Hemodiyaliz Hastalarında Sık Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Önerileri

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 1, 17 - 25, 17.01.2018

Döndü Tuna , Nimet Ovayolu , Duygu Kes

Öz

Kronik böbrek yetmezliği (KBY) olan bireylerin tedavisinde en sık uygulanan renal replasman tedavisi (RRT) tipi Hemodiyaliz (HD) tedavisidir. Böbrek yetmezliğine bağlı ortaya çıkan belirti ve bulgular HD tedavisi ile kontrol altına alınırken, tedavi süreci ve yaşamın HD makinesine bağlı sürdürülmesi farklı sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunlar arasında; hipotansiyon, kas krampları, yorgunluk, güçsüzlük, bulantı, kusma, anemi, kanama, enfeksiyona eğilim, üremik kemik hastalığı, üremik kaşıntı, hiperlipidemi, endokrin anormallikler, fistül komplikasyonları, tromboz, vasküler yetmezlik, anevrizma, rüptür, fiziksel sorunlara bağlı fiziksel işlevsellikte ve genel sağlık algısında bozulma, psikososyal ve emosyonel sorunlara bağlı sorumlulukların yerine getirilmesinde güçlükler, uyku bozuklukları yer almaktadır. HD hastalarının yaşadığı sorunların doğru ve etkin yönetimi, hastaların yaşam kalitesinin ve hemşireler tarafından verilen bakımın niteliğinin arttırılması açısından önemli bir etkendir. Bu derlemede, sıklıkla yaşanılan sorunlar ve çözüm önerileri hakkında rehber oluşturacak bilgiler yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kronik böbrek yetmezliği, Hemodiyaliz, Hemodiyaliz sorunları, Hemşirelik

Kaynakça

• 1. Biçer S, Taşçı S, Taş T, Ceyhan Ş. Hemodiyalizde meydana gelen kan basıncı değişiminin hastada yarattığı sorunların belirlenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2013; (1): 15-23.
• 2. Seyahi N, Altıparmak MR, Ateş K, Trabulus S, Süleymanlar G. Türkiye’de renal replasman tedavilerinin güncel durumu: Türk Nefroloji Derneği Kayıt Sistemi 2014 Yılı Özet Raporu. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2015; 24(1): 10-16.
• 3. Karadağ E, Karadakovan A. Hemodiyaliz tedavisi uygulanan kronik böbrek yetersizliği olan hastalarda uyku sorunları ve müzikle tedavi uygulaması. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2013; (1): 53-60.
• 4. Kılıç Akça N, Doğan A. Hemodiyaliz Hastalarının Diyaliz Sonrası Yaşadığı Sorunlar ve Evde Bakım Gereksinimleri. Bozok Tıp Dergisi 2011; (1): 15-22.
• 5. Öztürk B, Akın S, Durna Z, Özdilli K. Hemodiyaliz tedavisini sürdüren hastalarda fonksiyonel performans durumu, yaşam kalitesi ve fistül bakımı ile ilişkili bilgi düzeyinin değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2013; (1): 24- 34.
• 6. Parvan K, Lakdizaji S, Roshangar F, Mostofi M. Quality of sleep and its relationship to quality of life in hemodialysis patients. Journal of Caring Sciences 2013; 2(4): 295-304.
• 7. Ahsen A. Hemodiyalizin akut komplikasyonları. Kocatepe Tıp Dergisi 2011; 12: 54-60.
• 8. Bansal S, Ansons A, Vishwanath M. Hypotension-induced blindness in haemodialysis patients. Clinical Kidney Journal 2014; (7): 387–390.
• 9. Beladi Mousavi SS, Tamadon MR. Vasopressin and prevention of hypotension during hemodialysis. Iranian Red Crescent Medical Journal 2014; 16(11): e20219.
• 10. Ettema EM, Zittema D, Kuipers J, et al. Dialysis hypotension: A role for ınadequate ıncrease in arginine vasopressin levels? A systematic literatüre review and meta-analysis. American Journal of Nephrology 2014; 39: 100–109.
• 11. Chao C, Huang C , Yen C. Intradialytic hypotension and cardiac remodeling: A vicious cycle”. Hindawi Publishing Corporation. BioMed Research International 2015; Article ID 724147 http://dx.doi.org/10.1155/2015/724147.
• 12. Altıntepe L, Tonbul HZ, Yeksan M, Türk S. Hemodiyaliz hipotansiyonunda farklı sodyum ve ultrafiltrasyon profilinin etkinliği. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2003; 2 (1): 29-33.
• 13. Tang HL, Wong SH, Chu KH, et al. Sodium ramping reduces hypotension and symptoms during haemodialysis. Hong Kong Medical Journal 2006; 12: 10-14.
• 14. Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO) Blood Pressure Work Group. KDIGO Clinical Practice Guideline for the Management of Blood Pressure in Chronic Kidney Disease. Kidney International Supplements 2012; 2: 337–414.
• 15. Inker LA, Astor BC, Fox CH, et al. KDOQI US Commentary on the 2012 KDIGO clinical practice guideline for the evaluation and management of CKD. American Journal Kidney Disease 2014; 63(5): 713-735.
• 16. Prabhakar, Singh RG, Singh S, Rathore SS, Choudhary TA. Spectrum of ıntradialytic complications during hemodialysis and ıts management: A single-center experience. Saudi Journal of Kidney Diseases and Transplantation 2015; 26(1): 168-172.
• 17. Kral Ü, Yurtsever S. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde yaşayan hemodiyaliz hastalarının yaşam kalitesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2013; (1): 61-76.
• 18. Ovayolu N, Ovayolu Ö. Kronik böbrek yetmezliğinde sağlığı koruma ve geliştirme: Bir vaka. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2013; (1): 6-14.
• 19. Caplin B, Kumar S, Davenport A. Patients’ perspective of haemodialysis-associated symptoms. Nephrology Dialysis Transplantation 2011; 26: 2656–2663.
• 20. Gürcani M, Tan M. The effect of aromatherapy on haemodialysispatients’ pruritus. Journal of Clinical Nursing 2014; (23); 3356–3365.
• 21. Durmaz Akyol A. Son Dönem Böbrek Yetmezliği (SDBY) olan hastada palyatif bakım. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi 2013; 2(1): 31-41.
• 22. Albayrak A. Kronik Böbrek Yetmezliği. Akbayrak N, Erkal İnhal S, Ançel G ve Albayrak A, Editörler. Hemşirelik bakım planları: Dahiliye-Cerrahi hemşireliği ve psiko-sosyal yaklaşım.Ankara: Alter yayıcılık; 2007. ss. 511-512.
• 23. Erdoğan Z, Özcanlı Atik D, Çınar S. Kronik böbrek yetmezliğinde tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerinin kullanımı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2014; 23(4): 773-790.
• 24. Azak A, Altundağ Dündar S. Kronik böbrek yetmezliği nedeniyle hemodiyaliz uygulanan hastalarda akut yorgunluk sendromu ve etkileyen faktörler. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi 2012; 32(6): 1623-9.
• 25. Yıldırım Usta Y, Demir Y. Hemodiyaliz hastalarında yorgunluğa etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. Anatolian Journal of Clinical Investigation 2014; 8(1): 21-27.
• 26. Yılmaz Karabulutlu E, Okanlı A. Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2011; 14: 4.
• 27. Atagün Mİ, Balaban ÖD, Atagün Z, Elagöz M, Yılmaz Özpolat A. Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011; 3(3): 513-552.
• 28. Astroth KS, Russell CL, Welch JL. Non-Pharmaceutical fatigue interventions in adults receiving hemodialysis: A systematic review. Nephrology Nursing Journal 2013; 40(5): 407-427.
• 29. Chang Y, Cheng S, Lin M, Gau F, Chao YC. The effectiveness of intradialytic leg ergometry exercise for improving sedentary life style and fatigue among patients with chronic kidney disease: A randomized clinical trial. International Journal of Nursing Studies 2010; (47): 1383–1388.
• 30. Shibata S, Tsutou A, Shiotani H. Relation between sleep quality and daily physical activity in hemodialysis outpatients. Kobe Journal of Medical Science 2013; 59(5): 161-166.
• 31. Saeedi M, Shamsikhani S, Farahani PV, Haghverdi F. Sleep hygiene training programme for patients on hemodialysis. Iranian Journal of Kidney Diseases 2014; (8): 65-69.
• 32. Eslami AA, Rabiei L, Khayri F, Rashidi Nooshabadi MR, Masoudi R. Sleep quality and spiritual well-being in hemodialysis patients. Iranian Red Crescent Medical Journal 2014; 16(7): e17155.
• 33. Maniam R, Subramanian P, Singh SKS, Lim SK, Chinna K, Rosli R. Preliminary study of an exercise programme for reducing fatigue and improving sleep among long-term haemodialysis patients. Singapore Medical Journal 2014; 55(9): 476-482.
• 34. Najafi Z, Tagharrobi Z, Shahriyari-Kale-Masihi M. Effect of aromatherapy with lavender on sleep quality among patients undergoing hemodialysis. Journal of Kashan University of Medical Sciences 2014; 18(2): 145-150.
• 35. Einollahi B, Motalebi M, Rostami Z, Nemati E, Salesi M. Sleep quality among Iranian hemodialysis patients: A multicenter study. Nephro-Urology Montly 2015; 7(1): e23849.
• 36. Chavoshi F, Einollahi B, Haghighi KS, Saraei M, Izadianmehr N. Prevalence and sleep related disorders of restless leg syndrome in hemodialysis patients. Nephro-Urology Montly 2015; 7(2): e24611.
• 37. Fram D, Okuno MFP, Taminato M, et al. Risk factors for bloodstream infection in patients at a Brazilian hemodialysis center: A case–control study. BMC Infectious Diseases 2015; (15): 158.
• 38. Dağlar D, Ergani A, Demirbakan H, ark. Hemodiyaliz hastalarında Hepatit B ve Hepatit C virus enfeksiyonlarının serolojik ve moleküler yöntemlerle araştırılması. Mikrobiyoloji Bülteni 2014; 48(1): 143-150.
• 39. Taş FS, Cengiz K, Erdem E, Karataş A, Kaya C. Kronik böbrek yetmezliğinde mortalite nedenleri. Fırat Tıp Dergisi 2011; 16(3): 120-124.
• 40. Tonbul HZ, Altintepe L. Hemodiyalizde kateter enfeksiyonları. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2003; 12 (2): 78-83.
• 41. Atahan E, Yasım A, Cantimur AT. Hemodiyaliz hastalarında geçici kateter uygulamaları ve komplikasyonları. Erciyes Tıp Dergisi 2006; 28 (2): 071-076.
• 42. Parlar E. Diyaliz hastalarının nazokomiyal enfeksiyon kontrolü. İ. Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Hastane Enfeksiyonları: Korunma ve Kontrol Sempozyum Dizisi 2008; 60: 121-129.
• 43. Tiryaki Ö, Usalan C. Diyaliz hastalarında enfeksiyon sorunu. Türkiye Klinikleri Nefroloji Özel Dergisi 2010; 3(1): 62- 8.
• 44. Kidney Disease Outcomes Quality Initiative (KDOQI): Kronik Böbrek Hastalığında Hepatit C Önleme, Tanı, Değerlendirme ve Tedavi Klinik Uygulama Kılavuzu. http://www.kdigo.org/pdf/Hep%20C%20Executive%20 Summary_Turkish_Final.pdf.. Erişim tarihi: 09.06.2015.
• 45. Özer Etik D, Ocal S, Boyacıoğlu A.S. Hepatitis C infection in hemodialysis patients: A review. World Journal of Hepatology 2015; 7(6): 885-895.
• 46. Kaya B, Taşkapan H, Ateş F, Erdoğan S, Taycan E. Hemodiyaliz ve periton diyalizi uygulanan hastalarda psikiyatrik bozukluklar, algılanan sosyal destek ve yaşam kalitesi düzeylerinin karşılaştırılması. Klinik Psikiyatri 2012; 15: 144- 152.
• 47. Çelik HC, Acar T. Kronik hemodiyaliz hastalarında depresyon ve anksiyete düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Fırat Tıp Dergisi 2007; 12(1): 23-27.
• 48. Teles F, Azevedo VFD, Milanda CT, et al. Depression in hemodialysis: role of dialysis shift. clinics 2014; 69(3): 198- 202.
• 49. Gorji MAH, Davanloo AA, Heidarigorji AM. The efficacy of relaxation training on stress, anxiety, and pain perception in hemodialysis patients. Indian Journal of Nephrology 2014; 24(6): 356-362.
• 50. Karadakovan A. Üriner Sistemin Değerlendirilmesi. Karadakovan A. ve Eti Aslan F. Editörler. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım Kitabı. Adana: Nobel kitabevi; 2009. ss. 905-919.
• 51. Kaya Akı M, Demir Dikmen Y. Hemodiyaliz hastalarına primer bakım veren aile üyelerinin bakım yükleri ve yaşam kaliteleri üzerine bir gözden geçirme. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2012; 2(3): 24-28.
• 52. Cantekin I, Tan M. The ınfluence of music therapy on perceived stressors and anxiety levels of hemodialysis patients. Renal Failure 2013; 35(1): 105–109.
• 53. Martínez BB, Custódio RP. Relationship between mental health and spiritual wellbeing among hemodialysis patients: A correlation study. Sao Paulo Medical Journal 2014; 132(1): 23-7.
• 54. Arslantaş H, Adana F, Kaya F, Turan D. Yatan hastalarda umutsuzluk ve sosyal destek düzeyi ve bunları etkileyen faktörler. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2010; 18(2): 87-97.