Kadın Akademisyenlerin “Kadın Akademisyen Olma” ya İlişkin Algılarının Metaforlar Yoluyla İncelenmesi

Yıl 2015, Sayı: 1, 41 - 51, 01.04.2015

Fatma Başarır Mediha Sarı

Öz

Bu çalışmanın amacı kadın akademisyenlerin “kadın akademisyen” olmaya yönelik algılarını metaforlar yoluyla analiz etmektir. Araştırmanın çalışma grubunu 2013-2014 akademik yılında İç Anadolu Bölgesi’ndeki yeni kurulan bir üniversitede çalışan 67 kadın öğretim elemanı oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında araştırmacılar tarafından geliştirilen “Kadın Akademisyen Metaforları Anketi” kullanılmıştır. Olgu bilim deseninin kullanıldığı araştırmada veriler içerik analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Verilerin analizi sonucunda kadın akademisyenlerin toplam 65 metafor geliştirdikleri belirlenmiştir. Katılımcıların geliştirdikleri bu metaforlar dokuz kavramsal kategoride toplanmıştır. Birinci kategori olan “çoklu görev ve sorumluluklara sahip biri olarak kadın akademisyen” temasında ‘ahtapot’, ‘mutfak robotu’, ‘klonlanmış insan’, ‘bukalemun’, ‘şaman’, ‘İsviçre çakısı’ gibi 18 metafor yer almaktadır. “Ürettikleriyle etrafını besleyen biri olarak kadın akademisyen” kategorisinde ‘toprak’, ‘bilim insanı’, ‘bulut’, ‘su’ gibi dokuz metafor yer almakta iken; “çalışkan biri olarak kadın akademisyen” kategorisi ‘arı’, ‘karınca’ ve ‘yüksek hızlı tren’ metaforlarından oluşmaktadır. “Zorluklar karşısında güçlü duran biri olarak kadın akademisyen” kategorisinde ‘hacıyatmaz’, ‘savaşçı’, ‘ördek’ gibi yedi metafor; “fedakâr biri olarak kadın akademisyen” kategorisinde ‘benzinsiz çalışan araba’, ‘mum’, ‘fedakâr bir anne’ gibi altı metafor; “mucizevi bir varlık olarak kadın akademisyen” kategorisinde ‘mucize’, ‘süper kahraman’ gibi beş metafor; “öncelikle ev hanımı olarak kadın akademisyen” kategorisinde ‘maaşlı olan ev hanımları’ ve ‘çalışan ev hanımı’ gibi dört metafor; “ denge sağlamak zorunda biri olarak kadın akademisyen” kategorisinde ‘terazi’, ‘ip cambazı’ ve ‘sarkaç’ şeklinde üç metafor; “adı olmayan biri olarak kadın akademisyen” kategorisinde ise ‘vitrin süsü’, ‘B planı’ ve ‘bütün haline gelmeye çalışan varlık’ şeklinde üç metafor yer almaktadır

Anahtar Kelimeler

Kadın akademisyen, Toplumsal cinsiyet, Metafor

Investigation of Women Academicians’ Perceptions Regarding “Being A Woman Academician” Through Metaphors

Öz

The purpose of this study is to analyze the perceptions of women academicians regarding “being a woman academician” through metaphors. The participants of the research are 67 women faculty members working in a newly established university in Central Anatolia Region in the 2013-2014 academic year. “Women Academicians Metaphors Survey” developed by the researchers was used as the data collection tool. Phenomenological design was used in the research and data was analyzed by using content analysis technique. As a result of data analysis, it was determined that women academicians developed a total of 65 metaphors. The metaphors developed by the participants were collected under nine conceptual categories. There are 18 metaphors such as ‘octopus’, ‘foodprocessor’, ‘cloned person’, ‘chameleon’, ‘shaman’, ‘Swiss army knife’ in the first category namely “woman academician as someone with multiple duties and responsibilities”. While the category of “woman academician as someone nourishing her vicinity with her productions” has nine metaphors such as ‘soil’, ‘scientist’, ‘cloud’, ‘water’; the category of “woman academician as someone diligent” consists of metaphors of ‘bee’, ‘ant’ and ‘high-speed train’. There are seven metaphors such as ‘tumbler’, ‘warrior’, ‘duck’ in the category of “woman academician as someone standing strong under difficulties”; six metaphors such as ‘non-fuel powered car’, ‘candle’, ‘devoted mother’ in the category of “woman academician as someone devoted”; five metaphors such as ‘miracle’, ‘superhero’ in the category of “woman academician as a miraculous presence”; four metaphors such as ‘salaried housewife’ and ‘employed housewife’ in the category of “woman academician primarily as a housewife”; three metaphors as ‘scales’, ‘tightrope walker’ and ‘pendulum’ in the category of “woman academician as someone having to maintain a balance”; three metaphors as ‘window dressing’, ‘plan B’ and ‘presence trying to become a whole’ in the category of “woman academician as someone unnamed”

Anahtar Kelimeler

Woman academician, Gender, Metaphor

Kaynakça

• Acar, F. (1983). Turkish women in academia: Roles and careers. METU Studies in Development, 10(4), 409- 446.
• Acker, J. (1992). From sex roles to gendered institutions. Contemporary Sociology, 21(5), 565-569.
• Acker, S. (2001). The hidden curriculum of dissertation advising. In E. Margolis (Ed.), The hidden curriculum in higher education (pp. 61−77). New York: Routledge.
• Acker, S., & Armenti, C. (2004). Sleepless in academia. Gender and Education, 16(1), 3-25.
• Arıkan, A. (2005). Age, gender and social class in elt coursebooks: A critical study. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 29-38.
• Armenti, C. (2000). Women academics blending private and public lives. Unpublished doctoral thesis. University of Toronto, Ontario Institute for Studies in Education, Toronto.
• Arthur, N., Patton, W., & Giancarlo, C. (2007). International project participation by women academics. Canadian Journal of Education, 30(1), 323-348.
• Asmar, C. (1999). Is there a gendered agenda in academia? The research experience of female and male PhD graduates in Australian universities. Higher Education 38, 255–273.
• Boostrom, R. (1998). ‘Safe spaces’: Reflection on an educational metaphor. Curriculum Studies, 30(49), 397 – 408.
• Cerit, Y. (2006). School Metaphors: The views of students, teachers and administrators. Educational Sciences: Theory & Practice, 6(1), 669-699.
• Comer, D. R. & Stites-Doe, S. (2006). Antecedents and consequences of faculty women’s academic-parental role balancing. Journal of Family and Economic Issues, 27(3), 495-512.
• Çuhadar, A., & Sarı, M. (2007). Göç yollarında eğitim: İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin okula ilişkin algılarının göç bağlamında değerlendirilmesi. III. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 184-200). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Demiray, E. (2013). Uzaktan eğitim ve kadın eğitiminde uzaktan eğitimin önemi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 155-168.
• Demirbilek, S. (2007). Cinsiyet ayırımcılığının sosyolojik açıdan incelenmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44(511), 12- 27.
• Dikmen, N., & Maden, D. (2012). Kadın akademisyenlerin görünmeyen emeği üzerine bir araştırma: Ordu üniversitesi örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2), 235-250.
• Diktaş, M. (2010). Gender representations in efl coursebooks: A comparative study of textbooks designed by ministry of education of Turkey and non-turkish publishers. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ergöl, Ş., Koç, G., Eroğlu, K., & Taşkın, L. (2012). Türkiye’de kadın araştırma görevlilerinin ev ve iş yaşamlarında karşılaştıkları güçlükler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 43-49.
• Esen, Y. (2007). Sexism in school textbooks prepared under education reform in Turkey, Journal for Critical Education Policy Studies, 5(2), 466-493.
• Esen, Y., & Bağlı, M. T. (2002). İlköğretim ders kitaplarındaki kadın ve erkek resimlerine ilişkin bir inceleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 143-154.
• Gönen, E., & Hablemitoğlu, Ş. (2004). Akademisyen kadınlar. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Gönenç, İ. M., Akgün, Ş., Bahar-Özvarış, Ş., & Emin-Tunç, T. (2013). An analysis of the relationship between academic career and sex at Hacettepe University. Eğitim ve Bilim, 38(170), 166-178.
• Güldü, Ö., & Ersoy-Kart, M. (2009). Toplumsal cinsiyet rolleri ve siyasal tutumlar: Sosyal politik bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(3), 97-116.
• Gümüşoğlu, F. (2008). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi, 2(4), 39-50.
• İrey, Ç. (2011). Türkiye üniversitelerinde kadın emek gücü, Selçuk Üniversitesi kadın akademisyenler üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Johannesen-Schmıdt, M.C. & Eagly, A.H. (2002), Another Look at sex differences in preferred mate characteristics: The effects of endorsing the traditional female gender role, Psychology of Women Quarterly, 26: 322-328.
• Kettle, J. (1996). Good practices, bad attitudes: An examination of the factors inf luencing women’s academic careers. In Louise Morley, & Val Walsh (Eds.), Breaking boundaries: Women in higher education (pp. 52-66). London: Taylor and Francis.
• Kırbaşoğlu-Kılıç, L., & Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
• Köker, E. (1988). Türkiye’de kadın, eğitim ve siyaset: Yükseköğrenim kurumlarında kadının durumu üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler, Enstitüsü, Ankara.
• Köle F. (2011). Mersin Üniversitesi kadın akademisyenlerinin örgütlerindeki cinsiyet kültürüne yönelik algıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago, IL: University of Chicago Press.
• Lakoff, G. & Johnson, M. (2005). Metaforlar, hayat, anlam ve dil. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Lee, J. F.K. (2014). Gender representation in Hong Kong primary school ELT textbooks – a comparative study. Gender and Education, 26(4), 356–376.
• Machado-Taylor, M. de L., & Özkanlı, Ö. (2013). Gender and academic careers in Portuguese and Turkish higher education institutions. Education and Science, 38(169), 346-356.
• Masikaa, R., Wiskera, G., Dabbaghb, L., Akreyi, K. J., Golmohamadd, H., Bendixend, L., & Crawfordd, K. (2014). Female academics’ research capacities in the Kurdistan region of Iraq: sociocultural issues, personal factors and institutional practices. Gender and Education, 26(1), 52-69.
• Miles, M. B., & Huberman, A. B. (1994). Qualitative data analysis (2nd Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications Inc.
• Mollaa, T., & Cuthbertb, D. (2014). Qualitative inequality: Experiences of women in Ethiopian higher education. Gender and Education, 26(7), 759–775.
• Morley, L. (2005). Gender equity in commonwealth higher education. Women’s Studies International Forum, 28, 209– 221.
• Odejide, A., Akanji, B., & Odekunle, K. (2006). Does expansion mean inclusion in Nigerian higher education? Women’s Studies International Forum, 29, 552-561.
• O’Laughlin, E. M., & Bischoff, L. G. (2005). Balancing parenthood and academia: Work/family stress as ınfluenced by gender and tenure status. Journal of Family Issues, 26(1), 79-106.
• Oti, A. O. (2013). Social predictors of female academics’ career growth and leadership position in South-West Nigerian Universities. Sage Open, October-December, 1-11.
• Özkanlı, Ö. (2007). The situation of academic women in Turkey. Education and Science, 32(144), 59-70.
• Özkanlı, Ö., & Korkmaz, A. (2000). Kadın akademisyenler. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Özkanlı, Ö., & White, K. (2008). Leadership and strategic choices: female professors in Australia and Turkey. Journal of Higher Education Policy and Management, 30(1), 53–63.
• Özkanlı, Ö., Bickley, M., Fyfe, S., & Lord, L. (2008). Attitudes and ecperiences of university academic leaders. Journal of Global Strategic Management, 3, 105-113.
• Parsons, S.C.; Brown, P.U. ve Worley, V. (2004). A metaphor analysis of preservice teachers’ reflective writings about diversity. Curriculum and Teaching Dialogue, 6(1), 49 – 58.
• Saban, A., Koçbeker, B. N., & Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 461-522.
• Savigny, H. (2014) Women, know your limits: Cultural sexism in academia, Gender and Education, 26(7), 794-809.
• Schmitt, R. (2005). Systematic metaphor analysis as a method of qualitative research. The Qualitative Report, 10(2), 358-394.
• Schneider, B. Z., Carden, W. Francisco, A., & Jones Jr, T. O. (2011). Women ‘opting out’ of academia: At what cost? Forum on Public Policy, 2, 1-19.
• Tan, M. (2005). Yeni (!) ilköğretim programları ve toplumsal cinsiyet, Eğitim Bilim Toplum, 3(11), 68-77.
• Tan, M. (2000). Eğitimde kadın erkek eşitliği ve Türkiye gerçeği, kadın erkek eşitliğine doğru yürüyüş: Eğitim, çalışma yaşamı ve siyaset. Ankara: Tüsiad Yayınları.
• Tan, M. E. (1979). Kadın: Ekonomik yaşamı ve eğitimi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tezer Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergi, 2(2), 65-74.
• Tietz, W. M. (2007). Women and men in accounting textbooks: Exploring the hidden curriculum. Issues in Accounting Education, 22(3), 459-480.
• Türk Dil Kurumu (2014). Türkçe sözlük. Retrieved from http://www. tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK. GTS.549c014c5851c4.15023565
• United States Agency for International Development (USAID). (2008). Education from a gender equality perspective. Retrieved from http://www.ungei.org/resources/files/ Education_from_a_Gender_Equality_Perspective.pdf
• Wall, S. (2008). Of heads and hearts: Women in doctoral education at a Canadian University. Women’s Studies International Forum, 31, 219–228.
• White, K. (2004). The leaking pipeline: Women postgraduate and early career researchers in Australia. Tertiary Education and Management, 10(3), 227-241.
• World Health Organisation (WHO, 2014). What do we mean by “sex” and “gender”? Retrieved from http://www.who.int/ gender/whatisgender/en/
• Yalçın, H., & Demirekin, M. (2013). Lisans eğitimi alan öğrencilerin, kadın akademisyenlerin çalışma yaşamındaki durumlarına yönelik algıları. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(2), 166-172.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.