Herkes İçin Böbrek Sağlığı “Bilgi Eksikliklerini Gidermek” /Kidney Health For All, “Bridge The Knowledge Gap To Better Kidney Care”

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 3, 124 - 133, 30.09.2023

Gülay Turgay Çiğdem Özdemir Eler

https://doi.org/10.47565/ndthdt.2023.75

Öz

Giriş: Son dönem böbrek hastalığı görülme sıklığı giderek artan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Erken tanı ile böbrek hastalıkları sıklıkla önlenebilir veya ilerlemesi geciktirilebilir. Bu araştırma, bireylerin böbrek sağlığı konusundaki bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Yöntem: Araştırmanın evreni; 10-11 Mart 2022 tarihinde gerçekleştirilen Dünya Böbrek Günü 2022 “Herkes için Böbrek Sağlığı-Bilgi Eksikliklerini Gidermek” temalı farkındalık etkin-liğine katılan tüm bireyler oluşturmuştur. Örneklemi ise; çalışmaya katılmayı kabul eden ve dahil edilme kriterlerini karşılayan, 556 birey oluşturmuştur. Veriler, bireylerin sosyo-demografik özellikleri, hastalık durumları ve yaşam tarzı davranışlarına ilişkin 20 sorudan oluşan veri toplama formu ile toplanmıştır. Veriler değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel yöntemler kullanılmıştır.

Bulgular: Araştırmaya katılan bireylerin %51,8’i erkek ve %58,8’i 18-41 yaş aralığındadır. Katılımcıların %27,5’inin kronik bir hastalığı bulunmakta olup %18,5’i hipertansiyon, %11’inin diyabet tanısı olduğu belirlenmiştir. Araştırmaya katılanların %24,3'ünün reçetesiz satılan ilaçları düzenli olarak kullandığı; %79,1’inin kan şekerini, %68,3’ünün kan basıncını kontrol etmediği saptanmıştır.

Sonuç: Bu çalışmada; katılımcıların, son dönem böbrek hastalığı gelişimine neden olan, ileri yaş, düşük sosyo-ekonomik durum, düşük eğitim düzeyi, obezite, sigara kullanımı, yemeklere ilave tuz eklenmesi, işlenmiş gıda ve restoran yemeklerinin tüketilmesi, diabetes mellitus/kötü glisemik kontrol ve kontrolsüz hipertansiyon gibi risk faktörlerine sahip oldukları belirlenmiştir. Böbrek sağlığını korumak için toplumun farkındalığını artırıcı etkinliklere yer verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Böbrek Sağlığı;, Dünya Böbrek Günü;, Hemşirelik;, Risk Faktörler.

Kidney Health For All, “Bridge The Knowledge Gap To Better Kidney Care”

Öz

Introduction: End-stage renal disease is becoming an increasingly significant public health issue worldwide. Kidney diseases can often be prevented or their
progression delayed through early detection. The aim of this study was to determine individuals' knowledge levels regarding kidney health.

Materials and Methods: The study's population consisted of all individuals who participated in the awareness event with the theme of World Kidney Day 2022, "Kidney Health for All, Bridge the Knowledge Gap to Better Kidney Care," held on March 10-11, 2022. The sample included 556 individuals who agreed to participate in the study and met the inclusion criteria. Data were collected using a data collection form comprising 20 questions related to participants' socio-demographic characteristics, medical conditions, and lifestyle behaviors. Descriptive statistical methods were employed for data analysis.

Results: Individuals participating in the research exhibit risk factors associated with the development of end-stage renal disease, including advanced age, low socio-economic status, limited education, obesity, smoking, diabetes mellitus / poor glycemic control, and uncontrolled hypertension. It is crucial to focus on activities and initiatives that enhance public awareness of preventive measures to protect kidney health.

Conclusion: Kidney disease often progresses slowly, and many individuals may not become aware of it until the disease has advanced significantly. Therefore, efforts to raise public awareness and promote measures for preserving kidney health should be prioritized.

Anahtar Kelimeler

Kidney Health;, World Kidney Day;, Nursing;, Risk Factors.

Kaynakça

• 1. hsgm.saglik.gov.tr [Internet]. Irmak H, Yardım N, Temel F, Keklik K. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Türkiye böbrek hastalıkları önleme ve kontrol programı 2018-2023;2018 [cited 2023 March 28]. Available from: https://hsgmdestek.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-engelli-db/hastaliklar/bobrek_hastaliklari/kitap_ve_makaleler/Turkiye_Bobrek_Hastaliklari_Onleme_ve_Kontrol_Programi_2018-2023.pdf
• 2. Erk T. Türk Böbrek Vakfı’nın böbrek sağlığını koruma çalışmaları. İstanbul:Türk Böbrek Vakfı;2019[cited 2023 March 25]. Available from: https://www.tbv.com.tr/site/assets/files/4991/bobrek_dede_20_yil.pdf
• 3. Lv JC, Zhang LX. Prevalence and disease burden of chronic kidney disease. Adv Exp Med Biol. 2019;1165:3-15. https://doi:10.1007/978-981-13-8871-2_1.
• 4. Ateş K, Seyahi N, Koçyiğit İ. Türkiye'de nefroloji, diyaliz ve transplantasyon. Ankara: Türk Nefroloji Derneği Yayınları; 2022.
• 5. Süleymanlar G, Utaş C, Arınsoy T, et al. A population based survey of chronic renal disease in Turkey - The CREDIT study. Nephrol Dial Transplant. 2011;26(6):1862-71. doı: 10.1093/ndt/gfq656
• 6. Garcia-Garcia G, Jha V; World Kidney Day Steering Committee. CKD in disadvantaged populations. Kidney Int. 2021;87(2):251-3. doi: 10.1093/ckj/sfu124
• 7. Langham RG, Zadeh KK, Bonner A, Balducci A, Hsiao L, Kumaraswami A et al. Kidney health for all: bridging the gap in kidney health education and literacy. Nephrology Dialysis Transplantation, 2022[cited 2022 Oct 01];37(4):605-12. Available from: https://www.worldkidneyday.org/resource-library/wkd-2022-scientific-editorial-kidney-health-for-all-bridging-the-gap-in-kidney-health-education-and-literacy/
• 8. Luyckx VA, Tonelli M, Stanifer JW. The global burden of kidney disease and the sustainable development goals. Bull World Health Organ. 2018;96(6):414-422D. doi: 10.2471/BLT.17.206441.
• 9. Boulware L, Mohottige D. The seen and the unseen: Race and social inequities affecting kidney care. Clin J Am Soc Nephrol. 2021;16(5),815–7. https://doi.org/10.2215/CJN.12630820
• 10. Solar O, Irwin A. A conceptual framework for action on the social determinants of health. World Health Organization. 2010. https://doi.org/10.13016/17cr-aqb9
• 11. Ameh OL, Ekrikpo UE, Kengne AP. Preventing CKD in low- and middle-income countries: a call for urgent action. Kidney Int Rep. 2019;5(3):255-62. doi: 10.1016/j.ekir.2019.12.013.
• 12. Korkmaz SA, Topbaş E. Böbrek sağlığının korunması ve böbrek hastalıklarının önlenmesinde ulusal ve uluslararası eylem planları. J Nephrol Nurs. 2023;18(1):45-61. doi: 10.47565/ndthdt.2023.67
• 13. Süleymanlar G, Utaş C, Arınsoy T. A population based survey of chronic renal disease in Turkey-The CREDIT study. Nephrol Dial Transplant. 2011;26(6):1862-71. doi:10.1093/ndt/gfq656.
• 14. turkdiab.org [Internet]. Türkiye Diyabet Vakfı. Diyabet Tanı ve Tedavi Rehberi; 2019 [cited 2023 June 29]. Available from: https://www.turkdiab.org/admin/PICS/files/Diyabet_Tani_ve_Tedavi_Rehberi_2019.pdf
• 15. Satman I, Yilmaz T, Sengül A, Salman S, Salman F, Uygur S, et al. Population-based study of diabetes and risk characteristics in Turkey: results of the Turkish diabetes epidemiology study (TURDEP). Diabetes Care. 2002;25(9):1551-6. https://doi.org/10.2337/diacare.25.9.1551
• 16. Satman I, Omer B, Tutuncu Y, Kalaca S, Gedik S, Dinccag N, et al. TURDEP-II Study Group. Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol. 2013;28(2):169-80. doı: 10.1007/s10654-013-9771-5.
• 17. Erdoğan G, Coşansu G. Diyabet Risk Farkındalığı: Bir Metropol Örneği. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 2021:30(5), 307-316. doi:10.17942/sted.876596
• 18. tkd.org.tr [Internet]. Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takip Kılavuzu;1999 [cited 2023 March 28]. Available from: https://tkd.org.tr/kilavuz/k03.htm
• 19. Erdem Y, Arıcı M, Altun B, et al. The relationship between hypertension and salt intake in Turkish Türkiye Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı 59 population: SALTURK study. Blood Press 2010;19:313-8. doı:10.3109/08037051003802541.
• 20. Erdem Y, Akpolat T, Derici Ü. Dietary sources of high sodium intake in Turkey: SALTURK II. Nutrients 2017;9:E933. doı:10.3390/nu9090933.
• 21. T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat İșbirliği Platformu. Gıda ve İçecek Sektörü İçin Tuz Azaltma Protokolü ve Uygulama Rehberi;2021 [cited 2023 Feb 02]. Available from: https://hsgmdestek.saglik.gov.tr/depo/birimler/ saglikli-beslenme-hareketli-hayat db/Baskanligimiz/tuz_azaltma_rehberi_20_10_2021.pdf
• 22. Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları. Dicle Tıp Dergisi. 2011;38(4):458-65. https://doi.org/10.5798/diclemedj.0921.2011.04.0066
• 23. Ekenler Ş, Koçoğlu D. Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları. HUHEMFAD [Internet]. 2016[cited 2023 Sep 29];3(3):44-55. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/330450 24. hsgm.saglik.gov.tr [Internet]. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu “Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi”. Ankara:2014[cited 2023 March 02]. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Rehberler/Turkiye_Fiziksel_Aktivite_Rehberi.pdf
• 25. Deligöz BY, Kazancıoğlu R. Böbrek için su. Turkish J Nephrol. 2018;27(2):127-32. doi: 10.5262/tndt.2018.3106
• 26. hsgm.saglik.gov.tr [Internet]. 2018-2023 Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı;2018 [cited 2023 Feb 20]. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bagimliliklamucadele-haberler/2018-2023
• 27. Kankaya H, Karadakovan A. Obezite ve Böbrek Hastalıkları. J Nephrol Nurs [Internet]. 2017[cited 2023 Sep 29];12(2):91–6. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/329766
• 28. Deniz S,Oğuzöncül AF. Bir ilçede yaşayan erişkinlerde obezite sıklığı ve ilişkili faktörler / bir bölgedeki yetişkinlerde obezite prevalansı ve ilişkili faktörler. Halk Sağlığı Dergisi. 2020;5(1):53-61. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.578525
• 29. Oğuz A, Temizhan A, Abacı A, Kozan O, Erol C, Ongen Z, et al. Obesity and abdominal obesity; an alarming challenge for cardio-metabolic risk in Turkish adults. Anadolu Kardiyol Derg [Internet]. 2008[cited 2023 Sep 29];8(6):401–6. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19103534/
• 30. Ulas B, Uncu F, Soylar P. Prevalence of obesity and physical inactivity in individuals who applied to the family medicine center: the case of Elazig. Medicine Science 2016;5(2):529–38. doi:10.5455/medscience.2016.05.8422