ÖRGÜTSEL DEĞERLER İLE ÖRGÜT İKLİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 103 - 123, 16.12.2023

Seyfullah Altınok Atila Yıldırım

Öz

Bu araştırmada, ilkokul, ortaokul ve imam hatip ortaokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin görüşlerine göre örgütsel değerlerin örgüt iklimi ile ilişkisi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında, Konya’nın merkez ilçeleri Selçuklu, Meram ve Karatay eğitim bölgelerinde faaliyet gösteren ilkokul, ortaokul ve imam hatip ortaokullarında görev yapan 8578 öğretmeni kapsamaktadır. Araştırmanın örnekleminde 422 öğretmen yer almıştır. Örneklem grubuna “Örgütsel Değerler Ölçeği” ve “Örgüt İklimi Ölçeği” uygulanmıştır. Veriler SPSS programı ile analiz edilmiştir. Araştırma nicel verilere dayalı ilişkisel tarama modelinde bir araştırmadır.
Araştırma sonucuna göre öğretmenlerin örgütsel değer ve örgüt iklimi algı düzeylerinin yüksek olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin örgütsel değer puanları ile örgüt iklimi alt boyutları puanları arasındaki ilişkiye bakıldığında, örgüt ikliminin alt boyutlarından destekleyici müdür davranışı, samimi öğretmen davranışı ve işbirlikçi öğretmen davranışı puanları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Öğretmenlerin örgütsel değer puanları ile örgüt iklimi alt boyutlarından emredici müdür davranışı, kısıtlayıcı müdür davranışı ve umursamaz öğretmen davranışı puanları ile ters yönlü anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Öğretmenlerin örgütsel değer puan ortalamaları “cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu, görev yaptıkları okul türü” değişkenleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmazken, “branş” değişkeni arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Örgüt ikliminin “destekleyici müdür davranışı, emredici müdür davranışı, kısıtlayıcı müdür davranışı, samimi öğretmen davranışı, işbirlikçi öğretmen davranışı ve umursamaz öğretmen davranışı” alt boyutları ile öğretmenlerin “medeni durum, öğrenim durumu” değişkeni arasında anlamlı bir farklılık bulunmazken, örgüt ikliminin bazı alt boyut puan ortalamaları ile öğretmenlerin “cinsiyet, branş, görev yaptıkları okul türü” değişkenleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Değer, Örgüt, Örgütsel değer, İklim, Örgüt iklimi

Etik Beyan

Çalışma Prof. Dr. Atila YILDIRIM'ın danışmanlığında Seyfullah ALTINOK'un YL tezinden alınmıştır

Destekleyen Kurum

Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü

Teşekkür

Makaleyi inceleyen ve yayımda emeği olanlara teşekkürler

Kaynakça

• Akman, A. (2019). Ortaokulların benimsedikleri örgütsel değerler ile öğretmenlerin okul imajına ilişkin algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Anderson, C. (1997). Values-based management. The Academy of Management Executive. 11(4), 25.
• Aydın, M. (1986). Eğitim yönetimi (Ders Notları), İM Eğitim Araştırma Yayın Danışmanlık A.Ş. Ankara
• Balcı, A. (2002). Etkili okul: Kuram, uygulama ve araştırma, (3. Baskı), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Balcı, A. (2004). Sosyal bilimlerde araştırma. Yöntem, teknik ve ilkeler. 4. Baskı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Başyayla, Y. E. (2016). Lise öğretmenlerinin bireysel ve örgütsel değerlerinin uyumu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Battal, A. (2007). Örgütsel değerlerin örgüt kültürü öğelerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayat, S. (2015). Okulların örgütsel ikliminin öğretmenlerin tükenmişlik düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baykal, Ö. K. (2013). Okul iklimi ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilgen, N. (1990). Örgütsel iklim milli eğitim bakanlığı teftiş kurulu. Ankara: Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Buchko, A. (2007). The effect of leadership on values-based management. Leadership and Organization Development Journal. 28(1), 36-50.
• Dağlı, A., Öter, Ö. M. & Öter, S. (2015). Anadolu liselerinin örgütsel değerlere göre yönetilme düzeyi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 24(2015), 216-242.
• Demir Polat, D. (2018). Öğretmenlerin yılmazlık düzeyleri ile iş doyumu, mesleki tükenmişlik, örgütsel bağlılık düzeyleri ve örgütsel iklim algıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, D. (2011). İlköğretim okullarındaki örgütsel iklimin yönetici ve öğretmenlerin değer sistemleri bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dolan, S. L., Garcia, S. ve Richley, B. (2006). Managing by values. London: Palgrave Macmillan.
• Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım. Değerler Eğitimi Dergisi. 1(1), 80-95.
• Ertekin, Y. (1978). Örgüt iklimi. Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Fidan, M. (2013). Öğretmen algılarına göre ilköğretim kurumlarında yöneticilerin iletişim becerileri ve örgütsel değerler arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Finegan, J. E. (2000). The impact of person and organizational values on organizational commitment. Journal of Occupational and Organisational Psychology. 73, 149-169.
• Hine, S. D. (2008). The expression of values in the context of non-govermantel development organisation. Master of Philosophy, Massey University.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J. & Kottkamp, R. B. (1991). Open schools/Healthy schools: Measuring organizational climate, Sage Publications, London.
• Hoy, W.K. & Miskel, C.G. (2012). Eğitim yönetimi. (Çev: Selahattin Turan), Ankara: Nobel.
• Jackson, K. (2010). Management by values: Are some values better than others? Journal of Management Development. 29 (9), 795-806.
• Kaçmaz, E. (2015). Kamu ortaokullarında görevli öğretmenlerin örgütsel değerlere ilişkin algıları Diyarbakır ili örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zirve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karataş, E. (2009). Eğitim yönetiminde iş değerleri ve örgüt kültürü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karslı, D. (2004), Yönetsel etkililik, Pegem A Yayıncılık, Ankara.
• Kıncal, R. Y. ve Işık, H. (2003). Demokratik eğitim ve demokratik değerler. Eurasian Journal of Educational Research.
• Köse, S., Tetik, S. ve Ercan, C. (2001). Örgüt kültürünü oluşturan faktörler. Yönetim ve Ekonomi, 7(1), 220-242.
• Küçüksarı, Ş. (2012). Örgüt iklimi ile stres arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lalek, M. (2007). Resmi ve özel ilköğretim okullarında örgütsel değerler (Sakarya İli Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Litwin, G.H. & Stringer, R.A. (1968). Motivation and organizational climate, Harvard Univeristy Press: Boston. Lyons, S. T., Duxbury, L. & Higgins, C. (2005). An empirical assessment of generational differences in work-related values. ASAC May 28-31, Toronto, Ontario.
• Lyons, S.T., Higgins, C. & Duxbury, L. (2010). Work values: development of a new three-dimensional structure based onconfirmatory smallest space analysis. Journal of Organizational Behavior. 31, 969-1002.
• Metin, M. (2014). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Milton, P. (2011). Educational leadership and school culture: a study of the perceptions of effective leadership. Yayımlanmamış Doktora Tezi. UMİ dissertation publishing.
• Mowles, C. (2007). The appeal to values in the management of ınternational non-governmental organisations: linking ethics and practice. Unpublished doctoral thesis. University Of Hertfordshire Research Archive.
• Mowles, C. (2008). Values in international development organisations: negotiating nonnegotiables. Development in Practice, 18(1), 5-16.
• Ogbonna, E. & Harris, L. C., (2000). Leadership style, organizational culture and performance: empirical evidence from UK companies. Int. J. of Human Resource Management, 11(4), 766-788. Özçer, N. (2005), Yönetimde yaratıcılık ve yenilikçilik, Rota Yayınları, İstanbul.
• Padaki, V. (2000). Coming to grips with organisational values. Development in Practice, 10 (4), 420-435. Rokeach, M. (1969). The role of values in public opinion research. The Public Opinion Quarterly. 32(4), 547-559.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: The Free Press.
• Sabuncuoğlu, Z. & Tüz, M. (2001). Örgütsel psikoloji. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Sağnak, M. (2003). İlköğretim okullarında görevli yönetici ve öğretmenlerin örgütsel değerlere ilişkin algıları ile kişisel değerleri arasındaki uyum düzeyleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Salatan, T. (2017). Örgüt iklimi performans ilişkisi ortaokul öğretmenleri örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Schwartz, S. H., Melech, G., Lehmann, A., Burgess, St., Harris, M. & Owens, V. (2001). Extending the cross-cultural validity of the theory of basic human values with a different method of measurement. Journal of Cross-Cultural Psychology. 32(5), 519-542.
• Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel ve örgütsel değerlerinin uyumu. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Sezgin, F., & Kılınç, A. Ç. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgüt iklimine ilişkin algılarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 31(3), 743-757.
• Silva, S., Lima, M. & Baptista, L. (2004). Conceicao; OSCI: An organizational and safety climate ınventory, Safety Science, 42, 205-220.
• Srinath, M. (1993). “The organizational climate of university libraries”. Library Management. 14 (1), 28-30. Stringer, R. (2002), Leadership and organizational climate, Prentice Hall, New Jersey.
• Taşdan, M. (2010). Türkiye’deki resmi ve özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel değerleri ile okulun örgütsel değerleri arasındaki uyum düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(1), 113-148.
• Tekbıyık, A. (2014). İlişkisel araştırma yöntemi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Terzi, A.R. (2000). Örgüt kültürü. Nobel Yayınevi, Ankara.
• Tutar, H. & Altınöz, M. (2010). Örgütsel iklimin iş gören performansı üzerine etkisi: Ostim imalat çalışanları üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 65(2), 196-218.
• Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, K. & Altınkurt, Y. (2013). Örgütsel iklim ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması [Adaptation of organizational climate scale into Turkish: the validity and reliability study]. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 3(1), 1–11.
• Yılmaz, K. (2007). İlköğretim okul yönetici ve öğretmenlerinin değerlere göre yönetim ile ilgili görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 52, 639–664.
• Yüksekbilgili, Ö. (2016). Sağlık işletmelerinde örgüt iklimi unsurlarının örgütsel bağlılığa etkileri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Zhang, Y., Dolan S. L. & Zhou Y. (2009). Management by values a theoretical proposal for strategic human resource management in china. Chinese Management Studies. 3(4), 272-294.