Rivayetler Çerçevesinde Bebek İdrarının Cinsiyet Odaklı Farklılığı Meselesi

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 2, 877 - 914, 30.12.2021

Rabia Zahide Temiz

https://doi.org/10.14395/hid.946255

Cited By: 1

Öz

İslâm dinine göre nesnel necasetin giderilmesi, çevre-beden temizliği sağlıklı bir yaşam ve ibadetlerin sıhhati için büyük önem arz etmektedir. Tâhir olmayan unsurları izah eden hadislerde dinen kirli kabul edilen objeler sıralanmakta, necasetin giderilmesinin önemi ve nasıl giderileceği konularını ele alan hadisler temel hadis eserlerinin taharet başlıklarında geniş yer bulmaktadır. Bu necis unsurlardan birisi ise cahiliye döneminde tedavi yöntemi olarak veya kumaş boyamada bir araç olarak kullanıldığını gördüğümüz idrardır.
İslâm dininin necis olarak tanımladığı idrar ile ilgili rivayetler çeşitlilik arz eder. Bunlar arasında kıbleye yönelerek abdest bozmanın hoş görülmemesi, durgun suya bevletmenin istenmemesi, çömelerek abdest bozmanın, idrardan sakınmanın tavsiye edilmesi sayılabilir. Ayrıca Allah resulünden gelen umum ifadeli birçok hadiste, ittifak ile necis anâsır arasında sayılan insan idrarının su ile arındırılması tavsiye edilmektedir. Yine birçok merfû’ fiilî rivayette def-i hacetten sonra Allah resulünün su kullandığı görülmektedir. Bir rivayette mescidin orta yerine ihtiyaç gideren bedevinin idrarı üzerine yalnızca su dökülmesi ile müdahale edilmesinin emredilmiş olması da suyun arındırıcı olarak yeterli olduğunu gösteren deliller arasında sayılmaktadır. İdrarın temizlenmesi ile ilgili gelen tüm bu rivayetlerin dışında kaynaklarda yer alan bazı hadislerde Allah resulünün bir bebeğin kendi elbisesine idrarını yapmasının üzerine su istediği ve idrarın üzerine dökmek ile iktifa ettiği aktarılmaktadır. Bu rivayetin bazı versiyonlarının metinlerinde bebeğin erkek olduğunun ifade edildiği, akabinde “erkek bebeğin idrarına su dökülür; kız bebeğin idrarı ise yıkanır” ifadesinin yer bulduğu görülmektedir. Olaya konu olan bebeğin erkek cinsiyetinde olduğunun ifade edilmesine istinaden, yetişkin bireyden farklı olarak ek gıdaya geçmemiş erkek bebek idrarının temas ettiği yüzeyin yıkanmaksızın üzerine su akıtmak suretiyle temizlenmesinin yeterli olacağı, hatta necis olmayacağı görüşü ortaya atılmıştır. Yine kimi metinlerde yer bulan “kız bebeğin idrarı ise yıkanır” lafzına istinaden kız bebek idrarının ise ek gıdaya geçsin geçmesin necis olduğu ve temas ettiği yerin ancak yıkanması halinde taharetin söz konusu olacağı iddia edilmiştir.
Bebek idrarının cinsiyete binaen farklı biçimlerde temizlendiği konusunu ihtiva eden hadislerin temel hadis kaynaklarında 12 farklı sahabi aracılığı ile nakledildiği tespit edilmiştir. Bu hadislerin kimi senedlerinin merfû‘ kimilerinin mevkuf; kimilerinin fiilî kimilerinin ise kavlî olarak aktarıldığı görülmektedir. Çeşitli metinlerde olayın aktarıcısı olan râvîler, Allah resulünün üzerine değen idrarı arındırmasını anlatırken “döktü, serpti, ilave etti, akıttı” şeklinde çeşitli lafızlar kullanmaktadır. Yine Allah resulünün kucağına aldığı bebeği tanımlarken de cinsiyetini ifade edecek farklı lafızlar seçilmiştir. Rivayetler incelendiğinde kimi metinlerin umum ifadeler içerdiği ya da tek cinsiyet üzerine irâd edildiği, kimilerinde ise ayrıca kız bebek tafsilatına gidildiği ya da ikinci bir vakıa olarak kız bebek olgusunun sergilendiği görülmektedir. Bebeğin cinsiyet üzerinden tanımlanması, Allah resulünün olaya yaklaşımının hikayelendirilme biçimi ve seçilen fiillerin semantiği bağlamındaki farklılıklar ve özellikle metinlerde yer bulan “erkek bebeğin idrarına su dökülür; kız bebeğin idrarı ise yıkanır” ifadesi, bebek idrarının cinsiyetleri üzerinden necis ya da tâhir oldukları neticesini veren görüşün temel delilleri haline gelmiştir.
Bu çalışmada bahsi geçen ibareyi ihtiva eden haberler sened ve metin açısından tetkik edilmekte; akabinde anne sütü ile beslenen kız bebek idrarının erkek bebek idrarından farklı bir necisliğe sahip olduğu, bu sebeple farklı şekillerde temizlenmesinin gerekeceğinin delili olarak görülen rivayetlerin sıhhati ve sübutu konusu ele alınarak var olduğu kabul edilen cinsiyet odaklı bir farklılığının Resulullah’ın sünnetindeki izi sürülmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Rivayet, İdrar, Bebek, Cinsiyet

The Issue of Gender-Oriented Difference of Infant Urine in Ḥadīth Narrations

Öz

According to the religion of Islam, eliminating of objective impurity, purification of environment and body has of great consequence to worship and a healthy life. Filthiness is quoted in many points in the ḥadīths. In these narrations' defilement objects has been appointed by religion. The importance of removing impurity and how to eliminate it constituted in titles of purification (tahāra) and purify of human urine with water is suggested by a unanimous unity in many ḥadīths with generality terms (ʿumūm). One of these impure elements is urine, which we see used as a medical treatment or a tool for dyeing fabric in Jāhiliyya (Age of Ignorance).
There are various narrations about urine, which Islam defines as unclean. Among them, it is not tolerated to urinate towards the Qibla, it is requested not to micturition in stagnant water, it is recommended to do by crouching, and to avoid dispersing urine.
In addition, it is recommended to purify human urine, which is considered impure in many ḥadīths with general expressions from the Prophet Muḥammad (pbuh). İt is seen in many marfūʿ narrations that the Prophet used water in toilet. In a narration, when a badawī urinated in the middle of the masjid, the Prophet was ordered to intervene only by pouring water on the urine. This is among the evidence showing that water is sufficient as a purifier. Apart from all these narrations about cleaning the urine, it is stated in some ḥadīths in the sources that the Prophet asked for water when an infant urinated on his clothes and was confined to pouring on it.
It is stated in the matn of some versions of this ḥadīth said “sufficient to pour/sprinkle water into the urine of the baby boy; as for baby girl's, it is necessary washed off.” Based on that ḥadīths, infant boys’ urine that in breastfeeding duration, has been suggested that unlike the adult individual, it would be sufficient to clean the urine without washing it, by pouring water on it, and even also it would not be impure. In addition, referring to the phrase “the urine of baby girl is washed” in some matn, it has been claimed that the infant girl’ urine even in breastfeeding duration or not, is impure and should laundering.
It has been determined that the ḥadīths that include the issue of cleansing baby urine in different ways based on gender were reported by 12 different companions in the sources. Some of these ḥadīths were as a deed or word was marfūʿ, some of as a deed or word was mawḳūf.
The narrator has been used various words such as "poured, sprinkled, added, flowed" while describing the purification of the urine that got on the Prophet. While describing the infants’ gender, different words were chosen. it is determined that some matn contain general expressions or are based on a single gender, while in others, the baby girl is also detailed, or the infant girl phenomenon is exhibited.
In this paper the narrations will be examined, and issue of gender-oriented difference allegation validity will be inquired in Prophetic tradition.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Narration, Urine, Infant, Gender

Kaynakça

• Abdürrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekr es-Sanânî. el-Musannef. Nşr. Heyet. Kahire: Dârü’t-Teʾsîl, 2015.
• Ahmed b. Hanbel. el-Esâmî ve'l-künâ. Nşr. Muhammed b. Alî el-Ezherî. b.y.: Dârü'l-Fârûk, 2015.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. Nşr. Heyet. Cemʿiyyetü'l-Meknez, 2010.
• Alî b. el-Caʿd, el-Cevherî. Müsnedu İbni'l-Caʿd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Altıkulaç, Tayyar. “İkrime el-Berberî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, 2000.
• Bedreddîn el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed. Nuhabu’l-efkâr fî tenkîhi Mebânî'l-Ahbâr fî şerhi Meʿânî'l-Âsâr. Nşr. Yâsir b. İbrâhîm. b.y.: y.y., 2008.
• Bedreddîn el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi'l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâʾi't-Türâsi'l-Arabî, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. el-Hilâfiyyât beyne'l-imâmeyn eş-Şâfiî ve Ebî Hanîfe ve Ashâbih. Nşr. Heyet. Kahire: Ravda, 2015.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Marifetü's-sünen ve'l-âsâr. Nşr. Abdulmuʿtî Emîn Kal‘acî. Karaçi: y.y., 1991.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr. el-Bahrü'z-zehhâr. Nşr. Mahfûzurrahmân Zeynullâh vd. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve'l-Hikem, 2009.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Künâ. Nşr. Abdurrahmân el-Muallimî. Beyrut: Müessesetü Kütübi's-Sekafiyye, 1986.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. et-Târîhu'l-kebîr. Nşr. Hâşim en-Nedvî. b.y.: Dârü'l-Fikr, ts.
• Bûlâkî, Ali b. Ahmed. Sirâcu’l-münîr şerhu Câmiu’s-Sağîr. b.y.: Matbaatü’l-Hayriyye, 1304H.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer. el-İlelü'l-vâride fî'l-ehâdîsi'n-nübüvve. Nşr. Muhammed b. Sâlih ed-Dubâsî. Beyrut: Müessesetü'r-Reyyân, 2011.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer. Sünenü'd-Dârekutnî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman et-Temîmî. el-Müsned. Nşr. Heyet. Kâhire: Dârü’t-Te’sil, 2015.
• Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed er-Râzî. el-Künâ ve'l-esmâ. Nşr. Nazr Muhammed el-Feryâbî. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2000.
• Ebû Saîd el-Eşec, Abdullah b. Saîd el-Kindî. Cüz’ün fîhî hadîsu Ebî Saîd el-Eşec. Nşr. Ebû Necîd İsmâîl b. Muhammed. b.y.: Dârü'l-Muğnî, 2001.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm. Garîbü’l-hadîs. Nşr. Hüseyn Muhammed Şeref. Kahire: y.y., 1984.
• Ebû Yaʿlâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî. Müsnedü Ebî Yaʿlâ. Nşr. Heyet. Kâhire: Dârü’t-Teʾsîl, 2017.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrek âle's-Sahihayn. Nşr. Heyet. Kâhire: Dârü’t-Teʾsîl, 2014.
• Harbî, Ebû İshak İbrahim b. İshak. Garîbü’l-hadîs. Nşr. Süleyman İbrahim Muhammed el-Âyid. Mekke: Câmiatü Ümmü'l-Kurâ, 1405H.
• Hattâbî, Hamd b. Muhammed. Meâlimü's-sünen. Haleb: el-Matbaâtü'l-İlmiyye 1932.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullâh en-Nemerî. el-İstizkâr. Nşr. Sâlim Muhammed Atâ vd. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2000.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullâh en-Nemerî. et-Temhîd li mâ fî'l-Muvatta mine'l-meânî ve'l-esânîd. Nşr. Mustafa b. Ahmed el-Alevî vd. Mağrib: Vezâratü Umumi'l-Evkâf, 1967.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî. el-Kâmil fî duafâi'r-ricâl. Nşr. Mâzin Muhammed es-Sersâvî. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2013.
• İbn Arrâk, Ebû Hasen Alî b. Muhammed b. Alî el-Kenânî. Tenzîhü'ş-şerîati'l-merfûa ani'l-ehbâri'ş-şenîati'l-mevdûa. Nşr. Abdülvehhâb Abdüllatîf vd. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1399H.
• İbn Battâl, Ebû Hasan Alî b. Halef b. Abdulmelik. Şerhu Sahîhi'l-Buhârî. Nşr. Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü'r-Rüşd, 2003.
• İbn Ebî Âsım, Ebû Bekr b. Ahmed eş-Şeybânî. el-Âhâd ve'l-mesânî. Nşr. Bâsim Faysal Ahmed el-Cevâbire. Riyâd: Dârü'r-Râye, 1991.
• İbn Ebî Hâtim er-Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed. Beyânu hatâi'l-Buhârî fî târîhihi. Nşr. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî. Haydarâbâd: Dâîretu'l-maʿârifi'l-Osmâniyye, ts.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Abdullah el-Absî. el-Musannef. Nşr. Saʿd b. Nâsır eş-Şetrî. Riyâd: Dâru Künûzi İşbîliyâ, 2015.
• İbn Ebî'd-Dünyâ, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kureşî. el-ʿIyâl. Nşr. Fâdıl b. Halef. Riyâd: Dâru atlasi'l-hadrâ, 2012.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi's-sahâbe. Nşr. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Mısır: Dârü Hicr, 2008.
• İbn Hacer el-Askalânî. et-Telhîsu'l-habîr fî tahrîc ehâdîsi'r-Râfiʿî el-Kebîr. Nşr. Ebû Âsım Hasen b. Abbâs. Mısır: Müessesetü Kurtuba, 1995.
• İbn Hacer el-Askalânî. Fethü’l-Bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Nşr. Muhibbuddîn el-Hatîb. Beyrut: Dârü'l-Maʿrife, 1959.
• İbn Hacer el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. Nşr. Dâiratu'l-maʿârifi'n-nizâmiyye. Beyrut: Müessesetü'l-Aʿlemî, 1971.
• İbn Hacer el-Askalânî. Tabsîru'l-müntebih bi tahrîri'l-müştebih. Nşr. Muhammed Alî en-Neccâr. Beyrut: el-Mektebetü'l-İlmiyye, ts.
• İbn Hacer el-Askalânî. Takrîbü’t-Tehzîb. Nşr. Muhammed Avvâme. Suriye: Dârü’r-Reşîd, 1986.
• İbn Hacer el-Askalânî. Tehzîbü't-Tehzîb. Hindistan: Dâiretü'l-Maʿârifi'n-Nizâmiyye, 1908.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Bustî. Sahîh. Nşr. Mehmet Ali Sönmez vd. b.y.: Dârü İbn Hazm, 2013.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk. Muhtasaru'l-muhtasar mine'l-müsnedi's-Sahîh. Nşr. Heyet. Kahire: Dârü’t-Teʾsîl, 2014.
• İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Ahmed. Fethü’l-Bârî Şerhi Sahîhi'l-Buhârî. Nşr. Ebû Muâz Tarık b. Avdullah. Demmâm: Dârü İbni'l-Cevzî, 1422H.
• İbnu'l-Esîr, Ebû's-Saʿâdât el-Mübârek el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi'l-hadîs ve'l-eser. Nşr. Tâhir Ahmed ez-Zâvî. Beyrut: el-Mektebetü'l-İlmiyye, 1979.
• İbnü'l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. et-Tahkîk fî mesâîli'l-hilâf. Nşr. Mesâd Abdulhamid Muhammed. Beyrut: y.y., 1994.
• İbnü'l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Garîbü’l-hadîs. Nşr. Abdülmuʿtî Emîn el-Kal‘acî. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1985.
• İbnü'l-Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb. Tuhfetü'l-mevdûd bi ahkâmi'l-mevlûd. Nşr. Abdülkâdir el-Arnâût. Dımaşk: Mektebetü Dâru'l-Beyân, 1971.
• İbnü'l-Mülakkın, Ebû Hafs Ömer b. Ali. el-Bedrü’l-münîr. Nşr. Mustafa Ebu’l-Gayt vd. Riyâd: Dârü'l-Hicr, 2004.
• İshâk b. Râhûye, el-Mervezî. Müsnedu İshâk b. Râhûye. Nşr. Heyet. Kahire: Dârü’t-Teʾsîl, 2016.
• Kesgin, Salih. “Âyetleri Anlamada Hadis Algısının Etkisi”. Tarihten Günümüze Kur’an İlimleri ve Tefsir Usûlü. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2009.
• Kütüb-i Sitte. Riyâd: Dârü’s-Selâm, 2000.
• Makdisî, Ebü’l-Fazl İbnü'l-Kayserânî Muhammed b. Tâhir. Zahîratü'l-huffâz mine'l-Kâmil li İbni Adî. Nşr. Abdurrahman el-Feryevâî. Riyâd: Dârü’s-Selef, 1996.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Medenî. el-Muvatta (Şeybânî nüshası). Nşr. Abdülvehhâb Abdüllatîf. b.y.: el-Mektebetü'l-İlmiyye, ts.
• Mizzî, Cemâleddîn Ebü’l-Haccâc Yûsuf b. Abdurrahmân. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi'r-ricâl. Nşr. Beşşâr Avvâd Maʿrûf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
• Muhallis, Muhammed b. Abdurrahman b. el-Abbâs. el-Muhallisiyyât. Nşr. Nebîl Sadeddîn Cerrâr. Katar: Vizâratü'l-Evkâf, 2008.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf. et-Teysîr bi şerhi'l-Câmiʿi's-Sağîr. Riyâd: Mektebetü'l-İmâm eş-Şâfiî, 1988.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü'l-kübrâ. Nşr. Heyet. Kahire: Dârü't-Te’sîl, 2012.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmuʿ şerhi'l-Mühezzeb. Nşr. Muhammed Necib Mutîî Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, 2003.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemu'l-evsat. Nşr. Târik b. İvadullâh vd. Kahire: Dârü'l-Haremeyn, ts..
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemü'l-kebîr. Nşr. Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî. b.y.: Dârü İhyâi Türâsi’l-Arabî, 1983.
• Tahâvî, Ebû Caʿfer Ahmed b. Muhammed. Şerhu Meâni'l-Âsâr. Nşr. Muhammed Zührî en-Neccâr vd. b.y.: Âlemü'l-Kütüb, 1994.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa. Tertîbu İleli't-Tirmizî'l-kebîr. Nşr. Subhî es-Sâmerrâî vd. Beyrut: Mektebetü'n-Nahdeti'l-Arabiyye, 1409H.
• Tûsî, Ebû Alî el-Hasen b. Alî b. Nasr. Muhtasaru'l-ahkâm. Nşr. Enîs b. Ahmed el-Endelusî. Medine: Mektebetü'l-Gurebâʾi'l-Eseriyye, 1415H.
• Ukaylî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Amr el-Mekkî. ed-Duafâu'l-kebîr. Nşr. Heyet. Kahire: Dârü’t-Teʾsîl, 2013.
• Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’l-iʿtidâl fî nakdi'r-ricâl. Nşr. Muhammed Rıdvân vd. Dımeşk: Müessesetü’r-Risâle, 2009.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Amr. el-Fâîk fî garîbi'l-hadîs. Nşr. Alî Muhammed el-Bicâvî vd. Beyrut: Dârü'l-Maʿrife, ts.