteri, (İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., 1994), s. XIII.
• Günalan, Rıfat: Osmanlı İmparatorluğunda Defterdarlık Teşkilatı ve Bürokrasisi, (İstanbul: Kayıhan, 2009), s. 102-105.
• Sahillioğlu, Halil: Ahkâm Defteri, (İstanbul: Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 1998), c. 1, s. 551.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, (Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1984), s.83.