Hemodiyaliz Hastalarında Yorgunluk, Bakım Bağımlılığı ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi/ Investigation of Fatigue, Care Dependence and Affecting Factors in Hemodialysis Patients

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 3, 83 - 93, 30.09.2022

Sevim Güler , Zafer Terzi , Reva Gündoğan

https://doi.org/10.47565/ndthdt.2022.57

Öz

Amaç: Araştırma, hemodiyaliz hastalarının yorgunluk, bakım bağımlılığı ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapıldı.
Gereç ve Yöntemler: Araştırma, Aralık 2021-Ocak 2022 tarihleri arasında Adıyaman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi diyaliz ünitesinde tedavi gören, araştırmaya alınma kriterlerine uyan 70 hasta ile tanımlayıcı olarak yapıldı. Araştırmanın verileri; “Kişisel Bilgi Formu”, “Yorgunluk Şiddet Ölçeği” ve “Bakım Bağımlığı Ölçeği” ile toplandı. Verilerin istatistiksel analizinde sayı, yüzde, ortalama, Mann Whitney U, Kruskall Wallis ve Spearman Korelasyon testleri kullanılmıştır. Farklılıkların tespiti sonrası post hoc testler uygulandı.
Bulgular: Araştırmamıza katılan hemodiyaliz hastalarının %30’u 36-50 yaş aralığında, %57,1’inin kadın, %42,9’unun ilköğretim mezunu, %55,7’sinin bekâr, %50,0’sinin ev hanımı, %92,9’unun çalışmadığı, %54,3’ünün gelirinin giderine eşit olduğu saptandı. Çalışmada hastaların yorgunluk şiddeti ölçeği ortalaması 45,58 ± 12,84 ve bağımlılık ölçeği ortalaması 70,71 ± 16,29 olarak bulundu. Çalışmaya katılan hemodiyaliz hastalarının Yorgunluk Şiddeti Ölçek puan ortalamalarının yaş, cinsiyet, eğitim düzeyleri, meslek grupları, hemodiyalize yalnız gitme durumu ve KBY’ye ek kronik hastalığı olma durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdiği görülürken (p<0,05), Bakım Bağımlılığı Ölçek puan ortalamalarının yaş, çalışma durumu, gelir düzeyi, hemodiyalize yalnız girme durumu ve fiziksel engel durumuna göre istatistiksel anlamlı fark gösterdiği saptandı. Çalışmada Yorgunluk Şiddeti Ölçeği ile Bakım Bağımlılığı Ölçek korelasyon analizi sonucunda iki değişken arasında negatif yönde, zayıf bir ilişki olduğu saptandı (r= -0.258, p = 0,031).
Sonuç: Hemşirelerin eğitim planlarında ve hasta bakımı verirken hemodiyaliz hastalarında görülen yorgunluk ve oluşabilecek bakım bağımlılığını göz önünde bulundurarak hemşirelik bakımını planlamaları gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

hemodiyaliz, yorgunluk, bakım bağımlılığı

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Investigation of Fatigue, Care Dependence and Affecting Factors in Hemodialysis Patients

Öz

Aim: The research was planned to determine the fatigue and care dependency levels of hemodialysis patients and the factors affecting them.
Methods: The research was carried out as a descriptive study with 70 patients who were treated in the dialysis service of Adıyaman University Training and Research Hospital between December 2021 and January 2022 and met the inclusion criteria. The data of the research; It was collected with the “Personal Information Form”, “Fatigue Severity Scale” and “Care Addiction Scale”. Number, percentage, mean, Mann Whitney U, Kruskall Wallis and Spearman correlation tests were used in the statistical analysis of the data. After detecting the differences, post hoc tests were applied.
Results:In our study, 30.0% of the hemodialysis patients participating were in the 36-50 age range, 57.1% were women, 42.9% were primary school graduates, 55.7% were single, and 50.0% were housewives, It was seen that 92.9% of them were not working and 54.3% of them were equal to their income and expenses. In the study, the mean fatigue severity scale of the patients was 45.58 ± 12.84 and the mean of the addiction scale was 70.71 ± 16.29. While it was observed that the fatigue severity scale score averages of the hemodialysis patients participating in the study differed statistically significantly according to age, gender, education level, occupational groups, the status of going to hemodialysis alone and having a chronic disease in addition to CKD (p<0.05), it was found that the mean scores of the care addiction scale showed a statistically significant difference according to age, employment status, income level, the status of entering hemodialysis alone and physical disability. In the study, as a result of the correlation analysis between the fatigue severity scale and the care addiction scale, it was determined that there was a weak negative relationship between the two variables (r= -0.258, p = .031).
Conclusion: Nurses should plan their nursing care and training plans by considering the fatigue and possible care dependency in hemodialysis patients.

Anahtar Kelimeler

hemodialysis, fatigue, care dependence

Kaynakça

• 1. US Renal Data System 2019 Annual Data Report: Epidemiology of Kidney Disease in The United States. [Cited 2020 May 12]. Available From: Https://Www.Usrds.Org/2019/Download/USRDS_2019_ES_Final.Pdf (Erişim: 20.11. 2022)
• 2. Park GY, Yoo EK. A Study on Hope in Hemodialysis Patients. Adv Sci Technol Lett (Healthcare And 15.Nursing. 2016;128:244–246.
• 3. Gebrie MH, Ford J. Depressive Symptoms And Dietary Nonadherence Among End Stage Renal Disease Patients Undergoing Hemodialysis Therapy: Systematic Review. BMC Nephrology. 2019;20(429):2-7. DOI: 10.1186/S12882-019-1622-5.
• 4. Flythe JE, Powell JD, Poulton CJ, Westreich KD, Handler L, Reeve BB, Et Al. Patient-Reported Outcome Instruments For Physical Symptoms Among Patients Receiving Maintenance Dialysis: A Systematic Review. American Journal Of Kidney Diseases. 2015;66(6):1033-46.
• 5. Mollaoglu M, Başer E. Investigation of Effect Onactivities of Daily Living and Symptoms in Hemodilaysis Patients. Niger J Clin Pract. 2021;24:1332-7.
• 6. Hindistan S, Deniz A. Hemodiyaliz Tedavisi Alan Hastalarda Semptom Değerlendirmesi. Bezmialem Sci. 2018;6:112-8.
• 7. Akgöz N, Arslan S. Hemodiyaliz Tedavisi Alan Hastalarda Yaşanan Semptomların İncelenmesi. Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2017;1:20-25.
• 8. Jhamb M, Weisbord SD, Steel JL, Unruh M. Fatigue İn Patients Receiving Maintenance Dialysis: A Review of Definitions, Measures, and Contributing Factors. Am J Kidney Dis. 2008;52:353-65.
• 9. Azak A, Altundağ Dündar S. Kronik Böbrek Yetmezliği Nedeniyle Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Akut Yorgunluk Sendromu Ve Etkileyen Faktörler. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi. 2012;32(6):1623-9.
• 10. Atagün Mİ, Balaban ÖD, Atagün Z, Elagöz M, Yılmaz Özpolat A. Kronik Hastalıklarda Bakım Veren Yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2011;3(3):513-552.
• 11. Yurtsever S, Bedük T. Evaluation of Fatigue on Hemodialysis Patients. J Res Dev Nurs. 2003;2:3-11.
• 12. Türk G, Üstün R. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) Olan Bireylerin Bakım Bağımlılığının Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2018;11(1):19-25.
• 13. Dıjkstra A, Kazımı Er H, Halfens RJG. Using The Care Dependency Scale For Identifying Patients at Risk for Pressure Ulcer. Journal of Advanced Nursing. 2015;71(11):2529–2539.
• 14. Piredda M, Matarese M, Mastroianni C, D'angelo D, Hammer MJ, Marinis MG. Adult Patients’ Experiences of Nursing Care Dependence. Journal of Nursing Scholarship. 2015;47(5):397-406.
• 15. Kissel EJ, Dassen T, Lohrmann C. Comparison of The Responsiveness of The Care Dependency Scale for Rehabilitation and The Barthel Index. Clinical Rehabilitation. 2011;25(8):760-67.
• 16. Akın Korhan E, Hakverdioğlu Yönt G, Tokem Y, Karadağ Ö, Sarıoğlu E, Yıldız K. Dâhiliye ve Cerrahi Kliniklerde Yatan Hastaların Bakım Bağımlılığı Düzeylerinin Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013;16(4):199-204.
• 17. Özkan Tuncay F, Kars Fertelli T. Care Dependency and Related Factors in Patients With Chronic Renal Failure. Kocaeli Med J. 2020;9(1):32-40.
• 18. Tayaz E, Koç A. Hemodiyaliz Tedavisi Alan Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarında Semptom Yönetimi ve Hemşirelik. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;23(1):147-156. DOI: 10.17049/Ataunihem.441384.
• 19. Bektaş Akpınar N, Aşkın Ceran M, Şafak Ş, Özkalp B. Hemodiyaliz Hastalarının Öz Yeterlilik Durumu, Bakım Gereksinimi ve Günlük Yaşam Aktivitelerini Gerçekleştirebilme Düzeyleri. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 2019;2(1):05–10.
• 20. Acaray A, Pınar R. Kronik Hemodiyaliz Hastalarının Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2004;8:1-2.
• 21. Bilgin Ö, Özdemir D, Saçkan F, Güney İ. Nefroloji ve Onkoloji Kliniklerinde Yatan Hastaların Bakım Bağımlılığı Düzeylerinin Belirlenmesi. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;1(2):14-23.
• 22. Alemdar H, Pakyüz Çınar S. Hemodiyaliz Hastalarında Öz Bakım Gücünün Yaşam Kalitesine Etkisinin Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2015;2:19-30.
• 23. Turgay G, Tutal E, Sezer S. Hemodiyaliz Hastalarının Günlük Yaşam Aktiviteleri, Yeti Yitimi, Depresyon ve Komorbidite Yönünden Değerlendirilmesi. Türk Neph Dial Transpl. 2017;26 (3):311-316. DOI: 10.5262/Tndt.2017.1003.11.
• 24. Özkaraman A, Balcı Alparslan G, Gökçe S ve Ark. Hemodiyaliz Yapılan Kronik Böbrek Hastalarında Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi. Osmangazi Tıp Dergisi. 2016;38: X-Xx. DOI: 10.20515/Otd.54752.
• 25. Genç Köse B. Hemodiyaliz Hastalarındaki Psikiyatrik Semptomlar ve Etkileyen Faktörler. Recep Tayyip Erdogan Universtiy Journal of Social Sciences. 2018;7:207-222.
• 26. Krupp LB, Alvarez LA, Larocca NG, Scheinberg LC. Fatigue in Multiple Sclerosis. Arch Neurol.1989;45:435–437.
• 27. Armutlu K, Korkmaz NC, Keser I, Sümbüloğlu V, Akbıyık DI, Güney Z ve Ark. The Validity and Reliability of The Fatigue Severity Scale in Turkish Multiple Sclerosis Patients. International Journal of Rehabilitation Research. 2007;30:81–55.
• 28. Dıjkstra, A, Buıst, G, Moorer, P, Dassen, T. Construct Validity Of The Nursing Care Dependency Scale. Journal of Clinical Nursing, 1999; 8(4), 380–388. DOI:10.1046/J.1365-2702.1999.00245.X
• 29. Yönt GH, Akın Korhan E, Khorshid L, Eşer İ, Dijkstra A. Bakım Bağımlılığı Ölçeğinin (Care dependency Scale) Yaşlı Bireylerde Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics. Özel Sayı. 2010;13:71.
• 30. Bonner A, Wellard S, Caltabiano M. The Impact of Fatigue on Daily Activity in People with Chronic Kidney Disease. Journal of Clinical Nursing. 2010;19(21-22):3006–3015. DOI: 10.1111/J.1365-2702.2010.03381.X.
• 31. Aktürk Ü, Gül E. Investigation of Fatigue in Hemodialysis Patients, Severity and Influencing Factors. Turk J Nephrol.2019;28(3):197-201.
• 32. Fukuda, S., Koyama, H., Kondo, K., Fujii, H., Hirayama, Y., Tabata, T., … Nishizawa, Y. (2015). Effects of Nutritional Supplementation on Fatigue, and Autonomic and Immune Dysfunction in Patients with End-Stage Renal Disease: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Multicenter Trial. PLOS ONE, 10(3), E0119578. DOI:10.1371/ Journal.Pone.0119578
• 33. Şanlıtürk D, Ovayolu N, Kes D. Hemodiyaliz Hastalarında Sık Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Önerileri. Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2018;1(13):17-25.
• 34. Kaplan Serin E, Ovayolu N, Ovayolu Ö. The Effect of Progressive Relaxation Exercises on Pain, Fatigue, and Quality of Life in Dialysis Patients. Holistic Nursing Practice. 2020;34(2):121-128. DOI: 10.1097/HNP.0000000000000347.
• 35. Muz G, Eğlence R. Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Bakım Gücü ve Öz Yeterliliğin Değerlendirilmesi. Balikesir Sağlık Bil Derg. 2013;2 (1):15-21.
• 36. Flythe JE, Hilliard T, Castillo G, Ikeler K, Orazi J, Abdel Rahman E Et Al. Symptom Prioritization Among Adults Receiving in-Center Hemodialysis. Clinical Journal of The American Society of Nephrology. 2018;13(5):735–45. DOI:10.2215/ CJN. 108 50917.
• 37. Göriş S, Ceyhan Ö, Taşçı S, Doğan N. Do Symptoms Related to Hemodialysis Affect Marital Adjustment?. Sex Disabil. 2016;34:63–73.
• 38. Zamanian H, Kharameh ZT. Translation and Psychometric Properties of The Persian Version of The Dialysis Symptom Index in Hemodialysis Patients. Nephro Urol Mon. 2015;7(1):E23152. 2-5.
• 39. Ahmadidarrehsima S, Mohammadpourhodki R, Ebrahimi H, Keramati M, Dianatinasab, M. Effect of Foot Reflexology and Slow Stroke Back Massage on The Severity of Fatigue in Patients Undergoing Hemodialysis: A Semi-Experimental Study. Journal of Complementary and Integrative Medicine. 2018;15(4):1-6. DOI:10.1515/Jcim-2017-0183.
• 40. Yorulmaz H, Karahaliloğlu N, Kürtünlü Ş, Türkyılmaz Ç, Hacıoğlu N. Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Hastalarda Yorgunluğa Etki Eden Faktörlerin Değerlendirilmesi. Nöropsikiyatri Arşivi. 2011;48(1):59-65.
• 41. Usta YY, Demir Y. Evaluation of The Factors Affecting Fatigue in He¬modialysis Patients. Anatol J Clin Investig. 2014;8:21-7.
• 42. Boggatz T, Dijkstra A, Lohrmann C, Dassen T. The Meaning of Care Dependency as Shared by Care Givers and Care Recipients: A Concept Analysis. J Adv Nurs. 2007;60(5):561-9.
• 43. Özbudak E, Oksay Şahin A. Hastanede Yatan Yaşlı Bireylerin Bakım Bağımlılıkları, Hemşirelik Bakımı ile İlgili Değerlendirmeleri ve Bu Durumlar Arasındaki İlişki. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi. 2021;9(1);307-322. DOI: 10.33715/İnonusaglik.835942.
• 44. Pekince H, Aslan H. The Care Dependency Levels of The Inpatients in The Palliative Care Center and Influencing Factors. Abant Med J. 2021;10(2):185-196.
• 45. Cook WL, Jassal SV. Functional Dependencies Among The Elderly on Hemodialysis. Kidney International. 2008;73(11):1289–1295; DOI:10.1038/ Ki. 2008.62.