The Possibility of Talking About God in Nicholas of Cusa

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 1, 233 - 258, 30.06.2022

Fatih Topaloğlu

https://doi.org/10.14395/hid.1052757

Öz

This paper aims to explore Nicholas of Cusa’s, who is regarded as one of the most important philosophers of the fifteenth century, understanding of religious language and opinions on the type of definitions that can be made about God. Considering the abundant Western literature derived from the research on the philosophy of Cusa, it is possible to state that the studies conducted in Turkey have remained quite limited. However, Cusa’s views have the characteristics of a transition between the Medieval Age and the Renaissance due to the period he lived in, making his views worthy of exploring for the influence on and a more accurate understanding of the two periods mentioned. Indeed, while Cusa received education on Scholastic science, he recognized the signs of a new world culture that was just about to emerge in Europe in his early academic career and searched for the opportunities to transition to a humanism-based, more liberal way of thinking. The system he introduced was quite different from Scholasticism benefited from Plato for the philosophical background, theology for the topics, and the dialectical method derived by focusing on the cognitive structure of human beings for the methodology. From this perspective, Cusa can be regarded as one of the important figures following the tradition of Platonism; alternatively, he can also be recognized as a significant figure in the way of drawing an intellectual line to make a clear separation between Platonism and Neoplatonism. Effectively applied mathematical knowledge to his philosophy, Cusa tried to develop a Christ-based ontology and epistemology as well as to interpret the key beliefs of Christianity on this particular basis. According to Cusa, the key attribute of God is unity and simplicity, and therefore it is impossible to understand God through multiplicity in things. Thus, God cannot be understood by intellectual abstraction that is derived from things. Here the issue of talking about God in Cusa is based on exploring the possibilities of human cognitive ability in the face of God's infinity. Concordantly, the philosophy of Cusa should be considered a dialectical system that features a realistic view on both the unity of God and the reality and deity of the realm and strives to build a language in accordance with this vision. The manifestation of this dialectic in the language is revealed by bringing the concept of mind forward, on one hand, and through the idea of the ontological source of the Divine mind over things, on the other hand. The idea of the inadequacy of such effort that is realized at the level of representative language is philosophically and experimentally manifested as the first stage, and then as the antithesis, a mystical intellectual effort is established in the sense of spiritual purification and withdrawal of the mind from all affirmative knowledge claims, as the second stage. In other words, Cusa, being inspired by the Platonic ontology, first tried to develop a concept of existence at the level of phenomena through the idea of proportionality that he derived from mathematics to employ a representative language, and then he arrived at a view, which he called “Learned Ignorance” (De docta ignorantia), suggesting that the only knowledge we can have about God is that He cannot be known. This, in turn, led to the emergence of an idea of absolution, at a different intellectual level, that aims to release God from all definitions and an endeavor to develop a language in accordance with such an idea. Herein, according to Cusa, human comprehension can only come into contact with the infinite and absolute through such an idea of absolution. The present paper discusses that Cusa considered both affirmative (representation) and negative (absolution) language as a preliminary stage and proposed such language as required by the dialectical methodology he employed, and he used a representative language as the third way to combine these two ways in the person of Christ as almost the Word of God. This point, which is mostly overlooked in Cusa's use of religious language, is based on the idea of acknowledging God as an intellectual elevation and therefore a subject exceeding the common uses of language, which is achieved as a result of an experimental experience, rather than reaching God through a set of propositions that can be regarded as the product of inferential comprehension. Herein, it seems that Cusa tried to utilize the paradoxical language to the best possible extent and introduced a quite functional and multidimensional language in this sense. Finally, we would like to express the key motivation of the present study, which is our belief that prospective comparisons between the views of Nicholas of Cusa, who can be described as the philosopher of harmony, and several philosophical and religious mystical views that emerged within the Islamic theology, especially with the influence of Platonism, can reveal significant findings.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, Nicholas of Cusa, Religious Language, Talking about God, intellect, paradox.

Nicholas of Cusa’da Tanrı Hakkında Konuşmanın İmkânı

Öz

Bu çalışmanın amacı, 15. yy.’ın en önemli filozoflarından sayılan Nicholas of Cusa’nın din dili anlayışı ve özellikle Tanrı hakkında ne türden tanımlamaların yapılabileceği konusundaki görüşlerini incelemektir. Batı’da Cusa’nın felsefesi hakkında yapılan çalışmalardan ortaya çıkan literatürün zenginliği karşısında ülkemizde yapılan çalışmaların oldukça sınırlı düzeyde kaldığı söylenebilir. Oysa içinde bulunduğu dönem itibariyle, Orta Çağ ile Rönesans arasında bir geçiş döneminin niteliklerini üzerinde taşıyan Cusa’nın görüşleri, bu iki dönemin etkilerini barındırması ve onların daha doğru bir şekilde anlaşılması açısından incelenmeye değerdir. Nitekim Cusa, Skolastik bilim ve teoloji eğitimi almış olmasına karşın henüz akademik kariyerinin başında Avrupa’da ortaya çıkmaya başlayan yeni dünya kültürünün belirtilerini görmüş, hümanizm temelli daha özgürlükçü bir düşünce ortamına geçişin imkânlarını araştırmıştır. Onun ortaya koymuş olduğu ve Skolastik felsefeden oldukça farklı olan düşünce sistemi, felsefi alt yapısını Platon’dan, konularını teolojiden, yöntemini ise insanın bilişsel yapısına odaklanmak suretiyle elde ettiği diyalektik metottan almıştır. Bu itibarla, Platoncu felsefe geleneğini sürdüren önemli isimlerden birisi olarak kabul edilen Cusa, Platonculukla Yeni Platonculuğun arasını net bir şekilde ayıran bir sınır çizmesi açısından önemli bir figür olarak değerlendirilebilir. Matematiksel yöntemi felsefesine etkili bir şekilde uygulayan Cusa, İsa merkezli bir ontoloji ve epistemoloji oluşturmaya ve Hıristiyanlığın temel inanç esaslarını bu temelde yorumlamaya çalışmıştır. Cusa’ya göre, temel vasfı birlik ve basitlik olan Tanrı’nın, şeylerdeki çokluk yoluyla anlaşılması mümkün değildir. Tanrı, şeylerden hareketle elde edilen akli bir soyutlama ile anlaşılamaz. Dolayısıyla Cusa’da Tanrı hakkında konuşma meselesi, Tanrı’nın bu sonsuzluğu karşısında insanın kognitif yetisinin imkânlarının araştırılmasına dayanır. Bu anlamda Cusa felsefesi, gerek Tanrı’nın birliğini gerekse de âlemin gerçekliğini ve Tanrıdanlığını realist bir temelde gören ve bu görü doğrultusunda bir dil inşa etmeye çabalayan diyalektik bir sistem olarak değerlendirilmelidir. Bu diyalektiğin dildeki tezahürü, zihin kavramının öne çıkarılarak Tanrısal zihnin şeyler üzerindeki ontolojik kaynaklığı fikri üzerinden serimlenir. İlk aşama olarak temsilî dil düzeyinde gerçekleştirilen bu çabanın yetersizliği fikrî, felsefî ve tecrübî olarak ortaya konulduktan sonra ikinci aşamada bunun antitezi olarak zihnin manevi bir arınma ve bütün olumlayıcı bilgi iddialarından uzaklaşması anlamında mistik nitelikte bir idrakî çaba belirlenir. Yani Platoncu ontolojiden aldığı esinle öncelikle fenomenler düzeyinde bir varlık kavrayışını matematikten elde ettiği oransallık fikri üzerinden inşa etmeye çalışarak temsilî bir dil istihdamına yönelen Cusa, bu noktada elde ettiği şeyin, kendisinin “Cehaletin Tahsili” (de docta ignorantia) diye adlandırdığı, Tanrı hakkında sahip olabileceğimiz yegane bilginin, onun bilinemeyecek olması şeklindeki görüşüne ulaşır. Böylece farklı bir idrak seviyesinde Tanrı’yı bütün tanımlamalardan berî kılmayı hedefleyen bir tenzih fikri ve bu fikir doğrultusunda bir dil inşası çabası ortaya çıkar. Bu noktada, Cusa’ya göre insanî idrak, sonsuz ve mutlak olana ancak bu şekilde bir tenzih fikri ile temas edebilir. İfade etmemiz gerekir ki, Cusa felsefesiyle ilgili olarak özellikle ülkemizde yapılmış olan çalışmalarda, onun felsefi öğretisinin salt negatif bir teoloji ve bu teolojik görüş doğrultusunda ortaya konulan tenzihî bir dile dayandığı iddia edilmektedir. Oysa, biz bu çalışmada, Cusa’nın gerek olumlayıcı (temsil) gerekse olumsuzlayıcı (tenzih) dil kullanımlarını birer ön aşama olarak değerlendirdiğini, kullanmış olduğu diyalektik yöntemin bir gereği olarak önerdiği ve bu iki yolu adeta Tanrı’nın Kelimesi olarak İsa’nın şahsında birleştiren üçüncü yol olarak teşbihî dili kullandığını iddia etmekteyiz. Cusa’nın din dili kullanımında çoğunlukla gözden kaçırılan bu husus, Tanrı hakkında konuşmanın, çıkarımsal aklın bir ürünü olarak değerlendirilebilecek birtakım önermeler yoluyla değil, tecrübî bir yaşantı sonucunda ulaşılan idrakî bir yükselme ile dilin bilindik kullanımlarını aşan bir şekilde mümkün olabileceği düşüncesine dayanır. Cusa’nın bu noktada paradoksal dili bütün imkânlarıyla kullanmaya çalıştığı ve bu açıdan oldukça işlevsel ve çok boyutlu bir dil kullanımı önerdiği görülmektedir. Son olarak, çalışmamızın, bir uyum filozofu olarak tanımlanabilecek olan Nicholas of Cusa’nın görüşleriyle özellikle Platoncu felsefenin etkisiyle İslam düşüncesi içerisinde ortaya çıkmış bulunan felsefî ve tasavvufî birtakım şahıs ve ekollerin görüşleri arasında yapılacak karşılaştırmaların anlamlı sonuçlar ortaya çıkarabileceği ve bu konuda bir farkındalık oluşturabileceğini düşünüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, Nicholas of Cusa, Din dili, Tanrı hakkında konuşmak, idrak, paradoks.

Kaynakça

• Aydın, Mehmet. “Tanrı Hakkında Konuşmak: Felsefi Bir Tahlil”. Âlemden Allah’a. 9-33. İstanbul: Ufuk Kitapları, 2001.
• Bilgiç, Meriç. “Modern Felsefenin Büyük Babası Nicolas Cusanus”. Felsefelogos 17-18 (Haziran 2002), 127-136.
• Bond, H. Lawrence. “Introduction”. Selected Spiritual Writings içinde. 3-84. New Jersey: Paulist Press, 1997.
• Cusa, Nicholas of. Compendium, Nicholas of Cusa on Wisdom and Knowledge içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis: A.J. Banning Press, 1996.
• Cusa, Nicholas of. De Aequalitate, Nicholas of Cusa: Metaphysical Speculations: Six Latin Texts içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis, Minn: A.J. Banning Press, 1998.
• Cusa, Nicholas of. De Beryllo, Nicholas of Cusa: Metaphysical Speculations: Six Latin Texts içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis, Minn: A.J. Banning Press, 1998.
• Cusa, Nicholas of. De Coniecturis, Nicholas of Cusa: Metaphysical Speculations içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis, Minn: A.J. Banning Press, 2000.
• Cusa, Nicholas of. De Docta Ignorantia, Selected Spiritual Writings içinde. çev. H. Lawrence Bond. Mahwah : Paulist Press, 1997.
• Cusa, Nicholas of. De Li Non Aliud, Nicholas of Cusa on God as Not-Other: A Translation and an Appraisal of De Li Non Aliud içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis: A.J. Banning Press, 3rd ed., 1987.
• Cusa, Nicholas of. De Possest, a Concise Introduction to the Philosophy of Nicholas of Cusa içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis: A.J. Banning Press, 3rd ed., 1986.
• Cusa, Nicholas of. De Venatione Sapientiae, Nicholas of Cusa: Metaphysical Speculations: Six Latin Texts içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis, Minn: A.J. Banning Press, 1998.
• Cusa, Nicholas of. De Visionei Dei, Nicholas of Cusa: Selected Spiritual Writings içinde. çev. H. Lawrence Bond. Mahwah : Paulist Press, 1997.
• Cusa, Nicholas of. Dialogus de Genesi. çev. Jasper Hopkins. A Miscellany on Nicholas of Cusa içinde. Minneapolis: A.J. Banning Press, 1994.
• Cusa, Nicholas of. Idiota De Mente, Nicholas of Cusa on Wisdom and Knowledge içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis: A.J. Banning Press, 1996.
• Cusa, Nicholas of. Idiota De Sapientia, Nicholas of Cusa on Wisdom and Knowledge içinde. çev. Jasper Hopkins. Minneapolis: A.J. Banning Press, 1996.
• Evans, C. Stephen. “Din Dili Problemi”. çev. Ferhat Akdemir. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2010), 253-273.
• Hopkins, Jasper. Nicholas of Cusa on Wisdom and Knowledge. Minneapolis: A.J. Banning Press, 1996.
• Hudson, Nancy J.. Becoming God –The Doctrine of Theosis in Nicholas of Cusa-. Washington D. C.: The Catholic University of America Press, 2007.
• Kenny, Anthony. “Bilinmeyen Bir Tanrıya İman”. çev. Fatih Topaloğlu. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/2 (2013), 229-241.
• Kierkegaard, S. Philosophical Fragments. çev. David F. Swenson. New Jersey: Princeton University Press, 1936.
• Koç, Turan. Dilin Ötesi. İstanbul: İz Yayınları, 2018.
• Koç, Turan. Din Dili. Kayseri: Rey Yayayınları, ts.
• Koç, Yalçın. Theographia’nın Esasları & Teoloji ve Matematik İnşa’sı Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Cedit Neşriyat, 2009.
• Kuvancı, Cenan. “Sadreddin Konevî’ye Göre Tanrı Hakkında Konuşmanın İmkânı”. Bilimname 38 (Şubat 2019), 103-124.
• Moran, Dermot. “Nicholas of Cusa and Modern Philosophy”. The Cambridge Companion to Renaissance Philosophy,. ed. J. Hankins. 173-192. Cambridge University Press, 2007.
• Plato. “The Seventh Letter”. çev. J. Harward. The Dialogues of Plato içinde. 800-814. Chicago: The Great Books, 1952.
• Platon. Republic. çev. C. D. C. Reeve. Indianapolis: Hackett Pub., 2004.
• Proclus. Proclus’ Commentary on Plato’s Parmenides. çev. Glenn R. Morrow - John M. Dillon. New Jersey: Princeton University Press, 1987.
• Pseudo-Dionysius Areopagite. The Divine Names and the Mystical Theology. çev. John D. Jones. Wisconsin: Marquette University Press, 1999.
• S. Muhammed Nakib el-Attas. İslam Metafi̇ziğine Prolegomena. çev. İlker Kömbe. İstanbul: Küre Yayınları, 2010.
• Stace, W. T. Mysticism and Philosophy. London: Macmillan Press, 1961.
• Stiver, Dan R. The Philosophy of Religious Language. Cambridge: Blackwell Pub., 1996.
• Tillich, Paul. “Din Dilinin Doğası”. çev. Aliye Çınar. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2002), 227-236.
• Tillich, Paul. Olmak Cesareti. çev. F. Cihan Dansuk. İstanbul: Okuyan Us Yayayınları, 2019.
• Tokat, Latif. “Dinin Sembolik Dili”. Milel ve Nihal 6/1 (2009), 75-98.
• Topakkaya, Arslan. “Nikolas Von Kues’ta Negatif Teoloji”. Bilimname 2005/3 (01 Eylül 2005).