Katılım Sigorta (Tekâfül) Ve Muhasebe Süreci

Yıl 2021, İslami Finans ve Sigortacılık Özel Sayısı, 265 - 288, 30.12.2021

Harun Kısacık

https://doi.org/10.14395/hid.930179

Cited By: 2

Öz

Risk, en kısa ve öz haliyle, gelecekteki belirsizlikler olarak tanımlanabilmektedir. Bir an sonrası bile garanti altında olamayan insanoğlu, her eyleminde risk ile karşı karşıya gelebilmektedir. Riskin ortaya çıkma ihtimali gerçekleşecek eylemleri etkilemektedir. Alınacak kararlarda risk faktörü her zaman göz önünde bulundurulmaktadır. Edinilen bir varlığın, gerçekleştirilen bir yatırımın vb. risklere karşı korunması için çeşitli yöntemler geçmişten beri uygulanmaktadır. Ancak risklere karşı korunmak için geliştirilen her yöntem İslam hukuku açısından uygun görülmemektedir. İslam hukukunda helal yol ve yöntemlerle risklere karşı korunmak uygun görülmektedir. Risklere karşı korunmada sigorta kavramı ortaya çıkmaktadır.
Sigorta, ödenen belli bir prim karşılığında meydana gelen zararın tazmin edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Kişi ya da kuruluş, sigorta şirketine belirli bir ücret ödemekte, sigorta şirketi de ortaya çıkabilecek zararı belirli bir limit dâhilinde tazmin etmeyi üstlenmektedir. Sigorta şirketi toplamış olduğu primlerden oluşan fonları İslami prensiplere riayet etmeden her türlü yatırımda değerlendirebilmektedir. Riskin satılması, toplanan fonların İslami prensiplere aykırı yatırımlarda da değerlendirilebilmesi gibi sebeplerden dolayı konvansiyonel sigortanın İslam hukukuna aykırı yönlerinin olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Konvansiyonel sigortanın İslam hukukuna aykırı yönlerinin bulunması sebebiyle İslami hassasiyete sahip bireylerin riskten korunmaları için alternatif bir yöntem olarak tekâfül geliştirilmiştir. İslam hukuk kurallarına uygun olması hasebiyle İslami sigorta olarak da adlandırılan tekâfül; dayanışma, karşılıklı yardımlaşma, bağış ve ortaklık kültürüne dayanan bir sigorta türüdür. Konvansiyonel sigortada, satın alma sözleşmesi ile risk transfer edilmektedir. Tekâfülde ise bağış sözleşmesi ile risk paylaşılmaktadır.
Tekâfül sisteminin katılımcı, tekâfül fonu ve katılım sigorta şirketi olmak üzere üç unsuru bulunmaktadır. Uygulamada katılım sigorta şirketinin kâr amacı güttüğü, bu durumun katılım sigorta sisteminin karşılıklı yardımlaşma kültürüne aykırılık teşkil ettiği ifade edilerek eleştirilmektedir. Katılım sigorta şirketi, karşılıklı yardımlaşma amacı ile bir araya gelen katılımcılar tarafından oluşturulan tekâfül fonunu belirli bir ücret mukabilinde işleten şirkettir. Katılım sigorta şirketi bir işletme olması hasebiyle kâr amacı gütmektedir. Tekâfül sistemindeki karşılıklı yardımlaşma ise katılımcılar arasında gerçekleşmektedir. Görüleceği üzere katılım sigorta şirketi tarafından belirli bir ücret mukabilinde katılım sigorta fonunun işletilmesi, katılım sigorta sisteminin karşılıklı yardımlaşma kültürüne aykırılık teşkil etmemektedir.
Tekâfül, İslami bankacılık faaliyetlerinin gelişimi ile birlikte gelişme göstermiştir. İslami bankacılık, Türkiye’de katılım bankası ismiyle anılmaktadır. Katılım bankacılığı faaliyetlerinde sigorta ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Katılım bankacılığı faaliyetlerinde ortaya çıkan sigorta ihtiyacı ile birlikte katılım sigortacılığı gelişme göstermektedir. Nitekim katılım bankaları, katılım sigorta şirketi kurmak sureti ile bu ihtiyaca çözüm üretmeye çalışmaktadırlar.
Çalışmanın amacı, tekâfül sistemini tanıtarak muhasebe uygulama sürecini ele almaktır. Çalışmada ilk olarak tekâfül kavramından bahsedilecek daha sonra tekâfül şirketi ile işletme arasında gerçekleştirilen tekâfül sözleşmesi bağlamında kurgulanan örnek ile muhasebe kayıt süreçleri uygulamalı olarak ele alınacaktır. Kurgulanan tekâfül sözleşmesi örneğiyle hem tekâfül şirketinin hem de işletmenin muhasebe kayıtları ayrı ayrı gösterilecektir. Muhasebe uygulamalarında tekâfül (katılım sigorta) şirketleri konvansiyonel sigorta şirketlerinin kullanmış oldukları Tek Düzen Hesap Planını kullanmaktadırlar. Faaliyet yapıları farklılık arz eden iki şirketin aynı hesap planını kullanması uygun görülmemektedir. Katılım sigorta şirketlerinin faaliyet yapılarına özgü Tek Düzen Hesap Planı ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda İslami Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetim Kuruluşu (Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions / AAOIFI) tarafından da önerilen şekilde katılım sigorta şirketlerinin iki ayrı hesap tutmak sureti ile bilgi kullanıcılarına kendi hesaplarını ve tekâfül fonunu ayrı ayrı sunması gerekmektedir. Çalışma tekâfül ve muhasebe süreci ile ilgili olarak literatüre, alana ilgi duyan araştırmacılara, muhasebe meslek mensuplarına, kısaca bilgi kullanıcılarına katkı sağlaması açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Finans, Katılım Finans, Katılım Sigorta, İslami Sigorta, Tekâfül, Katılım Sigorta Muhasebesi

Participation Insurance (Takaful) and Accounting Process

Öz

Risk can be defined, in its shortest and most concise form, as future uncertainties. Unable to guarantee even a moment later, human beings may face risks in every action. The probability of the occurrence of risk affects the actions that will take place. The risk factor is always taken into consideration in the decisions to be made. An acquired asset, an investment realized, etc. various methods have been used in the past to protect against risks. However, not every method developed to protect against risks is considered appropriate in terms of Islamic law. In Islamic law, it is appropriate to protect against risks with halal means and methods. The concept of insurance is emerging in protection against risks.
Insurance is defined as the compensation of losses incurred in return for a certain premium paid. The person or organization pays a certain fee to the insurance company, the insurance company undertakes to compensate for the damage that may occur within a certain limit. The insurance company can use the funds generated from the premiums it collects in all kinds of investments without complying with Islamic principles. It is concluded that conventional insurance has aspects contrary to Islamic law due to reasons such as the sale of risks and the fact that the funds collected can be used in investments contrary to Islamic principles. Due to the fact that conventional insurance has aspects contrary to Islamic law, takaful has been developed as an alternative method for protecting individuals with Islamic sensitivity from risk. Takaful, also known as Islamic insurance because it complies with Islamic legal rules; it is a type of insurance based on the culture of solidarity, mutual aid, donation and partnership. In conventional insurance, risk is transferred with the purchase contract. In Takaful, risk is shared with the donation contract.
Takaful system has three components; participatory, takaful fund and participation insurance company. In practice, it is criticized by stating that the participation insurance company is for profit and this situation is against the mutual aid culture of the participation insurance system. A participation insurance company is a company that operates the takaful fund created by the participants who come together for the purpose of mutual aid, against a certain fee. Participation insurance company is for profit as it is a business. Mutual assistance in the Takaful system takes place between the participants. As can be seen, the operation of the participation insurance fund against a certain fee by the participation insurance company does not contradict the mutual aid culture of the participation insurance system.
Takaful has developed with the development of Islamic banking activities. Islamic banking, participation banks in Turkey is associated with the name. Insurance needs arise in participation banking activities. Participation insurance develops with the insurance need arising in participation banking activities. As a matter of fact, participation banks are trying to find a solution to this need by establishing a participation insurance company.
The aim of the study is to introduce the takaful system and to deal with the accounting application process. In the study, firstly, the concept of takaful will be mentioned, and then the accounting recording processes will be discussed practically with the example set up in the context of the takaful contract between the takaful company and the enterprise. The accounting records of both the takaful company and the enterprise will be shown separately with the sample of takaful contract. Takaful (participation insurance) companies use the Uniform Chart of Accounts used by conventional insurance companies in their accounting practices. It is not considered appropriate for two companies with different operating structures to use the same chart of accounts. There is a need for a Uniform Chart of Accounts specific to the activity structures of participation insurance companies. At the same time, as recommended by the Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions (AAOIFI), participation insurance companies are required to keep two separate accounts and present their own accounts and takaful funds to information users separately. The study is important in terms of contributing to the literature regarding takaful and accounting process, researchers interested in the field, accounting professionals, briefly information users.

Anahtar Kelimeler

Participation Insurance, Islamic Insurance, Finance, Participation Finance, Takaful, Participation Insurance Accounting

Kaynakça

• Aksoy, Mehmet Ali. “Türkiye’de Katılım Sigortacılığı”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 22/2 (2018), 3-36.
• Alkhan, Ahmed Mansoor- Hassan, M. Kabir. “Takaful Operators: Analysing Segregated Accounts Between Operator/Participants”. Journal of Islamic Accounting and Business Research 11/9 (2020), 1649-1664.
• Altıntaş, Kadir Murat. “Katılım Bankacılığı Çerçevesinde Alternatif Bir Sigorta Sistemi: Tekafül Sigorta Sisteminin Türkiye’de Uygulanabilirliği”. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16/2 (2016), 115-142.
• Annuar, Hairul Azlan- Bakar, Nur Barizah Abu. “Issues on Takaful Affecting the Choice of Accounting Policies: A Case Study of Two Takaful Companies in Malaysia”. International Business Research 3/3 (2010), 187-193.
• Aslan, Hakan. “Türkiye’de Tekafül (İslami Sigorta) Uygulamaları: Problemler ve Çözüm Önerileri”. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi 1/1 (2015), 93-118.
• Ayub, Muhammad. İslami Finansı Anlamak. İstanbul: İktisat Yayınları, 2017.
• Baskıcı, Murat. “Osmanlı Anadolusunda Sigorta Piyasası: 1860-1918”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 57/04 (2002), 1-33.
• Başoğlu, Burçin. “Türkiye’de Sigorta Sektörüne Katkıları Açısından Katılım Sigortacılığı Prim Üretimi Analizi”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/2 (2020), 1043-1062.
• Billah, Mohd Ma'Sum- Basodan, Yousef Abdullah. “Islamic Insurance (Takaful) Models and Their Accounting Dichotomy”. Journal of Islamic Banking and Finance Jan 34/1 (2017), 11-31.
• Dilek, İlker. “Türkiye’de Tekafül (Katılım Sigortacılığı) ve Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme”. Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi 13 (2019), 44-57.
• Erkan, Vehbi Umut. “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Vekâlet Sözleşmesinde Vekâlet Verenin Ücret Ödeme Borcu Dışındaki Diğer Borçları”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 62/2 (2013), 441-472.
• Gürbüz, Yunus Emre. “İslam Ekonomisi ve Sigortacılık (Tekâfül/Katılım Sigortacılığı)”, İslam Ekonomisi ve Finansı, ed. Seyfettin Erdoğan vd. 331 354. Kocaeli: Umuttepe Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Hacak, Hasan- Gürbüz, Yunus Emre. “İslami Finansta Sigorta Ve Katılım Sigortası (Tekâfül)”, Yaşayan ve Gelişen Katılım Bankacılığı, ed. Şakir Görmüş vd. 296-321. İstanbul: TKBB Yayınları, 2019.
• Hameed, Salwa A- Asiri, Batool K. “Accounting Policies And Financial Reporting In Takaful Companies - A Case Study”. European Journal of Accounting and Auditing and Finance Research 2/4 (2014), 52-58.
• Janjua, Pervez Zamurrad - Akmal, Muhammad. “A Comparative Analysis Of Economic Efficiency Of Conventional And Islamic Insurance Industry In Pakistan”. Pakistan Business Review 17/1 (2015), 21-44.
• KGK, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu. Türkiye Finansal Raporlama Standartları. Türkiye: Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu, Kabul Ocak 2006, 4: Sigorta Sözleşmeleri.
• Laçinbala, Yasin - Ünsal, Hilmi. “Katılım Sigortacılığında (Tekafülde) Pencere Sisteminin Değerlendirilmesi”. Sosyoekonomi 27/42 (2019), 181-202.
• Muye, Ibrahim Muhammad - Hassan, Ahmad Fahmi Shiekh. “Does Islamic Insurance Development Promote Economic Growth? A Panel Data Analysis”. Procedia Economics and Finance 35 (2016), 368-373.
• Öner, Muhammed Hadin. “İslam Ekonomisinde Sosyal Güvenlik Kavramı: Tekâfül Sigorta Sistemi Örneği”. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi 9/2 (2018), 72-80.
• Öner, Muhammed Hadin. “Katılım Sigortacılığı Yönetmeliği Perspektifinde İslami Sigortacılığın Gelişimi”. Journal of Emerging Economies and Policy 3/1 (2018), 59-71.
• Öner, Muhammed Hadin. “Türkiye’de Katılım Sigortacılığı Ve Gelişimi”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 58 (2021), 35-58.
• Özcan, Seyran. “Tekafül (Katılım Sigortacılığı) Muhasebesi”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi 19/2 (2017), 351-377.
• Radwan, Maha., Calandra, Davide- Koumbarakis, Paris. “Takaful Industry and Blockchain: Challenges and Opportunities for Costs’ Reduction in Islamic Insurance Companies”. European Journal of Islamic Finance Special Issue (2020), 1-6.
• Rahim, Fithriah- Amin, Hanudin. “Determinants Of Islamic Insurance Acceptance:An Empirical Analysis”. International Journal of Business and Society 12/2 (2011), 37-54.
• Samar, Mahmut. “Türkiye’de Katılım Sigortacılığı (Tekâfül) Literatürü”. İlahiyat Akademi Dergisi 13 (2021), 97-122.
• Sezal, Levent. “Türkiye Sigortacılık Sektörünün Değerlendirilmesi Ve Faizsiz Sigortacılık Sisteminin Uygulanabilirliği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/52 (2017), 1156-1167.
• TKBB, Türkiye Katılım Bankaları Birliği. Faizsiz Finans Standartları. Türkiye: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, Kabul Aralık 2015, 26: Tekâfül.
• TKBB, Türkiye Katılım Bankaları Birliği. Katılım Bankaları 2019. İstanbul: TKBB Yayınları, 2019. https://tkbb.org.tr/Documents/Yonetmelikler/Katilim-Bankalari-2019.pdf
• Ustaoğlu, Murat. “Alternatif Faizsiz Sigortacılık Uygulamaları Ve Gelir Seviyesine Göre Kamu Bilincinin Değerlendirilmesi: Ampirik Analiz”. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 2/2 (2014), 109-130.
• Ünlü, Ufuk. “Tekafül Sigortası Kapsamında Sigortalılarca Ödenen Primlerin İadesi”. Mali Çözüm Dergisi 28/150 (2018), 149-155.
• Üstün, Yusuf. “Sigorta, Tekafül ve Kooperatif Sigortacılığı”. Karınca Dergisi 80/927 (2014), 1-12.
• Yanpar, Atila. İslami Finans İlkeler, Araçlar ve Kurumlar. İstanbul: Scala Yayıncılık, 2015.
• Yıldırım, İsmail. “Tekafül (İslami) Sigortacılık Sisteminin Dünyadaki Gelişimi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi 6/2 (2014), 49-58.