Sosyal Bilimler Enstitülerinin Lisansüstü Eğitimin Niteliğini Artırmadaki Rolü

Yıl 2017, Sayı: 1, 150 - 162, 01.04.2017

Yılmaz Tonbul

Öz

Bu çalışmada lisansüstü eğitim sürecinin etkili yürütülmesi konusunda sosyal bilimler enstitüsü yönetimine yönelik önerilerin geliştirilmesi amaçlandı. Araştırma, ‘karma’ desende yürütüldü. Öğrenci örneklemini belirlemede, veri toplama araçları, örnekleme yapılmaksızın doğrudan çalışma evrenine uygulandı; danışmanlarda ise ölçüte dayalı örnekleme tekniği kullanıldı. Araştırmanın örneklemi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’ne bağlı anabilim dallarında eğitim gören 207 lisansüstü eğitim öğrencisi ve 39 öğretim üyesinden oluşmaktadır. Öğrencilere yönelik veriler ‘danışman değerlendirme ölçeği’ ve açık uçlu sorulardan oluşan görüşme formuyla, öğretim üyelerine yönelik veriler ise odak grubunda ‘yarı yapılandırılmış görüşme tekniği’ ile toplandı. Katılımcılar lisansüstü eğitimin niteliğini artırmada, enstitünün bilgilendirme, yetiştirme ve destekleme rolleri olduğunu vurgulamışlardır. Öğretim üyeleri ve öğrenciler arasında beklentilerde ortaklıklar kadar farklılaşmalar da söz konusudur. Lisansüstü eğitim öğrencilerinin enstitüden, öğrenci haklarını koruma, arabuluculuk etme, seçmeli ders çeşitliliği sağlama, derslerin lisansüstü eğitimin doğasına uygun işlenmesi, kariyer, zaman ve stres yönetimi alanlarında bilgilendirmeye yönelik beklentileri vardır. Öğretim üyelerinin beklentileri ise, nitelikli adayların programlara çekilmesi, öğrencileri bilgilendirme, kadro ve burslar ile destekleme, bürokratik işlemlerin azaltılması, danışman belirleme ve tez önerileri sürecini düzenleme, ders ve tez aşamasında kaynaklara erişimden, işte-danışım kolokyum oluşturmaya kadar çeşitlilik gösterdi. Enstitülerin, yapısal düzenlemesi, yetki dağılımı, kadro niteliği ve bütçe olanakları, bu haliyle lisansüstü eğitimin niteliğini artırmaya uygun değildir Her üç danışmandan birisi, ders ve tez aşamasındaki süreçte, ölçekte belirlenen maddelere göre öğrenciler tarafından yetersiz olarak değerlendirildi. Bulgular dikkate alınarak uygulamaya dönük çok sayıda öneri geliştirildi

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilimler enstitüsü, Lisansüstü eğitim, Nitelik sorunu

Role of Institutes of Social Sciences in Enhancing the Quality of Postgraduate Education

Öz

This study aimed to develop suggestions for the management of the Institute of Social Sciences on the effective execution of postgraduate education. A ‘mixed’ design was used. Data collection tools were applied directly to student population without the use of any sampling method. For advisors, criterion sampling was used.The participants of the study were composed of 207 postgraduate students registered at the Institute of Social Sciences and 39 instructors at Ege University. The student data were collected via the Supervisor Evaluation Scale and interview guide consisting of open-ended questions. The instructor data were collected during semi-structured focus group interviews. The participants stressed the informative, supportive and instructional roles of the institute for improving the quality of graduate education. In addition, differences as well as commonalities between the expectations of the students and those of the instructors were detected. The students’ expectations from the institute were the protection of students’ rights, mediation, ensuring the diversity of elective courses, the proper teaching of the courses in accordance with the nature of graduate education, and provision of information about career, time and stress management. Besides, the instructors’ expectations included attracting qualified candidates to programs, informing students, supporting the students with cadre and scholarship, reducing bureaucratic procedures, regulating the processes of supervisor selection and thesis proposal, providing access to resources during the processes of both course work and thesis writing, and forming colloquiums. The institute’s existing structure, authority distribution, staff and budget resources were found to be inadequate for increasing the quality of postgraduate education. Regarding the course and thesis stages, one third of the supervisors were evaluated as insufficient by the students. Many suggestions related to practice were made with respect to the findings

Anahtar Kelimeler

Social science institutes, Postgraduate education, Quality issue

Kaynakça

• Arıcı, H. (1997). Sosyal bilimler alanında bilim adamı yetiştirmelisansüstü eğitim, bilim adamı yetiştirme-lisansüstü eğitim. Ankara: TÜBA Yayını, Bilimsel Toplantılar Serisi No 7, pp 53-64.
• Aslan, G. (2007), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’ne kayıtlı doktora öğrencilerinin lisansüstü öğretime ilişkin sorunları, Milli Eğitim Dergisi,174, 250-270.
• Bakioğlu, A., & Gürdal, A. (2001) Lisansüstü tezlerde danışman ve öğrencilerin rol algıları: Yönetim için göstergeler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 9-18.
• Balcı, A. (2014). Coğrafya öğretmenliği yüksek lisans programı öğrencilerinin yüksek lisanstan beklentileri. Marmara Coğrafya Dergisi, 29, 111-135.
• Başer, N., Yavuz, G., & Günhan, B. C. (2005). Nitelikli tez oluşturma ile ilgili model önerisi. II. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu (26- 28 Eylül 2005) Bildiri Kitabı, s. 7. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bollman, L. G., & Deal, T. E. (2008). Organizasyonları yeniden yapılandırmak. (Çev. Aypay A, & Tanrıöğen A.) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Bozan, M. (2012). Lisansüstü eğitimde nitelik arayışları. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2), 177-187.
• Can, A. A., Can, Ü. A., & Bağcı, H. (2009). Lisansüstü müzik eğitimi programlarıyla ve gerçekleştirilen araştırmalarla ilgili sorunlar ve çözüm önerileri. I. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, 1-3 Mayıs 2009, Çanakkale. Retrieved from http:// www.eab.org.tr/eab/oc/egtconf/pdfkitap/pdf/431.pdf
• Denicolo, P. (2004). Doctoral supervision of the veneer of satisfaction and competence. Studies in Higher Education, 29(6), 693-707.
• Eğitim Bilimleri Enstitü Müdürleri Çalıştay Raporu. (2012). 30 Kasım 2012. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Retrieved from http://www.egitimbilimlerienstitusu.hacettepe.edu.tr/dosyalar/EBE_MudurlerToplantisi_CalistayRaporu.pdf
• Glesne, C. & Peshkin, A. (1992). Becoming qualitative researchers an introduction. London: Longman Group Ltd.
• Golde, C. M. (2000). Should I stay or should I go? Student descriptions of the doctoral attrition proce The Review of Higher Education, 23(2), 199–227.
• Güçlü, N., Sezgin, F., Kılınç, A. Ç., & Kavgacı, H. (2011) Lisansüstü öğrencilerinin iyi bir tez danışmanından beklentilerine ilişkin nitel bir çalışma. 5. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu, 7-8 Ekim 2011, Program Kitapçığı ve Bildiri Özetleri, Gazi Üniversitesi, Ankara. p. 93
• Güven, B., Kerem, E., & Ersoy E. (2007).Lisansüstü eğitim sırasında karşılaşılan sorunlara ilişkin öğrenci görüşlerinin belirlenmesi, III. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Eskişehir.
• Ives, G., & Rowley, G. (2005). Supervisor selection or allocation and continuity of supervision: Ph.D. students’ progress and outcomes. Studies in Higher Education, 30, 535-555. doi:10.1080/03075070500249161
• Kam, B. H. (1997). Style and quality in research supervision: The supervisor dependency factor. Higher Education, 34(1), 81–103.
• Karakütük, K. (2002). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme. Lisansüstü öğretimin planlanması. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karakütük, K., Aydın, A., Abalı G., & Yıldırım S. (2008). Lisansüstü öğretimin sorunları konusunda Ankara’daki üniversitelerin lisansüstü enstitü yöneticilerinin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 33(147), 42-53.
• Karakütük, K. (2009). Türkiye lisansüstü öğretim sistemi. In Karakütük K. (Ed.) Lisansüstü öğretim sistemleri (pp 521-545). Ankara: Pegem A.
• Karakütük, K., & Özdemir, Y. (2011) Bilim insanı yetiştirme projesi (BİYEP) ve öğretim üyesi yetiştirme programının (ÖYP) değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 36(161), 26-38.
• Karaman, S., & Bakırcı, F. (2010). Türkiye’de lisansüstü eğitim: Sorunlar ve çözüm önerileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(2), 94-114.
• Katz, E. L. (1997). Key Players in the Dissertation Process? New Directions for Higher Education, 25(3), 5-16. Retrieved from http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/he.9901/ epdf?r3_referer=wol&tracking_action=preview_click&show_ checkout=1&purchase_site_license=LICENSE_DENIED
• Kitapçı, A. (2005). Yükseköğretim mevzuatı. İstanbul: Yaylım Yayıncılık.
• Knox, S., Burkard, A. W., Nathan, J. J., Pruitt, T., Fuller, S. L., & Hill, C. E. (2011). Positive and problematic dissertation experiences The faculty perspective. Counselling Psychology Quarterly, 24(1), 55–69.
• Le, S. & Seale, C. (2007). Managing criticism in PhD supervision: a qualitative case study. Studies in Higher Education, 32(4), 511–526.
• Lisansüstü Eğitim-Öğretim Enstitülerinin Teşkilât ve İşleyiş Yönetmeliği. (1983). Ankara: Yükseköğretim Kurulu (YÖK). Retrieved from http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/ journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/17628
• Mainhard, T., Roeland, E., Tartwijk, J., & Wubbels, T. (2009). A model for the supervisor–doctoral student relationship. High Education, 58, 359–373.
• Marsh, H. W., Rowe, K. J., & Martin, A. (2002). PhD students’ evaluations of research supervision. The Journal of Higher Education, 73(3), 313–348.
• Cryer P. (2000). The Research Students Guide to Success. Buckingham, Philadelphia: Open University Press. Retrieved from http://www.mheducation.co.uk/openup/ chapters/0335206867.pdf
• Ramazan, O., Öztuna, A., & Dibek, E. (2005) Marmara üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü ilköğretim anabilim dalı yüksek lisans tezlerinde yapılan hatalar. II. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu (26-28 Eylül 2005) Bildiri Kitabı, (pp 24-34). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Seagram, B. C., Gould, J., & Pyke, W. (1998). An investigation of gender and other variables on time to completion of doctoral degrees. Research in Higher Education, 39(3), 319–335.
• Sevinç, B. (2001). Türkiye’de lisansüstü eğitim uygulamaları, sorunlar ve uygulamalar. DEÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 25-40.
• Sezgin, F., Kavgacı, H., & Kılınç, A. Ç. (2011). Türkiye’de eğitim yönetimi ve denetimi lisansüstü öğrencilerinin öz değerlendirmeleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(3), 1-9.
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for Information, 22, 63-75.
• Sinclair, M. (2005). The pedagogy of ‘good’ PhD supervision: a national cross-disciplinary investigation of PhD supervision. Canberra: Research Evaluations Programme of the Department of Education, Science and Training. Retrieved from http://site. uit.no/epinor/files/2013/08/The-Pedagogy-of-Good-PhDSupervision.pdf
• Tarman, B. & Yılmaz, E. (2011) Türkiye’de lisansüstü eğitim kapsamında gerçekleştirilen bilimsel araştırma metotlarına sistematik bir yaklaşım. 5. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu, 7-8 Ekim 2011, Program Kitapçığı ve Bildiri Özetleri. (p. 34). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tenenbaum, H. R, Crosby , F. J., & Gliner, M. D. (2001) Mentoring relationships in graduate school. Journal of Vocational Behavior, 59, 326–341.
• Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA). (2006). Türkiye’de doktora eğitiminin durumu üzerine görüşler. Ankara: TÜBA Yayını. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (2005).
• Vizyon 2023 teknoloji öngörü projesi: Eğitim ve insan kaynakları sonuç raporu ve strateji belgesi. Ankara: TÜBİTAK. Retrieved from https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/ vizyon2023/eik/EIK_Sonuc_Raporu_ve_Strat_Belg.pdf
• Türkiye Yükseköğretim Ulusal Yeterlikler Çerçevesi (TYYÇ). (2011). Ankara: Yükseköğretim Kurulu (YÖK). Retrieved from http:// tyyc.yok.gov.tr/?pid=20
• Ünver, G. (2005). Yüksek lisans öğrencilerinin tez danışmanlarına ilişkin beklentileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 1, 293-300.
• Varış, F. (1984). Lisansüstü düzeyde eğitim elemanı yetiştirme. Eğitim Bilimleri Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, 136, 49-54.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 10. baskı. Ankara: Seçkin Yayınları.