Covıd-19 Pandemisinin Sektörlere Etkisi: Kavramsal Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 20 - 46, 30.06.2023

Mehmet Marangoz , Gizem Akçam

Öz

Yeni koronavirüs (Covid-19) hastalığının 2019 yılının aralık ayında Çin’de ortaya çıkması ve
kısa sürede diğer ülkelere de yayılması nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2020
yılının mart ayında dünya genelinde pandemi ilan edilmesiyle birlikte tüm dünya artık yeni
bir sürece adımını atmıştır. Bir solunum yolu hastalığı olmasının yanı sıra bulaşıcı olması
ve ölümcül risk taşıması insanları büyük bir paniğe sevk etmiştir. Hastalığın ortaya
çıkmasından itibaren dünya genelinde ölüm sayısının hızla artması ülkeleri çeşitli önlemler
almaya zorlamıştır. Hastalığın bulaşıcılığı nedeniyle, insanları bir araya getiren yakın
mesafe çalışma şartları hastalığın iyice yayılmasına yol açtığından, hükümetler zamanla iş
yerlerinin, üretim tesislerinin, hatta ülkeye giriş çıkışların hastalığı daha da fazla yayması
sebebiyle ülke sınırlarının kapanmasına varacak ölçüde önlemler almaya başlamıştır. Öyle
ki, hastalığın önlenemez derecede yayılması, pek çok ülkenin çözüm olarak insanların
sokağa çıkmalarının yasaklanmasına neden olmuştur. Hükümetlerin “evde kal”
uygulamalarının yanı sıra üretim tesislerinin ve ülke sınırlarının belirsiz sürelerle
kapatılması, başta sağlık hizmetleri olmak üzere ekonomik, sosyal, kültürel pek çok faaliyeti
sekteye uğratmıştır. Pandemi sürecinde tüketicilerin değişen tercihlerine uyum sağlayan
sektörler bu süreci en hafif hasarla atlatırken, bu değişime uyum sağlayamayan sektörler
ağır bir darbe almıştır. Bu çalışmada amaç; Covid-19 pandemi sürecinin sağlık, gıda, ilaç,
hazır giyim ve tekstil, otomotiv, turizm, eğitim, üretim, tüketim, finans, taşımacılık ve
ulaştırma, reklam, eğlence ve konut sektörü üzerindeki etkilerini kavramsal olarak
değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Pandemisi, Sektörel Etkiler, Üretim, Tüketim, Sağlık

Kaynakça

• A Aday, S. & Aday, M. S. (2020). Impact of Covid-19 on the food supply chain. Food Quality and Safety, 4, 167–180.
• Ahmadi, S. E. A. & Abbadi, L. (2020). The impact of Covid-19 on connected and non-connected production lines in the automotive industry. International Symposium (November), 1-3.
• Akbal, H. (2020). Covid-19 pandemisinin sağlık tedarik zincirine kamçı etkisi. Kesit Akademi Dergisi, 6(25), 181-192.
• Akkartal, G. R. (2022). Covid 19’un küresel tedarik zincirine olan etkisi üzerine bir çalışma. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi – USBED, 4(6), 1-10.
• Al Lily, A. E., Ismail, A. F., Abunasser, F. M., & Alqahtani, R. H. A. (2020). Distance education as a response to pandemics: Coronavirus and Arab culture. Technology in Society, 63, 1-11. ttps://doi.org/10.1016/j.techsoc.2020.101317
• Allen-Coghlan, M. & McQuinn, K. M. (2020). The potential impact of Covid-19 on the Irish housing sector. International Journal of Housing Markets and Analysis, 8, 1-16. https://doi.org/10.1108/IJHMA-05-2020-0065
• Altınbilek Yalçınkaya, D. & Sabuncuoğlu İnanç, A. (2021). Covid-19 pandemi döneminde kullanılan reklam çekicilikleri üzerine göstergebilimsel bir inceleme. Sakarya Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1, 70-89.
• Amed, I., Berg, A., Balchandani, A., Hedrich, S., Rölkens, F., Young, R. & Jensen, J. E. (2020). The State of Fashion 2020 Coronavirus Update. Business of Fashion, 1-24. Erişim Tarihi: 03.12.2023, https://cdn.businessoffashion.com/reports/The_State_of_Fashion_2020_Coronavirus _Update.pdf?int_source=article2&int_medium=download-cta&int_campaign=sofcv19
• Arabacı, H. ve Yücel, D. (2020). Covid-19 pandemisinin Türk bankacılık sektörü üzerine etkisi. Social Sciences Research Journal, 9(3), 196-208.
• Baldwin, R. & Mauro, B.W. (2020). Economics in the Time of Covid-19. A VoxEU.org Book, Centre for Economic Policy Research, ss. 1-31.
• Baldwin, R. & Tomiura, E. (2020). Thinking Ahead About The Trade Impact Of Covid-19,
• Economics in the Time of Covid-19. A VoxEU.org Book, Centre for Economic Policy Research, ss. 59-71.
• Bendeković, J., Naletina, D. & Nola, I. (2015). Food safety and food quality in the supply chain. Trade Perspectives, 151–163.
• Bhuiyan, M. A. H. & Darda, M. A. (2022). The Covid-19 Pandemic and sustainable tourism development. Nature Environment and Pollution Technology, 21(4), 1913-1919.
• Birecik TSO (Birecik Ticaret ve Sanayi Odası) (2021). Covid-19 Raporu. Erişim Tarihi: 20.02.2023, https://www.bireciktso.org.tr/dosya/yukle/2021/04/SON-HALI-COVIDRAPOR.pdf
• Bouanba, N., Bendou, A. & Barakat, O. (2022). Covid-19 & Supply chain agility: Case of Moroccan small & Medium enterprises, 14th International conference of Logistics and Supply Chain Management LOGISTIQUA, 1-6.
• Bouhlal, F. & Sedra, M. B. (2022). The effect of the Covid-19 epidemic on Moroccan sectoral indices: The entropy approach. Investment Management and Financial Innovations, 19(4), 232-243. https://doi.org/10.21511/imfi.19(4).2022.19
• Cappelli, A. & Cini, E. (2020). Will the Covid-19 pandemic make us reconsider the relevance of short food supply chains and local productions? Trends in Food Science& Technology, 99, 566-567.
• Chakraborty, I. & Maity, P. (2020). Covid-19 outbreak: Migration, Effects on Society, Global Environment and Prevention. Science of the Total Environment, 728, 1-7.
• Chakraborty, S. & Biswas, M. C. (2020). Impact of Covid-19 on the textile, apparel and fashion manufacturing industry supply chain: Case study on a ready-made garment manufacturing industry. Journal of Supply Chain Management, Logistic and Procurement, 3(2), 1-19.
• Christidis, P., Christodoulou, A., Navajas- Cawood, E. & Ciuffo, B. (2021). The post-pandemic recovery of transport activity: Emerging mobility patterns and repercussions on future evolution. Sustainability, 13(11). https://doi.org/10.3390/su131163591-17
• Cılızoğlu, G. Y., Dondurucu, Z. B. & Çetinkaya, A. (2020). Sosyal pazarlama bağlamında covid19 salgını sürecinde GSM operatörlerinin Youtube reklamlarının analizi. International Journal of Cultural and Social Studies, 6(1), 280-299.
• Ciotti, M., Ciccozzi, M., Terrinoni, A., Jiang, W., Wang, C. & Bernardini, S. (2020). The Covid-19 pandemic. Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences, 57(6), 1-24. https://doi.org/10.1080/10408363.2020.1783198.
• Çınar, M. & Yalçın, B. (2022). Covid-19 pandemisinin otomotiv sektörü üzerindeki etkisi: Panel veri yaklaşımı. Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 41(1):53-65.
• Çiçek, İ., Tanhan, A., & Tanrıverdi, S. (2020). Covid-19 ve eğitim. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 1091-1104.
• Daniel, S. J. (2020). Education and the Covid‑19 pandemic. Prospects, 49, 91–96. https://doi.org/10.1007/s11125-020-09464-3
• Deloitte (2020). Podcast Series: Impact Of Covid-19 on Global Manufacturing. Erişim Tarihi: 26.02.2023, https://www.deloitte.com/global/en/issues/resilience/impact-of-covid19-on-global-manufacturing-podcasts.html
• Deloitte Türkiye (2020). Küresel Covid-19 Salgınının Türkiye’de Farklı Kategorilere Etkileri. Erişim Tarihi: 02.02.2023, https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/consulting/articles/kuresel-covid-19- salgininin-turkiyede-farkli-kategorilere-etkileri.html
• Demirci, A. & Arıkan, Ö. U. (2021). Covid-19 döneminde ilaç deposu yeri seçimi: Mersin örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(2), 28-50.
• Dinçer, Ö. & Fidan, Y. (1997). İşletme Yönetimine Giriş. 3. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Durak, G., Çankaya, S. & İzmirli, S. (2020). Examining the Turkish universities’ distance education systems during the Covid-19 pandemic. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 14(1), 787-809.
• Ekonomist (2020). “Hyundai 'Korona' Nedeniyle Kore'deki Üretimine Ara Verdi.” Erişim Tarihi: 01.12.2022, https://www.ekonomist.com.tr/otomotiv/hyundai-koronanedeniyle-koredeki-uretimine-ara-verdi-8897
• Erbaş, Ö. (2020). Covid-19 döneminde kent içi toplu ulaşım kullanıcı davranışları: İstanbul örneği. Journal of Urban Academy, 13(3), 431-442.
• Erdem, N. & Aytekin, B. A. (2021). Covid-19 pandemisinde izleyici deneyimi: Netflix ekseninde dijital platformlara bakış. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 36, 302-325. https://doi.org/10.31123/akil.988565
• Ergenç, C. (2020). ‘Uluslararası Kuralları Olan, Uluslararası Stratejik Bir Sektörüz’, Erişim Tarihi: 01.03.2023, https://www.marinedealnews.com/covid-19-ile-birliktedenizcilik-nereye-evrilecek/
• Erkek, E. & Çabuk, S. N. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde toplu ulaşım sistemlerinin değerlendirilmesi. GSI Journals Serie B: Advancements in Business and Economics, 3(2), 17-3.
• Ersoy, H. & Ersoy, S. (2022). Covid-19 pandemisinin sağlık sektörüne etkileri ve yeni trendler. MAS Journal of Applied Sciences, 7(4), 827-837.
• Ertaş, M. & Yağcı, K. (2020). Understanding the effects of Covid-19 pandemic on the tourism industry. Turizm Akademik Dergisi, 02, 327-338.
• Ethelbhert, D., Yu, G., Razon, L. F. & Tan, R. R. (2020). Can global pharmaceutical supply chains scale up sustainably for the Covid-19 crisis? Resources, Conservation & Recycling, 159 (104868), 1-2.
• Fajri, M. Z. N., Muhammad, B. A. A., Umam, K., Putri, L. P. & Ramadhan, M. A. (2022). The effect of Covid-19 and sectoral financing on Islamic bank profitability in Indonesia. Journal of Islamic Economic Laws, 5(1), 38-60.
• Fa-Kaji, N. M., Silver, E. R., Hebl, M. R., King, D. D., King, E. B., Corrington, A. & Bilotta, I. (2022). Worrying about finances during Covid‑19: Resiliency enhances the effect of worrying on both proactive behavior and stress. Occupational Health Science, 7, 1-32. https://doi.org/10.1007/s41542-022-00130-y
• Fernandes, N. (2020). Economic effects of coronavirus outbreak (Covid-19) on the world economy. IESE Business School Working Paper. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3557504
• Higgins-Desbiolles, F. (2020). Socialising tourism for social and ecological justice after Covid19. Tourism Geographies, 22(3), 1-14. https://doi.org/10.1080/14616688.2020.1757748
• ICAO (International Civil Aviation Organization) (2020). Impacts of COVID-19 Across Industries. Erişim Tarihi: 01.02.2023, https://www.icao.int/sustainability/Pages/Economic-Impacts-of-COVID-19.aspx
• ICAO DATA (2020). Operational Impact on Air Transport. Erişim Tarihi: 22.02.2023,
• IMF (2021). Global Housing Watch. Erişim: 22.02.2023, https://www.imf.org/
• Influencer Marketing Hub. (2020). Coronavirus (Covid-19) Marketing & Ad Spend Report. Erişim Tarihi: 02.03.2023, https://influencermarketinghub.com/coronavirusmarketing-ad-spend-report/
• Jaafar, M., Abdelaziz, F. B. & Maddah, B. (2021, 30 July). Effect of Covid-19 on supply chain decisions, 2021 1st International Conference On Cyber Management And Engineering (CyMaEn), ss. 1-4. http://dx.doi.org/10.1109/CyMaEn50288.2021.9497297
• Karagöz Taşkın, B. (2020). Tedarik zinciri risk ve belirsizlikleri: Koronavirüs pandemisi ve ortamında ilaç sektöründe risk yönetimi ve halkla ilişkiler. İletişim Çalışmaları Dergisi, 17, 107-130.
• Kaya Deniz, A. (2020). Covid-19 salgını sürecinde dijitalleşen eğlence anlayışı: Çevrim içi konserler. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 191-206.
• Kotler, P. (2020). The consumer in the age of coronavirus. Journal of Creating Value, 6(1),12- 15.
• Koyuncu, T. & Meçik, O. (2020). Covid-19 pandemisinin Türkiye'de ekonomik büyümeye sektörel ve sektörler arası etkileri. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(4), 112-131.
• Kuzu, A. C. (2020). ‘Küresel Ekonominin Devamlılığı Denizciliğe Göbekten Bağlıdır’. Erişim Tarihi: 01.03.2023, https://www.marinedealnews.com/covid-19-ile-birliktedenizcilik-nereye-evrilecek/
• Küçükoğlu, S. (2021). Covid-19 pandemi sürecinin küresel ekonomik göstergeleri ve Türkiye’de bankacılık ve finans sektörüne etkileri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(42), 1269-1291. http://dx.doi.org/10.46928/iticusbe.870711
• Marine Deal News (2020). Covid-19 İle Birlikte Denizcilik Nereye Evrilecek? Erişim Tarihi: 01.03.2023, https://www.marinedealnews.com/covid-19-ile-birlikte-denizciliknereye-evrilecek/
• Mckibbin, W. & Fernando, R. (2020). Global macroeconomic scenarios of the Covid-19 pandemic. Covid Economics, 39(23), 1-58.
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) (2020). Türkiye Uzaktan Eğitim İstatistikleriyle Dijital Dünyanın Listelerini Zorladı. Erişim Tarihi: 20.01.2023, https://www.meb.gov.tr/TurkiyeUzaktan-Egitim-%C4%B0statistikleriyle-Dijital-Dunyanin-ListeleriniZorladi/Haber/21158/Tr
• Nakıboğlu, G. (2020). Covid-19 döneminde küresel tedarik zincirlerinde yaşananlar ve dönüşüm. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 1-16.
• Okumuş, A. (2020). Covid-19’un Ulaştırma ve Lojistik Sektörüne Etkileri. Erişim Tarihi: 05.12.2023, https://lge.ist/degerlendirme/covid-19un-ulastirma-ve-lojistiksektorune-etkileri/
• Oral, C. & Kıpkıp, E. (2019). Ulaştırma sektörünün önemi üzerine kavramsal bir yaklaşım. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 58-64.
• Önver, M. Ş. (2016, Nisan). Konut ve Konut Politikası. 1. Baskı, Türkiye IJOPEC Yayınları No:18.
• Padhan, R., & Prabheesh, K. P. (2021). The economics of Covid-19 Pandemic: A survey. Economic Analysis and Policy, 70, 220-237.
• Patrinley, J. R., Berkowitz, S. T., Zakria, D., Totten, D.J., Kurtuluş, M. & Drolet, M.C. (2020). Lessons from operations management to combat the Covid-19 pandemic. Journal of Medical Systems, 44 (7): 129.
• Pehlivan, M., Kaya, A. & Keleş, S. S. (2021). Covid-19’un makroekonomik etkileri ve seçilmiş ülkelerde Covid-19 döneminde uygulanan maliye ve para politikaları. Akademik Hassasiyetler, 17(8), 105-135.
• Pinto, P., Hawaldar, I. T., Kemmunje, G., Rohith, B., Spulbar, C. M., Birau, F. R., & Stanciu, C. (2020). The impact of risk anomalies on the pharmaceutical sector of the Indian stock market: A comparative analysis between pharmaceutical, FMCG and IT companies. Revista de Chimie, 71(2), 58-63. https://doi.org/10.37358/RC.20.2.7892
• Rahimi, P., Islam, M. S., Duarte, P. M., Tazerji, S. S., Sobur, M. A., Zowalaty, M. E., Ashour, H. M. & Rahma, M. T. (2022). Impact of the Covid-19 pandemic on food production and animal health. Trends in Food Science & Technology, 121, 105-113.
• Saran, S. (2020). Challenges and opportunities in the post-Covid-19 world (Chapter 5), Technology: Digital epiphany? Covid-19 and our tech futures. World Economic Forum, 24-27.
• Sarıalioğlu, H. (2020). Covid-19 gölgesinde Türkiye’de konut satışları üzerine bir değerlendirme. Düşünce Dünyasında Türkiz, 11(55), 63-79.
• Shrestha, N., Shad, M. Y., Ulvi, O., Khan, M. H., Karamehic-Muratovic, A., Nguyen, U. D. T., Baghbanzadeh, M., Wardrup, R., Aghamohammadi, N., Cervantes, D., Nahiduzzaman, K. M., Zaki, R. A. & Haque, U. (2020). The impact of Covid-19 on globalization. One Health, 11, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.onehlt.2020.100180
• Sneci (2021). Covid-19: Its impact on the automotive supply chain and lessons learned. Erişim Tarihi: 27.02.2023, https://www.sneci.com/blog/covid-19-its-impact-on-theautomotive-supply-chain-and-lessons-learned/
• Soğancılar, N. Dereli, Z. & Sağlam Arı, G. (2022). Covid-19 salgınında gıda güvencesi: Gıda tedarik zincirlerine bağlı etkiler. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2333-2349.
• Sun, J., Sarfraz, M., Khawaja, K. F., Ozturk, İ. & Raza, M. A. (2022). The perils of the pandemic for the tourism and hospitality industries: Envisaging the combined effect of Covid-19 fear and job insecurity on employees’ job performance in Pakistan. Psychology Research and Behavior Management, 15, 1325-1346.
• Şen, M. (2021). Covid-19 Pandemi Döneminde Tekstil Firmalarının Pazarlama Faaliyetleri Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2020). Covid-19 Nedir? Erişim Tarihi: 10.03.023, https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html
• Taştekin, A. (2021). İstanbul’da hazır giyim ihracatına yönelik üretim yapan işletmelerin Covid-19 pandemisi nedeniyle ortaya çıkan üretim ve tedarik sorunlarının incelenmesi. International Journal of Social Science, 5(23), 116-138. https://doi.org/10.52096/usbd.5.23.5.7
• Taylor, C. R. (2020). Advertising and Covid-19. International Journal Of Advertising, 39(5), 587- 589.
• Teague, M. L. & Smith, A. B. (2021). Keeping America singing: Key entertainment and music industry themes during and post-pandemic. MEIEA Journal. 21(1), 13-44. https://doi.org/10.25101/21.1
• The Guardian (2020). Bangladesh Garment Factories Reopen Despite Coronavirus Threat To Workers. Erişim Tarihi: 01.12.2023, https://www.theguardian.com/globaldevelopment/2020/may/11/bangladesh-garment-factories-reopen-despitecoronavirus-threat-to-workers
• Torun Kayabaşı, E. (2020). Covid-19’un tarımsal üretime etkisi. Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 38-45.
• TURSAB (Türkiye Seyahat Acentaları Birliği) (2020). Covid-19 Sürecinde Türkiye ve Dünya Turizmi Değerlendirmesi. Erişim Tarihi: 16.02.2023, https://www.tursab.org.tr/assets/assets/uploads/arastirmalar/covid-19-surecindeturkiye-ve-dunya-turizmi.pdf
• UNIDO (United Nations Industrial Development Organization) (2020). World Manufacturing Production: Statistics for Quarter II 2020. Erişim Tarihi: 04.02.2023, https://www.unido.org/sites/default/files/files/2020- 09/World_manufacturing_production_2020_Q2.pdf
• UNWTO (World Tourism Organization) (2020) International Tourism and Covid-19. Erişim Tarihi: 01.02.2023, https://www.unwto.org/tourism-data/international-tourismand-covid-19
• WEF (The World Economic Forum) (2020), “The Impact of COVID-19 on the Future of Advanced Manufacturing and Production Insights from the World Economic Forum’s Global Network of Advanced Manufacturing Hubs”. Erişim Tarihi: 05.02.2023, https://www3.weforum.org/docs/WEF_AMHUB_Insight_Paper_2020.pdf
• WHO (World Health Organization) (2020). Coronavirus Disease (COVID-19). Erişim Tarihi: 01.02.2023, https://www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_1
• Wu, J., Cai, W., Watkins, D. & Glanz, J. (2020). How The Virus Got Out. Erişim Tarihi: 03.02.2023, https://www.nytimes.com/interactive/2020/03/22/world/coronavirus-spread.html Yenigün, H. (2020). Covid-19 sektörü nasıl etkiledi? Sektörel etkiler, önlemler ve öneriler. “Otomotiv Sanayi Dönüşümün Öncülerinden Olacak”, TOSB Otomotiv Yan Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Dergisi, 7(30), 1-72.
• Zeren, D. & Boynıkısa, M. (2020). Covid-19 sürecinde beşeri ilaç sektörünün sektör yöneticilerinin perspektifinden değerlendirilmesi ve pandemi sonrasına yönelik projeksiyonlar. Journal of Management Theory and Practices Research, 1(1), 26–44.
• Zhao, Y. (2020). Covid‑19 as a catalyst for educational change. Prospects, 49, 29–33. https://doi.org/10.1007/s11125-020-09477-y
• Zülfikar, H., & Özmen, S. (2020). Covid-19 pandemisi sürecinde Ramazan Bayramı’nın bireylerde yarattığı tüketim algısı ve davranışları. Intermedia International e-Journal, 7(13), 547-558.
• Zwanka, R. J. & Buff, C. (2021). Covid-19 generation: A conceptual framework of the consumer behavioral shifts to be caused by the Covid-19 Pandemic. Journal Of International Consumer Marketing, 33(1), 58-67.ydıner, H. E. & Erdinç A. (2019), Endeks Etkisi: Getiri Oranlarının Endeks Değişimlerine Olan Reaksiyonunun Borsa İstanbul’da Analizi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 75, No.4, ss. 1347 – 1382.