TÜRK AİLE HUKUKU’NDA ARABULUCULUĞA ELVERİŞLİLİK

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 1, 64 - 97

Mubin Burak Çelik

https://doi.org/10.53881/hiad.1493453

Öz

Aile; tarihin ilk zamanlarından günümüze, farklı medeniyetlerde ve kültürlerde toplumun temeli olarak görülen bir müessesedir. Toplumlar, devletleri inşa eder, devletler de ancak iyi işleyen bir hukuk sistemi ile varlık kazanır. İyi işleyen hukuk sistemleri ise, adâlete erişimi kolaylaştıran yapıları ile temâyüz eder. Geleneksel hukuktan modern hukuka uzanan gelişim sürecinde, her sistem, hukuk kişilerinin taraf olduğu uyuşmazlıkları çözmek için klasik ve alternatif yöntemler geliştirmiştir. Aile kurumunun ilgilisi olan tarafların, aralarındaki uyuşmazlığı, alanında uzman tarafsız bir üçüncü kişinin yönetiminde farklı müzâkere yöntemlerinden yararlanmak sûretiyle çözüme kavuşturmak üzere gizlilik, gönüllülük ve menfaât dengesi esasları çerçevesinde yürütülen bir yol olan aile arabuluculuğu da hukuk alanında yüzlerce yıldır kullanılagelen bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Aile arabuluculuğu; hâlihazırda Türk Hukuku’nda, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile belirlenen sınırlı bir çerçevede ve ihtiyârî arabuluculuk şeklinde uygulanmaktadır. Bu çalışmada, Türk Aile Hukuku’nda arabuluculuğa elverişlilik hususu; “nişanlanmayı ilgilendiren uyuşmazlıklar”, “evlilik birliğini ilgilendiren uyuşmazlıklar”, “boşanmayı ilgilendiren uyuşmazlıklar” ve “aile içi şiddet iddiası içeren uyuşmazlıklar” olmak üzere dört ana başlıkta ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile, Arabuluculuk, Aile Arabuluculuğu, 6325 sayılı Kanun, Arabuluculuğa Elverişlilik

Kaynakça

• Akıntürk, T. & Ateş, D. (2016). Türk Medeni Hukuku/Aile Hukuku II, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Akıntürk, T. (2002). Türk Medeni Hukuku (Yeni Medeni Kanuna Uyarlanmış Aile Hukuku/6. B.), İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Akil, C. (2014). Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun Kapsamı. Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, (1), 75-126.
• Akkaya, T. (2014). Boşanma Davasında Alınabilecek Geçici Hukuki Korumalar veya Hâkimin Müdahalesi Yoluyla Çocuğun Korunması Kapsamında Zorunlu Arabuluculuk ve Boşanma Süreci (Aile) Danışmanlığı. Ankara Barosu Dergisi, (4), 23-62.
• Akkaya, T. (2017). Medeni Usul Hukuku Bakımından Boşanma Davası, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Alp-Şahin, S. N. (2014). Nişanlanmanın Hüküm ve Sonuçları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Aras, B. (2005). Aile Mahkemelerinde Tarafların Sulh Yoluyla Çözüme Teşviki. YD, 31 (3), 303-309.
• Arslan, A. S. (2010). Türk Aile Mahkemelerinin Yapısı ve Yargılama Usulü. Ankara Barosu Dergisi, 68 (1), 187-204.
• Ayan, S. (2004). Evlilik Birliğinin Korunması. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Baktır-Çetiner, S. (2000). Velayet Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Bilen, M. (2004). Sağlıklı İnsan İlişkileri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Birinci-Uzun, T. (2016). Türk Medeni Kanunu’na Göre Velayetin Kullanılması ve Çocuğun Yüksek (Üstün) Yararı İlkesi Doğrultusunda Boşanmada ve Evlilik Dışı İlişkide Birlikte Velayet Modeli. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 6 (1), 135-166.
• Börü, L. (2017). Kadına Karşı Şiddette Arabuluculuk Kurumuna İlişkin Bazı Değerlendirmeler. TBB Dergisi, (Özel Sayı), 173-198.
• Camadan, F. & Karataş, Z. & Bozali, S. (2017). Aile İçinde Yaşanan Anlaşmazlıklar: Ebeveynlerin ve Çocukların Görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (64), 1510-1530.
• Ceylan, E. (2018). Türk Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçlarında Arabuluculuk. Legal Hukuk Dergisi, 16 (190), 4561-4588.
• Coşar, V. A. (2011). Dünyada Arabuluculuk Uygulamaları Konferansı. Türkiye Barolar Birliği Yayınları, (216), 5-14.
• Dağlıoğlu, D. (2020). Aile Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk. ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, (2), 551-587.
• Demircioğlu, H. D. (2015). Aile Hukuku Uyuşmazlıkları Bakımından 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun Uygulanabilirliği. TAAD, 6 (23), 45-84.
• Demircioğlu, H. R. (2019). 6325 sayılı Kanun’un Aile Hukuku Uyuşmazlıklarında Uygulanabilirliği (Applicability of Law No. 6325 in Turkish Family Law Disputes). Erdoğan, E. (Ed.). Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu Kitabı (53-56). Ankara: Pozitif Matbaacılık.
• Dendorfer, R. (2011). Mediation in Germany: Structure, Status Quo and Special Issues. CMC-Civil Mediation Council Fifth National Conference Tuesday (1-10). Manchaster.
• Deren-Yıldırım, N. (2009). Aile Mahkemelerinin Görevi ve Uygulamaları. Prof. Dr. Zahit İmre’ye Armağan, 245-260.
• Doğan, İ. (2015). Türk Medeni Kanunu’nun Düzenlemelerine Göre Tedbir, Yoksulluk ve İştirak Nafakası. MHB, 35 (1), 59-95.
• Dolto, F. (1992). Çocuk ve Boşanma (N. Yiğitler, Çev.). İstanbul: Güncel Yayıncılık.
• Dür, O. (2018). Arabuluculuk Faaliyeti ve Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Emery, R. (2012). Renegotiating Family Relationships Divorce, Child Custody and Mediation (2. B.), New York: Guilford Press.
• Erdem, M. (2018). Aile Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ergüne, M. S. (2016). Nişanın Bozulmasında Maddi Tazminat. İÜHFM, 75 (2), 757-771.
• Erickson, S. K. & Erickson, M. S. (1988). Family Mediation Casebook Theory and Process. New York: McKnight.
• Gençcan, Ö. U. (2012). 6100 Sayılı HMK Hükümlerine Göre Aile Mahkemesi Davaları. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Gençcan, Ö. U. (2017). Ortak Velayet. İzmir Barosu Dergisi, (Özel Sayısı), 24-30.
• Gerencser, A. E. (1995). Family Mediation: Screening for Domestic Abuse. 23 Fla. St. U. L. Rev., (43), 43-69.
• Gözler, K. (2013). Hukuka Giriş (Güncelleştirilmiş ve Düzeltilmiş 10. B.). Bursa: Ekin Yayınları.
• Helvacı, S. & Erlüle, F. (2011). Medeni Hukuk (2. B.). İstanbul: Legal Yayıncılık.
• Ildır, G. (2003). Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (Medeni Yargıya Alternatif Yöntemler). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kaplan-Güler, B. (2014). Boşanmanın Hukuki Sonuçlarında Arabuluculuk. İstanbul: Sümer Kitabevi.
• Karagözoğlu, N. (2017). Aile Uyuşmazlıklarında Arabuluculuğa Elverişlilik. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kekeç-Kısmet, E. Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler (6325 sayılı Kanuna Göre Güncellenmiş 3. B.). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Kılıçoğlu, M. A. (2019). Aile Hukuku (Gözden Geçirilmiş-Güncelleştirilmiş 4. B.). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Koç, N. (2005). Türk Medeni Kanunundaki Düzenlemeler Işığında Vesayet Hukukuna Genel Bir Bakış. DEÜHFD, 7 (Özel Sayı), 99-120.
• Köseoğlu, B. & Kocaağa, K. (2009). Aile Hukuku ve Uygulaması (Bilimsel Görüşler, Yargı İçtihatları. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• McManus, M. & Silverstein, B. Brief History of Alternative Dispute Resolution in the United States. Cadmus, 1 (3), 100-105.
• Mowatt, J. G. (1992). Alternative Dispute Resolution: Some Points to Ponder. Comparative and International Law Journal of Southern Africa, 25 (1), 44-58.
• Murphy, J. C. & Rubinson, R.(2005). Domestic Violence and Mediation: Responding to the Challenges of Crafting Effective Screens. Family Law Quarterly, 39 (1), 53-85.
• Öncü, Ö. (2017). Eşlerin ‘Anlaşmalı Boşanma’ Çerçevesinde Mal Rejiminin Tasfiyesine Yönelik Olarak Yaptıkları Anlaşmalar ve Bu Anlaşmaların Uygulamada Doğurduğu Sorunlar, DEÜHFD, 19 (Özel Sayı), 793-835.
• Özbay, İ. (2006). Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10 (3-4), 459-475.
• Özbek, M. S. (2005). Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Aile Arabuluculuğu Konulu Tavsiye Kararı. DEÜHFD, 7 (2), 71-102.
• Özbek, M. S. (2010). Anayasal Hak ve Hürriyetler ile Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler Işığında Arabuluculuk. Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukukçuları Toplantısı Raporu, Ankara.
• Özbek, M. S. (2016). Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özcan, C. (2017). Fransız Hukukunda Aile Arabuluculuğu. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 5 (9), 383-396.
• Özmumcu, S. (2014). Arabuluculuğun Doğuşu ve Gelişmelerine Genel Bir Bakış. Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Sempozyumu I Kitabı, 33-42.
• Öztan, B. (2015). Aile Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Parkinson, L. (2017). Aile Arabuluculuğu (Family Mediation)-Yeni Aile Adalet Sistemine Dair Uygun Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi (3. B.). Bristol: Jordan Publishing.
• Parkinson, L. (2018). Aile Arabuluculuğu, Yücel, F. Y. (Ed.), Ankara: T.C. Adalet Bakanlığı Yayınları.
• Phear, W. P. (1984). Family Mediation: A Choice of Options. The Arbitration Journal, 39 (1), 22-30.
• Remzi, M. & Aydın, S. & Ispartalı, M. (2010). Medeni Hukuk. İstanbul: İkinci Sayfa Yayınları.
• Stulberg, J. B. (1981). The Theory and Practice of Mediation: A Reply to Professor Susskind. Vermont Law Review, 6 (1), 85-118.
• Sungurtekin-Özkan, M. (2013). Erken Yaşta Evliliklerin Önlenmesi Konusunda Yargının Üstlenebileceği Rol” (The Assumed Role of the Jurisdiction in the Preventation of the Juvenile Marriages). Journal of Yasar University, 8 (Özel), 2177-2189.
• Şahin, H. G. (2008). Arabuluculuk. İstanbul: Mentis Yayıncılık.
• Şen, B. (2013). Boşanma Süreci ve Arabuluculuğu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şıpka, Ş. & Aktepe-Artık, S. (2014). Katılma Alacağı Davası Belirsiz Alacak Davası Olarak Açılabilir mi?. DEÜHFD, 16 (Özel Sayı), 431-458.
• Şıpka, Ş. (2018). Türkiye’de Aile Arabuluculuğu Çalışmaları. İzmir Medeni Hukuk Günleri II-Aile Hukuku Sempozyumu Bildiri Özetleri, 56-63.
• Şimşek, E. (2018). Aile Hukuku’na İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü için Düzenlenmesi Gereken Ayrı Bir Arabuluculuk Kanunu ile İlgili Değerlendirme/Evaluation of the Planned Law on Mediation in Family Law Disputes. Erdoğan, E. (Ed.). Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu Kitabı (57-76). Ankara: Pozitif Matbaacılık.
• Tanrıver, S. (2007). Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları: Arabuluculuk Kurumuna Hukuki ve Sosyolojik Bir Bakış/Makalelerim. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Tanrıver, S. (2014). Türk Aile Mahkemeleri. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Taşpolat-Tuğsavul M. (2012). Türk Hukukunda Arabuluculuk (6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Çerçevesinde). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Taylor, A. (2002). The Handbook of Family Dispute Resolution, Mediation Theory and Practice. San Francisco: Jossey Bass.
• Tazıcı, H. (2019). Boşanmanın Hukuki Sonuçlarına İlişkin Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tercan, E. (2003). Türk Aile Mahkemeleri. Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, 52 (3), 19-53.
• Tokat, H. (2017). Gâipliğin Aile Hukuku Yönünden Sonuçları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25 (2), 523-575.
• Usta, S. (2016). Velayet Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Uyumaz, A. & Erdoğan, K. (2015). Aile Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları. DEÜHFD, 17 (1), 119-169.
• Wardle, L. D. (2003). Marriage and Domestic Violence in the United States: New Perspectives About Legal Strategies to Combat Domestic Violence. St. Thomas Law Review, (15), 791-805.
• Wheele, L. (2002). Mandatory Family Mediation and Domestic Violence. Southern Illinois University Law Journal, 26 (3), 559-574.
• Yazıcı-Tıktık, Ç. (2013). Arabuluculukta Gizliliğin Korunması. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Yıldız, P. (2019). Türk Hukukunda Aile Arabuluculuğuna İlişkin Gelişmeler/Developments in Turkish Law Regarding Family Mediation. Erdoğan, E. (Ed.). Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu Kitabı (33-52). Ankara: Pozitif Matbaacılık.
• Yılmaz, D. (2020). Türk İş Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zylstra, A. (2001). Mediation and Domestic Violence: A Practical Screening Method for Mediators and Mediation Program Administrators. University of Missouris School of Law Scholorschip Repository, (1), 253-300.