MEŞRU MÜDAFAADA İCRAİLİK ŞARTLARI

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 1, 43 - 63

Mustafa Kemal Apan

https://doi.org/10.53881/hiad.1292077

Öz

2. Dünya Savaşına kadar savaşlar ile silahlı çatışmaları yasaklayarak sona erdirme fikri geçerliliğini korumuş, 2. Dünya Savaşından sonra bu fikir terk edilmiştir. Günümüzde savaşlar ile silahlı çatışmaların var olduğu fikri baskın hale gelmiştir. Savaşların ve silahlı çatışmaların varlığını kabul eden ülkeler, uluslararası örgütler ve uluslararası kişilerin meydana getirmiş olduğu anlaşmalar silahlı çatışmaları kurallara bağlamayı tercih etmişlerdir. Bu kapsamda ihdas edilen Birleşmiş Milletler Antlaşması, silahlı çatışma kurallarından belki de en önemli ve hayati olan kuvvet kullanmaya ilişkin düzenlemeler getirmiştir. Devletlerin, başka devlet ya da devletlere karşı kullandığı güç olarak ifade edilebilecek kuvvet kullanma kavramı, günümüzde Birleşmiş Milletler Antlaşması başta olmak üzere çok sayıda uluslararası anlaşma tarafından yasaklanmıştır. Kuvvet kullanma yasağının tek istisnası ise meşru müdafaadır. Her ne kadar Caroline Olayına kadar devletler tarafından birbirlerine karşı self preservation’a başvurulmuş olsa da esasen meşru müdafaa hakkının doğal bir hak olması sebebiyle varlığını Birleşmiş Milletler Antlaşmasından öncesinde de sürdürmekteydi. Birleşmiş Milletler Antlaşmasından önce de varlığını sürdüren doğal bir hak olan meşru müdafaa hakkı, Caroline Kararı ile sistematik bir hal kazanmış ve uluslararası örf adet hukuku yani jus cogens olarak kabul görmüştür. Jus cogens kuralı haline gelen ve sair antlaşmalara konu olan meşru müdafaanın koşullarının gerçekleşmesi halinde kuvvet kullanma yasağı ortadan kalkarak kuvvet kullanma hukuka uygun bir hal almaktadır. Anlaşılacağa üzere meşru müdafaa kuvvet kullanmanın meşruluğunu teşkil etmektedir. Meşru müdafaanın bu denli önemli olması sebebiyle meşru müdafaanın üzerinde durularak koşulları üzerine değerlendirme yapmak gerekmektedir. Araştırmanın amacı, kuvvet kullanmanın yasal dayanağını teşkil eden meşru müdafaa müessesinin, kapsam ve sınırlarını belirleyerek meşru müdafaanın icra edilebilmesi için hangi şartların gerçekleşmesi gerektiği üzerinde durulmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Meşru Müdafaa, Gereklilik, Orantılılık, Silahlı Saldırı

Kaynakça

• Acer, Y., & Kaya, İ. (2022). Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı (13. B.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Akkan, B. (2009). İsrail'in Lübnan Saldırılarının Uluslararası Hukuk Bakımından Kuvvet Kullanma Yasağı Ve Meşru Müdafaa Hakkı Kapsamında İncelenmesi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksar, Y. (2017). Uluslararası Hukuk -Iı- (4. B.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Altıner, S. (2009). Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma Yasağı. Ankara: Çankaya Üniversitesi Sosyal Bölümler Enstitüsü.
• Aral, B. (1999). Uluslararası Hukukta Meşru Müdafaa Hakkı. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Azaklı Köse, M. (2013). Milletlerarası Sorumluluk Hukukunda Zaruret Hali. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başeren, S. H. (2003). Uluslararası Hukukta Devletlerin Münferiden Kuvvet Kullanmalarının Sınırları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Batır, K. (2011). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Amerikan Müdahaleciliği Ve Uluslararası Hukuk. Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(1), S. 119-134.
• Beyoğlu, C. Ü. (2016). Kuvvet Kullanma Yasağı Kapsamında Devletlerin Bireysel Meşru Müdafaa Hakkı. 2016: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Beyoğlu, C. Ü. (2018). Kuvvet Kullanma Yasağı Kapsamında Devletin Meşru Müdafaa Hakkı (1. B.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Bowett, D. B. (2009). Self-Defense İn International Law.
• Brady, J. S. (1999). Legal Bases For The Use Of Force Against International Terrorism: The U.S.Paradıgm Of Humanıtarıan Self-Defense. Charlottesville: 47th Judge Advocate Offıcer Graduate Course.
• Caşın, M. H. (2019). Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.
• Corten, O. (2021). The Law Against War.
• Çetin, B. (2006). Birleşmiş Milletler Andlaşmasında Kuvvet Kullanma Yasağının İstisnası Olarak Bireysel Meşru Müdafaa Hakkının İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çullu, F. (2022). Uluslararası Çatışma Hukukuna Göre Önleyici Meşru Müdafaa Doktrinin Gelişimi Ve Örnek Olay İncelemesi. Ankara: Milli Savunma Üniversitesi Alparslan Savunma Bilimleri Enstitüsü.
• Değdaş, U. C. (2018). Uluslararası Hukukta Önleyici Meşru Müdafaa Hakkı. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(6), S. 21-39.
• Denk, E. (2015). Uluslararası Örgütler Hukuku Birleşmiş Milletler Sistemi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Dınsteın, Y. (1994). War, Aggression And Self-Defence, Second Edition. Grotius Publications Cambridge University Press.
• Doğan, İ. (2008). Devletler Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Doğan, İ. (2013). Devletler Hukuku (2. B.). Ankara: Astana Yayınları.
• Dost, S. (2018, Aralık 12). Uluslararası Hukukta Orantılılık İlkesi. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 6(12), S. 361-399.
• Erkiner, H. H. (2022). Uluslararası Terörizme Karşı Meşru Müdafaa (2. B.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Göztepe, E. (1998). Amerika'nın İkinci Irak Müdahalesinin Uluslararası Hukuk Ve Türkiye'nin Bu Savaşa Katılımının Türk Anayasa Hukuku Açısından Bir Değerlendirmesi Ya Da “Haklı Savaş”In Haksızlığı Üzerine”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53(1), S. 79-103.
• Hancılar, Ö. (2004). Uluslararası Hukukta Meşru Müdafaa Hakkı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• I.C.J. Rep 161 (I.C.J. Kasım 6, 2003).
• I.C.J. Reports 1949, The Corfu Channel Case, Merits Judgment, I.C.J. Reports 1949 (I.C.J. 1949). 2016 Tarihinde Alındı
• I.C.J. Reports, Par. 176 (I.C.J. 1986).
• I.C.J. Reports, Par. 235, Par. 235 (I.C.J. 1986).
• Jennıngs, R. Y. (1938, Ocak). The Caroline And Mcleod Cases. The American Journal Of International Law, 1(32), S. 82-99.
• Karadağ, U. (2016). Birleşmiş Milletler Antlaşması'na Göre Meşru Müdafaa Hakkı. İnönü Üniversitesi Hukuk
• Fakültesi Dergisi, 7(2).
• Keskin, F. (1998). Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma: Savaş, Karışma Ve Birleşmiş Milletler. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• Öğütçü, B. (2015). Meşru Müdafaa Hakkı Kapsamında Afganistan'a Yapılan Müdahalenin Hukuki Geçerliliği. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pazarcı, H. (2015). Uluslararası Hukuk Dersleri (2. B., Cilt 4). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Sarvarıan, A. (2014). The Lawfulness And A Use Of Force Upon Nuclear Facilities İn Self-Defence. Journal On The Use Of Force And International Law, 1(2), S. 247-272.
• Songür, M. (2017). "Uluslararası Terörizme Karşı Meşru Savunma Hakkı Temelinde Kuvvet Kullanımı Ve 11 Eylül Saldırıları". Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tarhanlı, T. (2003, Haziran 01). Kuvvet Kullanma, Meşruiyet Ve Hukuk. Anayasa Yargısı, 19(1), S. 11-34.
• Taşdemir, F. (2006). Uluslararası Anarşiye Giden Yol: Uluslararası Hukuk Açısından Önleyici Meşru Müdafaa Hakkı. Uluslararası Hukuk Ve Politika, 2(5), S. 75-89.
• Taşdemir, F. (2006). Uluslararası Terörizme Karşı Devletlerin Kuvvete Başvurma Yetkisi. Uşak Yayınları.
• Topal, A. H. (2005). Uluslararası Terörizm Ve Terörist Eylemlere Karşı Kuvvet Kullanımı. Beta Yayınları.
• Ulfsteın, G. (2003, June). Terrorism And The Use Of Force. Security Dialogue, 34(2), S. 153-167.
• Yılmaz, E. M. (2011). Uluslararası Hukukta Saldırı Suçu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.