Diyaliz Hemşirelerinde Tükenmişlik

Yıl 2010, Cilt: 07 Sayı: 1-2, 55 - 63, 30.12.2010

Yasemin Yıldırım Rukiye Demir Aynur Esen

Öz

Özet

Amaç: Tükenmifllik, kiflinin duygusal çöküntüsüne neden

olan ve duyars›zlaflma düzeyini etkileyen, kiflisel baflar› ve

performans›n› düflüren, ifl doyumunu azaltan ve memnuniyetsizli¤

e neden olarak, verilen hizmet kalitesini olumsuz etkileyen

bir durumdur. Bu çal›flman›n amac› diyaliz hemflirelerinin

mesleki tükenmifllik düzeylerini ve tükenmiflli¤i etkileyen faktörleri

belirlemektir.

Gereç ve Yöntemler: izmir’de 12 diyaliz merkezinde çalı-

şan 107 diyaliz hemşiresi çalışmaya dahil edildi. Araştırma

verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen “Hemflire Tan›t›m

Formu” ve “Maslach Tükenmişlik Ölçeği” ile topland›. Verilerin

de¤erlendirilmesinde student’s t testi, Mann-Whitney U

testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Kruskal-Wallis tek

yönlü varyans analizi, Scheffe ileri analizi ve pearson korelasyon

analizi kullanıldı

Bulgular Araştırma: kapsamındaki diyaliz hemşirelerinin

yaş ortalamas› 31.07±6.99 y›ld›r. %95.3’ünün hemodiyaliz

ünitesinde çalıştığı; %49.5’inin lisans mezunu oldu¤u;

%56.1’inin evli, %58’inin çocuğunun olmadığı belirlendi.

Duygusal tükenmişlik puan› 26.75±12.14, duyars›zlaşma puan›

6.85±6.20, kişisel başar› puan› 32.66±10.06 olarak saptand›.

Hemşirelerin yaş, eğitim düzeyi, görev yılı, diyaliz ünitesinde

çalışma yılı, mesle¤i sevme, mesle¤i b›rakmak isteme,

meslektaşlarından destek alma, ald›klar› ücretten memnun olma

durumların›n ve çalıştıkları bölümde görevli hemşire say›-

s›n›n tükenmşlik düzeylerini etkiledi¤i saptand› (P < 0.05).

Sonuç: Çalışma sonucunda diyaliz hemşirelerinin duygusal

tükenmişlik düzeyinin orta, duyars›zlaşma düzeyinin düşük,

kişisel başarı tükenmişlik düzeyinin ise yüksek düzeyde

olduğu ve tükenmişliğin baz› bireysel ve mesleki/çalışma koflullar›

ndan etkilendi¤i belirlendi. Bu sonuç do¤rultusunda diyaliz

hemşirelerinin tükenmişlik düzeylerinin periyodik olarak

değerlendirilmesi ve tükenmişliği etkileyen durumlar›n özellikle

çalışma koşullarının iyileştirilmesi gerektiği düşünülmüş

ve önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

diyaliz, diyaliz hemşiresi, tükenmişlik

Kaynakça

• 1. Freudenberger H.J. Staff burn-out. J Soc Issues. 1974;30:159-165.
• 2. Glasberg J., Horiuti L., Novais M.A., et al. Prevalence of the burnout syndrome among Brazilian medical oncologist. Rev Assoc Med Bras. 2007;53(1):85-9.
• 3. Maslach C., Jackson S.E. The measurement of experienced burnout. J Occup Behav. 1981;2:99-113.
• 4. Maslach C., Jackson S.E. Maslach Burnout Inventory Manual. In: Maslach C, Jackson SE (eds), 2nd ed. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Pres, 1986.
• 5. Klersy C., Callegari A., Martinelli V., et al. Burnout in health care providers of dialysis service in Northern Italy- a multicentre study. Nephrol Dial Transplant 2007;22(8):2283-2290.
• 6. Catalan J., Burgess A., Pergami A., et al. The psychological impact on staff of caring for people with serious diseases: the case of HIV infection and oncology. J Psychosom Res 1996; 40(4):425-435.
• 7. Gillespie M., Melby V. Burnout among nursing staff in accident and emergency and acute medicine: a comparative study. J Clin Nurs 2003;12(6):842-851.
• 8. Shimizu T., Mizoue T., Kubota S., et al. Relationship between burnout and communication skill training among Japanese hospital nurses: a pilot study. J Occup Health. 2003;45(3):185-190.
• 9. Aiken L.H., Clarke S.P., Sloane D.M., et al. Nurses’ reports on hospital care in five countries. Health Aff (Millwood), 2001; 20(3):43-53.
• 10. Decker F.H. Occupational and nonoccupational factors in job satisfaction and psychological distress among nurses. Res Nurs Health. 1997;20(5):453-464.
• 11. Schaefer J.A., Moos R.M. Work stressors in health care: contexts and outcomes. J Community Appl Soc Psychol. 1993;3:235-242.
• 12. Duxbury M.L., Armstrong G.D., Drew D.J., et al. Head nurse leadership style with staff nurse burnout and job satisfaction in neonatal intensive care units. Nurs Res. 1984;33(2):98-101.
• 13. Gray-Toft P.A., Anderson J.G. Organizational stress in the hospital: development of a model for diagnosis and prediction. Health Serv Res. 1985; 19:753-774.
• 14. Kelly J.G., Cross D.G. Stress, coping behaviors, and recommendations for intensive care and medical surgical ward registered nurses. Res Nurs Health. 1985; 8(4):321-328.
• 15. Lewis D.J., Robinson J.A. ICU nurses’ coping measures: response to work-related stressors. Crit Care Nurse. 1992;12(2):18-23.
• 16. Maslach C., Schaufeli W.B., Leiter M.P. Job burnout. Annu Rev Psychol. 2001;52:397-422.
• 17. Sutherland V.J., Cooper C.L. Identifying distress among general practitioners: predictors of psychological ill-health and job dissatisfaction. Soc Sci Med 1993;37(5):575-581.
• 18. Vahey D.C., Aiken L.H., Sloane D.M., et al. Nurse burnout and patient satisfaction, Med Care. 2004; 42(2):II57-II66.
• 19. Duquette A., Kérouac S., Sandhu B.K.et al. Factors related to nursing burnout: a review of empirical knowledge. Issues Mental Health Nurs. 1994;15(4):337-358.
• 20. Gundersen L. Physician burnout. Ann Intern Med. 2001;135(2): 145-148.
• 21. Parker P.A., Kulik J.A. Burnout, self-and supervisor-rated job performance, and absenteeism among nurses. J Behav Med. 1995; 18(6):581-599.
• 22. Robinson S.E., Roth S.L., Keim J., et al. Nurse burnout: work related and demographic factors as culprits. Res Nurs Health. 1991;14(3): 223-228.
• 23. Shanafelt T.D., Bradley K.A., Wipf J.E., et al. Burnout and selfreported patient care in an internal medicine residency program. Ann Intern Med. 2002;136(5):358-367.
• 24. Ceslowitz S.B. Burnout and coping strategies among hospital staff nurses. J Adv Nurs. 1989;14(7):553-558.
• 25. Koivula M., Paunonen M. Burnout in two Finnish hospitals. J Nurs Manag. 2000;8:66-72.
• 26. Ar›kan F., Köksal C.D, Gökçe Ç. Work-related stress, burnout, and job satisfaction of dialysis nurses in association with perceived relations with professionals contacts. Dialysis& Transplantation 2007; 1-7.
• 27. Chiriboga D.A., Bailey J. Stres and burnout aomng critical care and medical-surgical nurses: a comparative study. CCQ. 1986;9(3): 84-92.
• 28. Easterburg M.C., Williamson M., Gorsuch R., et al. Social support, personality, and burnout in nurses. J Appl Soc Psychol. 1994;24: 1233-1250.
• 29. Kalliath T., Morris R. Job satisfaction of burnout levels. JONA, 2002; 32(12):648-654.
• 30. Piko B.F. Burnout, role confict, job satisfaction and psychosocial health among Hungarian health care staff: a questionnaire survey. Int J Nurs Stud. 2006; 43(3):311-318.
• 31. Shirom A., Nirel N., Vinokur A.D. Overload, autonomy, and burnout as predictors of physicians’quality of care. J Occup Health Phychol 2006, 11(4):328-342.
• 32. Argentero P., Dell’Olivo B., Ferretti M. Staff burnout and patient satisfaction with the quality of dialysis care. Am J Kidney Dis. 2008; 51(1):80-92.
• 33. Leiter M.P., Harvie P., Frizzell C. The correspondence of patient satisfaction and nurse burnout. Soc Sci Med. 1998;47(10): 1611-1617.
• 34. Alacacioglu A., Yavuzsen T., Dirioz M., et al. Burnout in nurses and physicians working at an oncology department. Psychooncology. 2008. Epub ahead of print.
• 35. Aleandri A., Sansoni J. Nurses and burnout: a survey in an Emergency Department in the Lazio Region. Prof Inferm. 2006; 59(3):165-170.
• 36. Barnard D., Street A., Love A.W. Relationships between stressors, work supports, and burnout among cancer nurses. Cancer Nurs. 2006;29(4):338-345.
• 37. Braithwaite M. Nurse Burnout and Stress in the NICU. Adv Neonatal Care. 2008;8(6):343-347.
• 38. Chen S.M., McMurray A. Burnout" in intensive care nurses. J Nurs Res. 2001;9(5):152-164.
• 39. Cubrilo-Turek M., Urek R., Turek S. Burnout syndrome--assessment of a stressful job among intensive care staff. Coll Antropol. 2006; 30(1):131-135.
• 40. Escribà-Agüir V., Martín-Baena D., Pérez-Hoyos S. Psychosocial work environment and burnout among emergency medical and nursing staff. Int Arch Occup Environ Health. 2006;80(2):127-33.
• 41. Lederer W., Kinzl J.F., Traweger C., et al. Fully developed burnout and burnout risk in intensive care personnel at a university hospital. Anaesth Intensive Care. 2008;36(2):208-13.
• 42. Petrova G.G., Todorova M.T., Mateva N.G. Prerequisites for the occurrence of burnout syndrome in oncology nurses. Folia Med (Plovdiv). 2005;47(2):39-44.
• 43. Quattrin R., Zanini A., Nascig E., et al. Level of burnout among nurses working in oncology in an Italian region. Oncol Nurs Forum. 2006;33(4): 815-820.
• 44. Kotzabassaki S., Parissopoulos S. Burnout in renal care professionals. EDTNA ERCA J 2003; 29(4):209-213.
• 45. Lewis S.L., Campbell M.A., Becktell P.J., et al. Work stress, burnout, and sense of coherence among dialysis nurses. ANNA J 1992;19(6): 545-553, discussion 554.
• 46. Lewis S.L., Bonner P.N., Campbell M.A., et al. Personality, stres, coping, and sense of coherence among nephrology nurses in dialysis settings. ANNA J 1994;21(6):325-335; discussion 336.
• 47. Ponferrada L.P., Nolph G.B., Straub V. Do peritoneal dialysis providers experince burnout? Adv Perit Dial 1990;6:85-87.
• 48. Çam O. Tükenmifllik Envanteri'nin Geçerlik ve Güvenirli¤inin Araflt›r›lmas›. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çal›flmalar›. Ankara: Türk Psikologlar Derne¤i Yay›nlar›, 1992. p. 155-160.
• 49. Ergin C. Doktor ve hemflirelerde Tükenmifllik ve Maslach Tükenmifllik Ölçe¤inin Uyarlanmas›. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çal›flmalar›. Ankara: Türk Psikologlar Derne¤i Yay›nlar›, 1992. p. 143-154.
• 50. Brokalaki H., Matziou V., Thanou J., et al. Job-related stres among nursing personnel in Greek dialysis units. EDTNA/ERCA J 2001; 27(4):181-186.
• 51. Fad›lo¤lu Ç., Y›ld›r›m Y.K., Sevim B. Diyaliz hemflirelerinin motivasyon düzeylerinin incelenmesi, Hemflirelik Forumu. 2004; 7(3):32-36.
• 52. fiahin D., Turan F.N., Alparslan N., ve ark. Devlet hastanesinde çal›flan sa¤l›k personelinin tükenmifllik düzeyleri. Nöropsikiyatri Arflivi Dergisi 2008;45(4):116-121.
• 53. Özbay›r T., Demir F., Candan Y., ve ark. Ameliyathane hemflirelerinde tükenmiflli¤in incelenmesi. Hemflirelik Forumu Dergisi 2006;18-26.
• 54. Marafll› M. Baz› özelliklerine ve ö¤renilmifl güçlülük düzeylerine göre lise ö¤retmenlerinin tükenmifllik düzeyleri. Türk Tabipleri Birli¤i Mesleki Sa¤l›k ve Güvenlik Dergisi, 2005: 27-33
• 55. Lee H., Song R., Cho Y.S., et al. A comprehensive model for predicting burnout in Korean nurses. J Adv Nurs. 2003; 44(5): 534-545.
• 56. Mollao¤lu M., Y›lmaz M., Kars T. Hemflirelerde Tükenmifllik. Sa¤l›k Çal›flanlar›n›n Sa¤l›¤› Kongre Kitab›, Ankara, 2001; p. 145.
• 57. Demir A. Hemflirelerin tükenmifllik (Burnout) düzeyleri ve tükenmiflli¤i etkileyen baz› faktörlerin incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi 1999; 6(1-2):34-44.
• 58. Ilhan M.N., Durukan E., Taner E., et al. Burnout and its correlates among nursing staff: questionnaire survey. J Adv Nurs. 2008; 61(1): 100-106.
• 59. Canbaz S., Sünter A.T, Dabak fi., ve ark. Hemflirelerde tükenmifllik sendromu, ifl doyumu ve ifle ba¤l› gerginlik. Hemflirelik Forumu Dergisi, 2005: 30-34.
• 60. Ersoy F., Y›ld›r›m C., Edirne T. Tükenmifllik (staff burnout) sendromu. STED 2001;10(2):46-47.
• 61. Çam O. Tükenmifllik nedenleri, belirtileri. Çam O, editör. Tükenmifllik. 1. Bask›. ‹zmir: Saray Medikal Yay›nc›l›k, 1995. p. 11-25.
• 62. Akyüz M.Y. ‹fl doyumu. Akyüz MY, editör. Okul Öncesi E¤itim Kurumlar›nda Örgüt ‹klimi ve ‹fl Doyumu. ‹zmir: Ege Üniversitesi E¤itim Fakültesi Yay›nlar›, No:2, 2000. p. 28-32.
• 63. Cam O. The burnout in nursing academicians in Turkey. Int J Nurs Stud. 2001;38(2):201-207.
• 64. Molassiotis A., Haberman M. Evaluation of burnout and job satisfaction in marrow transplant nurses. Cancer Nurs. 1996; 19(5):360-367.
• 65. Taycan O., Kutlu L., Çimen S., ve ark. Bir üniversite hastanesinde çal›flan hemflirelerde depresyon ve tükenmifllik düzeyinin sosyodemografik özelliklerle iliflkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2006;7:100-108.