Türkiye’de Sera Etkili Gazları Kavramsal Olarak Tanımlama Hassasiyeti

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 13 - 19, 25.04.2025

Sertaç Atabey , Zeynep Aykaç , Zeynel Fuat Toprak

https://doi.org/10.5281/zenodo.15278181

Öz

Küresel iklim değişikliği problemi yerküremizi ve tüm canlı hayatını giderek artan bir şekilde tehdit etmeye devam etmektedir. Günümüzde küresel iklim değişikliğinin en büyük sebebinin sera etkisi yaratan gazlar olduğu geniş çevrelerce kabul edilmektedir. Sera gazları, atmosferde birikerek Dünya'nın ısısını tutan gazlardır. Bu gazlar, yeryüzünden yayılan ısıyı emip tekrar geri yansıtarak bir sera etkisi oluşturmasından dolayı oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Sera gazlarının kontrol altına alınması, küresel iklim değişikliğiyle mücadelede ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmede hayati öneme sahiptir. Bundan dolayı bu gazların doğru şekilde tanımlanması önemli bir konu haline gelmiştir. Bu gazlar gerek bilimsel çalışmalarda gerekse diğer tüm kullanımlarda çoğunlukla “sera gazı” olarak ifade edilmektedir. Ancak bazı bilim insanları ve yazarlar metinlerinde bu konuda hassasiyet göstermekte ve “sera gazı” ifadesi yerine daha doğru bir kullanım olduğunu düşündükleri “sera etkisi yaratan gazlar” veya “sera etkisine katkıda bulunan gazlar” gibi daha açıklayıcı ifadeleri kullanmaktalar. Bu çalışma kapsamında Türkiye’de sera etkili gazları kavramsal olarak tanımlama hassasiyeti detaylı bir şekilde araştırılmıştır. Sera etkisi yaratan gazları tanımlama konusunda hangi ifadelerin daha doğru ve tutarlı olacağı irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda sera etkisi kavramını tanımlama konusunda Türkçe metinlerin ve çalışmaların önemli bir oranında hassasiyet gösterildiği sonucuna varılmıştır. Daha açıklayıcı tanımlamalar olan “sera etkisi yaratan gazlar” veya “sera etkisine katkıda bulunan gazlar” gibi ifadelerin kullanımın daha doğru olacağı ve bu kullanımların yaygınlaştırılması gerektiği önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Küresel İklim Değişikliği, Sera Gazı, Sera Etkisi, Sera Etkisi Yaratan Gazlar

Teşekkür

Bu makale 886659 nolu "Sorgulayıcı bir bakış açısıyla iklim değişikliğine dair uluslararası metinlerin değerlendirilmesi ve Türkiye'nin durumu" konulu doktora tezinden üretilmiştir.

Sensitivity to Conceptually Identify Greenhouse Gases in Turkey

Öz

The problem of global climate change continues to threaten our earth and all living things increasingly. Today, it is widely accepted that the biggest cause of global climate change is the greenhouse effect gases. Greenhouse gases are gases that accumulate in the atmosphere and hold the Earth's heat. These gases have a very important place because they absorb the heat emitted from the earth and reflect it back, creating a greenhouse effect. Controlling greenhouse gases is of vital importance in combating global climate change and building a sustainable future. Therefore, correctly identifying these gases has become an important issue. These gases are often referred to as “greenhouse gases” both in scientific studies and in all other uses. However, some scientists and writers are sensitive about this issue in their texts and use more descriptive expressions such as "greenhouse effect gases" or "greenhouse effect contributing gases", which they think are a more accurate use instead of the term "greenhouse gas". Within the scope of this study, this sensitivity in Turkish texts was investigated and questioned. It has been tried to examine which statements would be more accurate and consistent in defining the greenhouse effect gases. The usage rates of these concepts in existing Turkish texts and academic studies have been investigated. As a result of the study, it has been concluded that a significant proportion of Turkish texts and studies have shown sensitivity in defining the concept of greenhouse effect. It has been suggested that the use of more descriptive definitions such as "gases that cause greenhouse effect" or "gases that contribute to the greenhouse effect" would be more accurate and that these uses should be expanded.

Anahtar Kelimeler

Global climate change, Greenhouse gas, Greenhouse effect, Greenhouse effect gases

Kaynakça

• [1] Britannica Ansiklopedisi Editörleri, “Greenhouse 1998”, https://www.britannica.com/search?query=greenhouse, Erişim Tarihi: 09 Temmuz 2022.
• [2] Türk Dil Kurumu Sözlükleri, “Güncel Türkçe Sözlük”, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 06 Ağustos 2022.
• [3] Wuebbles, D. J., Fahey, D. W., Hibbard, K. A., Arnold, J. R., DeAngelo, B., Doherty, S., ... & Walsh, J., Climate science special report: Fourth national climate assessment (NCA4), Cilt I, 2017.
• [4] Şevgin, F., Öztürk, A., “Variation of temperature increase rate in the Northern Hemisphere according to latitude, longitude and altitude: the Turkey example”, Scientific Reports, Cilt 14, Sayı 1, 2024.
• [5] Özmen, M. T., “Sera gazı-küresel ısınma ve Kyoto Protokolü”, İMO Dergisi, Cilt 453, Sayı 1, Sayfa 42-46, 2009.
• [6] IPCC, Climate Change 2021: The Physical Science Basis, Cambridge University Press, Sayfa 50-150, 2021.
• [7] UNFCCC, Kyoto Protocol, 1997.
• [8] UNFCCC, Paris Agreement, Sayfa 10-12, 2015.
• [9] WHO, Ambient air pollution: Health impacts, 2021.
• [10] Şevgin, F., “Flood modeling with the fuzzy SMRGT method and an example of the Kalecik Basin”, Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi, 2021.
• [11] Uyanık, G., “İlkokul öğrencilerinin fen bilimleri kavramlarına ilişkin kavram yanılgılarının belirlenmesi”, Tübav Bilim Dergisi, cilt 12, Sayı 4, Sayfa 45-54, 2019.
• [12] Erdoğan, A., Özsevgeç, L. C., “Kavram karikatürlerinin öğrencilerin kavram yanılgılarının giderilmesi üzerindeki etkisi: Sera etkisi ve küresel ısınma örneği”, Turkish Journal of Education, Cilt 1, Sayı 2, Sayfa 38-50, 2012.
• [13] Atik, A. D., Doğan, Y., “Lise öğrencilerinin küresel iklim değişikliği hakkındaki görüşleri”, Academy Journal of Educational Sciences, Cilt 3, Sayı 1, Sayfa 84-100, 2019.
• [14] Kaya, B., Ateş, A., Kılıç, S., “Üniversite öğrencilerinin küresel ısınma konusundaki bilişsel (zihinsel) yapıları ve kavram yanılgılarının belirlenmesi”, The Journal of Academic Social Science Studies, Sayfa 29-40, 2019.
• [15] Bahar, M., Aydın, F., “Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin sera gazları ve global ısınma ile ilgili anlama düzeyleri ve hatalı kavramlar”, V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara, 2002.
• [16] Ünlü, İ., Sever, R., Akpınar, E., “Türkiye’de çevre eğitimi alanında yapılmış küresel ısınma ve sera etkisi konulu akademik araştırmaların sonuçlarının incelenmesi”, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, Sayfa 39-54, 2011.
• [17] Aizebeokhai, A. P., “Global warming and climate change: Realities, uncertainties and measures”, International Journal of Physical Sciences, Cilt 4, Sayı 13, Sayfa 868-879, 2009.
• [18] Kweku, D. W., Bismark, O., Maxwell, A., Desmond, K. A., Danso, K. B., Oti-Mensah, E. A., Quachie, A. T., & Adormaa, B. B., “Greenhouse effect: greenhouse gases and their impact on global warming”, Journal of Scientific Research and Reports, Cilt 17, Sayı 6, Sayfa 1-9, 2018.
• [19] T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Bilgi Merkezi, İklim değişikliği ve uluslararası müzakereler 2022, https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-iklim-degisikligi-ve-uluslararasi-muzakereler, Erişim Tarihi: 09 Kasım 2022.