Diyanet TV Çizgi Filmlerinin Din Eğitimine Katkısı Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 1, 81 - 108, 30.06.2021

Semra Çinemre

https://doi.org/10.14395/hid.865718

Cited By: 3

Öz

Kitle iletişim araçları, özellikle de televizyon, dini açıdan bilgilendirme, dini kimlik oluşturma ve dini davranış veya tutum kazandırmada etkin bir rol oynayabilmekte, bu anlamda da günümüzün bir yaygın din eğitimi aracı olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda Diyanet İşleri Başkanlığı da dini bilgi aktarımında günümüz bilgi ve iletişim teknolojisinin imkânlarını kullanarak toplumun tüm kesimleri için yayınlar hazırlamayı kendisine ilke ve hedef olarak belirlemiştir. Bu çalışmada Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yürüttüğü radyo ve televizyon hizmetlerinden biri olan Diyanet TV’de çocuk hedef kitleye yönelik hizmetlerinden çizgi filmlerin din eğitimi açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışma, çizgi filmleri yalnızca din eğitimi açısından incelemesi bakımından literatürde yer alan üç makaleden ayrışmakta olup konuyu Diyanet İşleri Başkanlığı’nın çocuk hedef kitleye yönelik sunduğu bir yaygın din eğitimi hizmeti olarak ele alan ilk çalışmadır. Çalışmanın örneklemi, Dedemin Öyküleri ve Yusuf’un Dünyası çizgi filmlerinin amaçlı örnekleme teknikleri ile belirlenmiş olan 10’ar bölümüdür. Çalışmanın odağını din eğitimi analizine yoğunlaştırmak düşüncesiyle analiz kategorilerini belirlemede Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2018 yılı 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programı öğrenme alanlarında yer alan din konuları temel alınarak bu kapsamda beş analiz kategorisi belirlenmiştir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu tercih edilmiş ve veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir.
Çalışmanın sonunda her iki çizgi filmde de en sık yer verilen dini içeriğin “Allah” kategorisi ve diğer dini unsurlar kategorisi kapsamında; en az yer verilenlerin ise kitap (Kur’an) ve dini mekân kategorilerinde olduğu görülmüştür. Peygamber kategorisinde de Yusuf’un Dünyası çizgi filminde bir hadis dışında içeriğin olmadığı, Dedemin Öyküleri’nde ise çizgi filmin kurgusu gereği geniş bir içeriğe yer verildiği tespit edilmiştir.
Her iki çizgi filmde de “Allah” lafzının çoğunlukla günlük dildeki selamlaşma, iyi dilek, temenni, dualar, hamd ve şükür ifadeleri bağlamında geçtiği görülmüştür. Çocuğun anlam dünyası oluşurken din dilinin gündelik yaşamda bu şekilde aktif kılınmasının, dini gelişimine bilişsel, duyuşsal ve sosyal açılardan katkı sunacağı sonucuna varılmıştır. “Allah” lafzının günlük dildeki kullanımı dışında yer verildiği diğer bağlamların da çocukların Allah tasavvurunun gelişimine katkı sunacak, olumlu bir Allah imajı ortaya koyduğu tespit edilmiştir. Diğer dini unsurlar kategorisi kapsamında her iki çizgi filmde de ortak geçen bazı kavramların besmele ve dua olduğu görülmüştür. Çizgi filmlerde yer verilen duaların Türkçe ve kısa olup çocuğun anlayabileceği, hatta tatbik edebileceği bir içerik ve sadelikte olduğu tespit edilmiştir. Bu konudaki içeriğin, çocukların gelişim dönemleri açısından duaya yönelik doğal ilgilerine hitap ettiği, bunun da dini gelişimlerine katkı sunacağı sonucuna varılmıştır. Yine diğer dini unsurlar kapsamında Dedemin Dünyası’nda israf, hayır/sadaka/helal rızık kavramlarına; Yusuf’un Dünyası’nda ise namaz ibadeti kapsamındaki çeşitli kavramlara yer verildiği tespit edilmiştir. Abdest ve namaza ilişkin içeriğin, konuyu henüz tam olarak bilmeyen veya kavrayamayan çocuklara açıklayıcı bir şekilde yine çocuk kahramanlar üzerinden yaş ve tecrübe düzeylerine uygun içerik ve sadelikte sunulduğu, konunun ilmihal aktarımı şeklinde işlenmediği görülmüştür. İbadetlere ilişkin bu bilgi temelinin yanında, çocukların, dini değerlere yönelik saygı geliştirmelerine dönük açıklamalara da yer verildiği tespit edilmiştir. Diğer dini unsurlar kapsamında Yusuf’un Dünyası’nda günah kavramına yer verildiği, buna karşılık kavramın zıddı ve olumlusu olan sevap kavramına hiç yer verilmediği görülmüştür. Peygamber analiz kategorisi kapsamında ise Hz. Muhammed başta olmak üzere çeşitli peygamberlerden kıssalara yer verildiği görülmüştür. Çalışmanın nihayetinde her iki çizgi filmde de çocukların dini gelişimine katkı sunacak bir içeriğin ortaya konulduğu sonucuna ulaşılmış, bununla birlikte sonuç bölümünde çizgi filmlerin geliştirilmesine dönük birtakım önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, Yaygın din eğitimi, Diyanet TV, Çizgi film, 4-6 yaş Kur'an kursu öğretim programı

An Analysis of Diyanet TV Cartoons in Terms of Their Contribution to Religious Education

Öz

Mass media, especially television, can play an active role in informing people about religion, and in this sense, the media is considered as a non-formal religious education tool. In this context, the Presidency of Religious Affairs has set itself a principle to offer various television and radio services for everyone in the society by using the potentialities of today’s information and communication technology. This study’s aim is to scrutinize cartoons for children aired on Diyanet TV in terms of religious education. The main problem situation of the study is determined as follows: “Do the cartoons aired on Diyanet TV provide content that supports religious education of the children?” In the study in which qualitative research method is adopted, document analysis is preferred, and the data are analyzed with content analysis. As the sample of the research, 10 episodes of Dedemin Öyküleri and Yusuf’un Dünyası are selected with purposeful sampling technique. In determining the analysis categories of the study, the 4-6 Age Group Koran Courses Curriculum of the year of 2018 is taken as basis.
As a result of this study, it is determined that the most frequently used religious contents in both cartoons fall under the categories of “Allah” and other religious elements. It is seen that some of the contents within the scope of the category of “Allah” are expressions used in daily language with the word Allah. This sort of contextualization is important with respect to the children’s being familiar with religious language and in this way socializing religiously. Apart from this, it is observed that the word “Allah” is being uttered in various contexts such as praying, giving thanks, His wills and love. Overall, it can be argued that in both cartoons there is no abstract and incomprehensible content concerning Allah.
As for other religious elements, it is observed that some expressions (e.g. basmala, prayer and amen) are commonly used in each one of the cartoons. These expressions are important in terms of children’s use of religious language in daily life and their participation in religious community. Furthermore, in Yusuf’un Dünyası, ablution and prayer as worshipping are included in regards to having ablution and performing the morning prayer without going into much details. Here it must be noted that the ablution and prayer is presented with a simple content appropriate to the developmental level of children.
In the analysis category of prophet, whereas there is an intense content in Dedemin Öyküleri, the content on this topic is quite limited in Yusuf’un Dünyası. In Dedemin Öyküleri, it is mentioned a hadith (i.e., saying) of Prophet Muhammad related to the subject of the episode, his communication with the Companions or an example of an event that happened to them. Other prophets; Jacob and Josef, Noah and Jonah are also mentioned. This makes the cartoon appropriate not only to the children getting to know different prophets but also to the representation of the themes discussed in the life of the prophets.
Regarding the analysis categories of the Book (i.e., Qur’an) and religious places, it is observed that there is no or limited content in both cartoons.
At the end of the study, it is concluded overall that in both cartoons a content that would contribute to the religious development of children is presented. However, in the conclusion some suggestions are also made for the development of the cartoons in terms of their contribution to religious education.

Anahtar Kelimeler

Religious education, Non-formal religious education, Diyanet TV, Cartoon, Qur’an Courses Curriculum for 4-6 Ages

Kaynakça

• Arslan, Mustafa. “Kitle İletişim Araçları, Medya ve Din İlişkisi Üzerine”. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 6/11 (2016), 5-25.
• Bal, Hüseyin. Nitel Araştırma Yöntemi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2013.
• Bilici, Ali Baz. 0-6 Yaş Grubu Çocuklarda Gelişim Süreci ve Din Eğitimi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Büyükbaykal, Güven. “Televizyonun Çocuklar Üzerindeki Etkileri”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 0/28 (2007), 31-44.
• Cebeci, Suat - Demir, Recep. “Çizgi Filmler Çocuklara Neyi Vaat Ediyor?”. Diyanet İlmi Dergi 54/1 (2018), 139-169.
• Çuhadar, Mustafa. “Türkiye’de Kamu Hizmeti Yayıncılığı Açısından Dini Temalı TV Programları ve Diyanet TV Program Türleri Üzerine Bir İnceleme”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 2/2 (2019), 237-266.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü”. Erişim: 6 Aralık 2020. https://diniyayinlar.diyanet.gov.tr/sayfa/51/ilkeler-ve-hedefler.
• Diyanet TV. “Çocuk”. Erişim: 2 Kasım 2020, https://www.diyanet.tv/cocuk.
• Furat, Ayşe Zişan. “Yaygın Din Eğitiminde Kitle İletişim Araçlarının Yeri: Televizyon Örneği”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (2009), 38-61.
• Görmez, Mehmet. “Sesli ve Görüntülü Dini Yayıncılık Açısından Diyanet İşleri Başkanlığı”. II. Uluslararası Dini Yayınlar Kongresi, Sesli - Görüntülü Dini Yayıncılık Sempozyumu Bildirileri (Ankara, 05-07 Kasım 2004). 35-38. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2005.
• Güloğlu, Hatice. Çizgi Film Karakterleri ve Yan Ürünlerinin Çocuklar Üzerindeki Etkileri (Winx Club Çizgi Film Ve Yan Ürünleri Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kaya, Elif Emre - Atuk, Fatma Gökçen. “Çocuklarda Din Dilinin Oluşturulması: Çizgi Filmler Örneği”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/12 (2020), 51-92.
• Köylü, Mustafa. “Çocukluk Dönemi Dini İnanç Gelişimi ve Din Eğitimi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45/2 (2004), 137-154.
• Neuman, Lawrence W. Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. çev. Sedef Özge. 2. Cilt. Ankara: Yayın Odası, 7. Baskı, 2006.
• Oruç, Cemil - Tecim, Erhan - Özyürek, Hilal. “Okul Öncesi Dönem Çocuğunun Kişilik Gelişiminde Rol Modellik ve Çizgi Filmler”. Ekev Akademi Dergisi 15/48 (2011), 303-319.
• Selçuk, Muallâ. “Çocuk Eğitiminde Dini Motifler (Okul Öncesi Çağ)”. İslâmî Araştırmalar 4 (3) (1990), 105-117.
• Yazıcı, Elçin - Baydar, Işıl Yaman - Kandır, Adalet. “Çizgi Film ve Çocuk: Ebeveyn Görüşleri”. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 10/1 (2019), 10-19.
• Yıldırım, Ali-Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 7. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
• Yılmaz, Macit. “Değerler Eğitiminde Etkin Bir Materyal Olarak Kur’an Kıssaları ve Kullanılışı”. İslâmî İlimler Dergisi 9/1 (2014), 137-154.
• Yorulmaz, Bilal. “Din ve Değerler Eğitimi Açısından Caillou Çizgi Filminin Değerlendirilmesi”. Diyanet İlmî Dergi 49/3 (2013), 127-143.
• Yorulmaz, Bilal. “Pepee Çizgi Filminin Din ve Değerler Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/24 (2013), 438-448.