İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE KAMUSAL HİZMETLER VE BU HİZMETLERİN FİNANSMANI

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 2, 206 - 229, 31.12.2023

Berat Kürşat Akgöl Hakan Ay

https://doi.org/10.53881/hiad.1386765

Öz

Türkler, geçmişten günümüze sayısız devlet kurmuş eski bir toplumdur. Türklerin kurdukları bu devletlerde toplumsal yaşam ve ekonomik uğraşlar doğrultusunda çeşitli mali olaylar gerçekleşmiştir. Çalışmada incelenecek olan devletler, Türklerin İslamiyet’e geçiş dönemi öncesi Avrasya bozkırlarında kurmuş oldukları üç büyük Türk kağanlığı olan Asya Hun Kağanlığı, Gök Türk Kağanlığı ve Uygur Kağanlığıdır. Çalışmada bu kağanlıkların devlet teşkilatlanmaları, toplum yapısı ve halkın ekonomik uğraşları doğrultusunda gerçekleşen kamusal hizmetler ve bu hizmetlerin finansmanı ele alınmıştır. Türklere ait yazılı kaynakların az olduğu bu dönem, kısıtlı kaynaklar doğrultusunda incelenmiş olup çalışmada iş bu sorulara yanıt verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Asya Hun Kağanlığı, Gök Türk Kağanlığı, Uygur Kağanlığı, Kamusal Hizmetler, Finansman

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A. (2020). Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümranlığın Hududları. Tarih Dergisi. (71): 29-50.
• Arık, F. Ş. (1995). Eski Türk Ceza Hukukuna Dair Notlar, I. Suçlar ve Cezalar. Tarih Araştırmaları Dergisi. 17(28): 1-50.
• Baykara, T. (1975). Eski Türk İktisadi Hayatı ve Şehir. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi. (6): 75-104.
• Caferoğlu, A. (1934). Uygurlarda Hukuk ve Maliye Istılahları. Türkiyat Mecmuası. 4: 1-44.
• Demir, H. İ. (2018). Türk Vergi Kültürüne Etkisi Açısından Türk Vergi Uygulamaları Tarihine Kısa Bir Bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 5(18): 64-92.
• Dokur, İ. D. (2017). Bozkır Ekonomisi ve Üretim Şekli Olarak Yağma Akınları. U. Üren ve D. Çatalkılıç, İtil Suwı Aka Turur (ss. 27-37). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü.
• Dokur, İ. D. (2019). Uzaktan Gelip Uzaktan Savaşanlar, Turan Taktiğinin İktisadi Açıdan Değerlendirilmesi. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi. 4(2): 147-173.
• Elmalı, M. (2020). Eski Uygurlarda Devlet, Adalet ve Saadet. International Journal of Old Uyghur Studies. 2(2): 153-176.
• Falay, N. (2017). Asya'da Eski Türklerin Ortaçağdaki Sosyo-Ekonomik Yapıları ve Yaşamları. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları. (62): 1-43.
• Gökbunar, R., Alçin Şahintürk, D., Akyol, Ö. ve Tunçay, B. (2016). Türk Maliye Tarihinde İlk Dönemlerde Vergi Anlayışı. A. Gökbunar ve A. Uğur, Sümerlerden Türkiye Cumhuriyetine Maliye Tarihi (ss. 41-56). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• İlgen, A. (1999). İslamlık Öncesi Türk Toplumlarında İktisadi ve İçtimai Yapı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (2): 97-110.
• Koca, S. (2016, Haziran 16). Eski Türklerde Sosyal Ve Ekonomik Hayat. Altayli.net: https://www.altayli.net/eski-turklerde-sosyal-ve-ekonomik-hayat.html
• Küçük, İ. (2013). Türk Devletlerinde Mali Yönetim - VIII.-XIII. Yüzyıllar Arası. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi. (4): 223-245.
• Küçüker, M. ve Can, A. V. (2018). Tarihi Belgeler Işığında Uygurlarda Sagış. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi. (Özel sayı): 233-252.
• Kürkçüoğlu, Ö. (1980). "Dış Politika" Nedir? Türkiye'deki Dünü ve Bugünü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 35(1): 309-335.
• Mandaloğlu, M. (2014). Bozkır Türklerinde Ekonominin Hayvancılık ve Tarıma Dayalı Olarak Değerlendirilmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 3(1): 75-93.
• Öztürk, M. (2013). Asya Hunlarında İktisadi Hayat. (Doktora Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, M. (2018). Asya Hunlarında Vergi. R. Doğanay, A. Çelik ve F. Özçelik, Rifat Özdemir'e Armağan (ss. 58-65). İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Taşağıl, A. (2016). Türk Tarihinin İslam Öncesi Dönemdeki Temel Özellikleri. R. Bilge, A. Akar, S. Mülayim, A. Taşağıl, T. Gündüz, V. Engin ve A. Vurgun, Türkler Uzun Bir Serüvenden Kısa Notlar (ss. 117-157). İstanbul: Arvana Yayınları.
• Taşağıl, A. (2019). Gök-Türkler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Taşağıl, A. (2020). Bozkırın Kağanlıkları. İstanbul: Kronik Kitap.
• Taşağıl, A. (2020). Kök Tengri'nin Çocukları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Taşağıl, A. (2020). Türk Model Devleti Gök Türkler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Taşağıl, A. (2021). Bozkırların İlk İmparatorluğu Hunlar. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Taşağıl, A. (2021). Uygurlar - 840'tan Önce. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Tekin, Ş. (2019). Türklerde Devlet-Kimlik İlişkisi: Devlet Kimliği. Milliyetçilik Araştırmaları Dergisi. 1(2): 78-102.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları. İstanbul: Simurg Yayınevi.
• Terkan, N. (1999). Türk Devlet Geleneğinde Halkla İlişkiler. Selçuk İletişim. 1(1): 84-90.
• Uslu, A. (2019). Türklerde Devlet Yönetimi. Türk Ekini. (3): 4-17.
• Yereli, A. B. (2021). İktisat Tarihi İçinde Maliye Tarihinin Başlangıcı: Devletin Ortaya Çıkışı. H. Ay, Düşüncede ve Uygulamada Maliye Tarihi (ss. 1-18). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2018). Uygur Kağanlığı'nın Tarihî Coğrafyası. Türk Dünyası Araştırmaları. 120(236): 91-112.