Okul Yöneticilerinin Öz Yeterliği Konusundaki Araştırmaların İncelemesi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 276 - 295, 31.12.2024

Tuğba Kaynartaş , Mehmet Tufan Yalçın

https://doi.org/10.22596/hej.1514132

Öz

Bu araştırmada 2000-2023 yılları arasında Türkiye’deki okul yöneticilerinin öz yeterliği üzerine gerçekleştirilmiş lisansüstü tez ve makale türündeki çalışmaların çeşitli değişkenler açısından analiz edilerek alandaki genel eğilimlerini belirlemek amaçlanmaktadır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden sistematik derleme ile yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenen 95 çalışma oluşturmaktadır. Veri toplamada YÖK Ulusal Tez Merkezi, ProQuest, ULAKBİM ve Google Akademik gibi veri tabanlarından yararlanılmıştır. Erişilen çalışmalar yıl, tür, araştırma yöntemi, veri toplama araçları, örneklem türü, okul kademesi, demografik değişkenler ve birlikte incelendiği konu alanları bağlamında araştırmacı tarafından analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, okul yöneticilerinin öz yeterliği ile ilgili çalışmaların makale türünde daha yaygın olduğu ve çoğunlukla 2020-2023 yılları arasında gerçekleştirildiği görülmektedir. Bunun yanı sıra, çalışmalarda nicel araştırma yöntemleri sıklıkla kullanılmıştır. Okul yöneticilerinin öz yeterliği ile birlikte çalışılan konu alanlarının dağılımına bakıldığında “demografik değişkenler ve liderlik” konuları ön plana çıkmaktadır. Araştırmanın geçerlik ve güvenirliğini artırmak amacıyla uzman görüşleri ve desteği alınmıştır. Araştırmanın sonuçları, literatür çerçevesinde tartışılarak okul yöneticilerinin öz yeterliğini geliştirmesine ve bu konuda gelecekte yapılacak araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

okul yöneticileri, öz yeterlik, betimsel analiz, sistematik derleme

Examination of the Studies on Self-Efficacy of School Administrators

Öz

The objective of this research is to identify the prevailing trends in the field by analyzing graduate theses and articles on the self-efficacy of school administrators in Türkiye from 2000 to 2023. A systematic review, a qualitative research method, was employed in the study. The research encompassed 95 studies, selected through the use of purposive sampling. The data were gathered from a number of databases, involving the CoHE National Thesis Center, ProQuest, ULAKBIM, and Google Scholar. The studies were subjected to analysis according to a series of criteria, including year, type, research method, data collection tools, sample type, school level, demographic variables, and the subject areas explored. The findings indicate that studies examining the self-efficacy of school administrators were more prevalent, especially between 2020 and 2023. Quantitative research methods were also frequently employed. Upon examining the subject areas related to school administrators’ self-efficacy, it became evident that the themes of “demographic variables and leadership” were particularly prominent.

Anahtar Kelimeler

school administrators, self-efficacy, descriptive analysis, systematic review

Kaynakça

• Akın, U. (2014). Okul müdürlerinin inisiyatif alma düzeyleri ile öz-yeterlikleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 20(2), 125-149.
• Akyürek, M. İ. (2020). Okul yöneticilerinin öz-yeterlik algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(38), 72-83.
• Aydın, A. ve Uysal, Ş. (2014). Türkiye’de eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi alanındaki doktora tezlerinin incelemesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 177-201.
• Baltacı, A. (2020). Okul müdürü öz yeterlik algısı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Journal of Humanities and Tourism Research, 10(1), 27-40.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Stanford University.
• Baykan, S. Y. ve Nuhoğlu, H. (2024). Türkiye’deki okul yöneticileri konusundaki yazılan lisansüstü tezlerdeki eğilimler (2015-2020). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 48-65.
• Bayraktar, F. (2023). Okul yöneticilerinin özyeterlilik algıları ile politik becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 125-143.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi teknikler ve örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal.
• Bozan, S. ve Öztürk, S. (2023). Okul yöneticiliği alanında çalışmaların kavramsal ve yöntemsel analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 400-419.
• Çalık, T., Çoban, Ç. ve Özdemir, N. (2019). Okul yöneticilerinin teknolojik liderlik öz yeterlikleri ve kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52(1), 83-106.
• Çalışkan, M. ve Serçe, H. (2018). Türkiye’de eğitim alanındaki eylem araştırması makaleleri: Bir içerik analizi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 57-102.
• Çelik, K. ve Doğan, H. (2019). Okul yöneticilerinin gücü kullanma stillerinin öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları ve iş performanları ile ilişkisi. Eğitim ve Bilim, 44(198), 37-55.
• Çelikay, P. ve İnandı, Y. (2023). Okul yöneticilerinin genel öz yeterlik inançları ve sahip oldukları liderlik stillerinin yeternek yönetimi becerileri ile ilişkisi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 202-217.
• Çetin, M. ve Kıral, B. (2018). Okul yöneticilerinin öğretmenleri güçlendirmesine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(26), 281-310.
• Çoruk, A. ve Yumuşak, Ş. (2023). Okul yöneticilerinin teknolojik liderlik öz yeterlik algıları. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(4), 2125-2141.
• Dağlı, E. ve Kalkan, F. (2021). Okul müdürlerinin güçlendirici liderlik davranışları ile öğretmenlerin öz yeterlik algıları ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 46(208), 105-123.
• Demirel, M. (2009). Sınıf öğretmenlerinin ve okul yöneticilerinin karakter eğitimine ilişkin öz-yeterlik inançları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(37), 36-49.
• Demirer, S. ve Nartgün, Ş. S. (2015). Okul yöneticilerinin örgütsel yaratıcılık ve öz-yeterlik düzeylerine ilişkin görüşleri. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 170-199.
• Doğan, H. ve Tok, T. N. (2018). Türkiye’deki eğitim bilimleri alanında yayınlanan makalelerin incelenmesi: Eğitim ve Bilim Dergisi örneği. Curr Res Educ, 4(2), 94-109.
• Erdem, Y. ve Kıngır, S. (2022). Öğretmenlerin öğretime yönelik öz yeterliklerinin incelenmesi: Bir derleme çalışması. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1), 165-175.
• Gist, M. E. ve Mitchell, T. R. (1992). Self-efficacy: A theoretical analysis of its determinants and malleability. Academy of Management Review, 17(2), 183-211.
• Glanville, J. ve McCool, R. (2014). What is a systematic review? http://www.whatisseries.co.uk/whatis/
• Hacıfazlıoğlu, Ö., Karadeniz, Ş. ve Dalgıç, G. (2011). Eğitim yöneticilerinin teknoloji liderliği öz-yeterlik ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(2), 145-156.
• Hallinger, P. ve Heck, R. H. (1996). Reassessing the principal’s role in school effectiveness: A review of empirical research, 1980-1995. Educational Administration Quarterly, 32(1), 5-44.
• Heck, R. ve Hallinger, P. (2009). Assessing the contribution of distributed leadership to school improvement and growth in math achievement. American Educational Research Journal, 46(3), 659-689.
• Higgins, J.P.T., Thomas, J., Chandler, J., Cumpston, M., Li, T., Page, M.J. ve Welch, V.A. (editors). (August 2023). Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions. http://www.training.cochrane.org/handbook
• İnandı, Y., Tunç, B. ve Gündüz, B. (2013). Okul yöneticilerinin özyeterlik algıları ile çatışmayı çözme stratejileri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(2), 275-294.
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
• Karip, E. ve Köksal, K. (1996). Etkili eğitim sistemlerinin geliştirilmesi. Eğitim Yönetimi, 2(2), 245-257.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Leithwood, K., Day, C., Sammons, P., Harris, A. ve Hopkins, D. (2006). Successful school leadership: What it is and how it influences pupil learning. Nottingham: University of Nottingham.
• Mamak, G. S. (2023). Okul müdürlerinin öz yeterlik algıları ile çatışma yönetim stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Özerkan, E. (2007). Öğretmenlerin öz-yeterlik algıları ile öğrencilerin sosyal bilgiler benlik kavramları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Özdemir, M., Özdemir, N., Gören, S. Ç., Ötken, Ş., Ernas, S. ve Yalçın, M. T. (2020). Okul müdürlerinin kişilik özellikleri ile yönetsel öz-yeterlik inançları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim Dergisi, 45(201), 273-291.
• Özdemir, N. ve Yalçın, M.T. (2018). An evaluation of principals’ leadership practices on assistant principals’ leadership self-efficacy. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 1298-1318.
• Özkan, U. B. (2021). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Akademi.
• Özsat, K., Abakan, R., Işıktaş, S. ve Şenol, H. (2023). İlköğretim yöneticilerinin öz-yeterlik düzeyleri ile okul liderlik uygulamalarının değerlendirilmesi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 640-657.
• Rogers Haverback, H. (2020). Middle level teachers quarantine, teach and increase self-efficacy beliefs: Using theory to build practice during Covid-19. Middle Grades Review, 6(2), Article 6, 1-6.
• Sezgin, F. ve Sönmez, E. (2018). Örgüt kültürü ve iklimi çalışmalarının sistematik incelemesi: Bir içerik analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 257-275.
• Şahin, D., Calp, Ş., Bulut, P. ve Kuşdemir, Y. (2013). Sınıf öğretmenliği eğitimi bilim dalında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli kriterlere göre incelenmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 5(3), 187-205.
• Tschannen-Moran, M. ve Gareis, C. R. (2004). Principals’ sense of efficacy: Assessing a promising construct. Journal of Educational Administration, 42(5), 573-585.
• Tschannen-Moran, M. ve Johnson, D. (2011). Exploring literacy teachers’ self-efficacy beliefs: Potential sources at play. Teaching and Teacher Education, 27(4), 751-761.
• Woolfolk, A. (2016). Educational Psychology (14. baskı). England: Pearson Education.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, K. (2019). Türkiye’de eğitim yönetimi alanında yapılan örgütsel davranış makalelerindeki yönelimler. Türkiye Eğitim Dergisi, 4(2), 81-103.
• Zimmerman, B. J. (1995). Self-efficacy and educational development. İçinde Self-Efficacy in Changing Societies, ed. A. Bandura, 202–231. Cambridge: Cambridge University Press.
• Zusho, A. ve Pintrich, P. R. (2003). Skill and will: The role of motivation and cognition in the learning of college chemistry. International Journal of Science Education, 25(9), 1081-1094.