Toplumsal Cinsiyet Algısı ve Bilişsel Çarpıtmaların Sosyal Kaygı Üzerindeki Yordayıcı Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2020, Sayı: 2, 234 - 241, 01.08.2020

Şeyma Bilgiz Öztürk İsmail Ay

Öz

Bu çalışmada, üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı düzeylerinin, toplumsal cinsiyet algıları ve bilişsel çarpıtmaları açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Atatürk Üniversitesi, 2017-2018 eğitim öğretim yılında yedi farklı fakültede öğrenim görmüş, 1053 öğrenci çalışma grubunu oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan ‘Kişisel Bilgi Formu’ katılımcıların cinsiyet, fakülte, sınıf, en uzun süre ikamet edilen yer ve karşı cinsten yakın bir ilişkinin olup olmadığını belirlemeyi amaçlayan demografik bilgileri içermektedir. Öğrencilerin ‘Sosyal Kaygı Ölçeği’ sosyal kaygı düzeylerini belirlemek için; ‘Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği’ toplumsal cinsiyet algılarını belirleyebilmek için ve ‘İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği’ ise bilişsel çarpıtmalarını ölçebilmek amacı ile kullanılmıştır. Veriler, SPSS programında betimsel analizler, bağımsız örneklemler için t-testi, tek yönlü varyans analizi, Pearson korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda, sosyal kaygı ile bilişsel çarpıtmalar arasında pozitif yönde, sosyal kaygı ile toplumsal cinsiyete dair eşitlikçilik algısı arasında ise negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Sosyal kaygının % 25.4 düzeyinde bilişsel çarpıtmalar, % 2.4 düzeyinde ise toplumsal cinsiyet algıları tarafından yordandığı bulgusuna erişilmiş ve sonuçlar literatür varlığında değerlendirilerek, gelecekte yapilacak çalışmalara yönelik öneriler sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, Sosyal kaygı, Bilişsel çarpıtma

Investigating the Predictive Effects of Gender Perceptions and Cognitive Distortions on Social Anxiety

Öz

The aim of this study was to examine the social anxiety levels of college students in terms of their gender perceptions and cognitive distortions. In this study, the correlational survey model was applied. The data were collected from 1053 undergraduates who were studying at seven different faculties of Ataturk University during the 2017-2018 academic year. In order to collect the data, one form and three different scales were used. First, a Personal Information Form was used to obtain the demographic information of participants, which questioned the gender, the faculty, and the class of the students, the place of residence for the most extended period of time, and the existence of a close relationship. Second, the Social Anxiety Scale was used to determine students’ social anxiety levels. Third, the Gender Roles Attitude Scale was used to determine gender perceptions. And finally, the Interpersonal Cognitive Distortions Scale was used to measure the cognitive distortions of students. SPSS software was used to analyse the data. In the analyses, independent samples t-test, oneway ANOVA, Pearson correlation analysis, and multiple regression analysis were applied.The analysis results showed that there was a significant positive correlation between the cognitive distortions and the social anxiety levels of the students. There was a significant negative correlation between equality perceptions regarding gender and social anxiety. In this study, cognitive distortions were found to predict 25.4% of the social anxiety and 2.4% of the gender perceptions of the students. Obtained results were discussed in the findings section of the thesis by means of related literature. Some suggestions were offered for future studies

Anahtar Kelimeler

Gender role, Social anxiety, Cognitive distortion

Kaynakça

• Akın, A., & Demirel, S. (2003). Toplumsal cinsiyet kavramı ve sağlığa etkileri. Cumhuriyet. Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 73-82.
• Başçı, B., & Giray, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının çok değişkenli istatistiksel tekniklerle analizi. Journal Of Life Economics, 10, 117-142.
• Beck, A. T., & Emery, G. (2015). Anksiyete bozuklukları ve fobiler. (V. Öztürk, çev.). İstanbul: Litera.
• Brenda, B., & William W. D. (1998, April). The influence of ethnic identity status and gender-role identity on social anxiety and avoidance in Latina adolescents. Paper presented at the meeting of the Annual Meeting of the American Educational Research Association, San Diego, CA.
• Brook, C. A., & Schmidt, L. A. (2008). Social anxiety disorder: a review of environmental risk factors. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 4(1), 123-143.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Christensen, R., Johnson, B., & Turner, L. A. (2015). Araştırma Yöntemleri: Desen ve Analiz (A. Aypay, çev.). Ankara: Anı. (Çalışmanın orijinali 2014`te yayımlanmıştır.)
• Dehkordi, A. M., Zare, H., Farid, A. A., & Hashemian, R. (2017). Investigations of the relation between social anxiety, cognitive and behavioral aspect of it and sex and gender-role in adolescence. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 22(4), 340-347.
• Doğan, T., & Sapmaz, F. (2008). Sosyal Anksiyete Bozukluğunun (Sosyal Fobi) Doğası: Bir Gözden Geçirme. 17. Eğitim Bilimleri Kongresinde sunulan bildiri. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Dökmen, Z. (2004). Toplumsal cinsiyet, sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Sistem. Eren Gümüş, A. (2006). Sosyal kaygı ile başa çıkma. Ankara: Nobel. Gerçik, İ. Z. (2014). İletişim psikolojisi. İstanbul: Küre.
• Ginsburg G., & Silverman W.K. (2000). Gender role orientation and fearfulness in children with anxiety disorders. Journal of Anxiety Disorders, 14(1), 57–67.
• Goodman, S. H., & Kantor, D. (1983). Influence of sex-role identity on two indices of social anxiety. Journal of Research in Personality, 17(4), 443-450.
• Günindi Ersöz, A. (2016). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi. Ankara: Anı.
• Hamamcı, Z., & Büyüköztürk, Ş. (2003) İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ölçeği, ölçeğin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 107-111.
• Heimberg, R. G. (2002). Cognitive–behavioral therapy for social anxiety disorder: Current, status and future directions. Biological Psychiatry, 51, 101–108.
• Hofmann, S. G., Asnaani, A., and Hinton, D. E. (2010). Cultural aspects in social anxiety and social anxiety disorder. Depression and Anxiety, 27(12), 1117-1127. doi: 10.1002/da.20759
• Iancu I, Bodner E, Joubran S, Lupinsky Y, Barenboim D. (2015). Negative and positive automatic thoughts in social anxiety disorder. The Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 52(2), 129-35.
• Kalkan, N. (2008). Ergenlerde bilişsel yapılar ve sosyal kaygı arasındaki ilişkinin bilişsel davranışçı yaklaşım açısından yorumlanması (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 219942)
• Kaplan, S. C., Morrison, A. S., Goldin, P. R., Olino, T. M., Heimberg, R. G., & Gross, J. J. (2017). The cognitive distortions questionnaire (cd-quest): Validation in a sample of adults with social anxiety disorder. Cognitive Therapy and Research, 41(4), 576- 587. doi 10.1007/s10608-017-9838-9
• Karabacak, A., Yıldırım, N., Adıgüzel, E., & Kurt, E. (2015). Üniversite öğrencilerinin bilişsel çarpıtma ve sosyal kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin aile ile ilgili değişkenler açısından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 516-533.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler teknikler. Ankara: Nobel.
• Kılınç, H., & Sevim, S. A. (2005). Loneliness and cognitive distorsions among adolescents. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 38(2), 69-88.
• Kim, E. J. (2005). The effect of the decreased safety behaviors on anxiety and negative thoughts in social phobics. Journal of Anxiety Disorders, 19(1), 69-86.
• Mahaffey, B. L., Wheaton, M. G., Fabricant, L. E., Berman, N. C., & Abramowitz, J. S. (2013). The contribution of experiential avoidance and social cognitions in the prediction of social anxiety.
• Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 41(1), 52-65. doi: 10.1017/S1352465812000367
• Oakley, A. (1985). Sex, gender and society. London: Temple Smith. Öcal Yüceol, S. (2016). Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlar ile ilişki doyumu ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar arasındaki ilişkiler (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 441119)
• Öngen, B., ve Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48(2), 1-18.
• Özbay, Y., ve Palancı, M. (2001, Eylül). Sosyal kaygı ölçeği: Geçerlik güvenirlik çalışması. VI. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulan bildiri, ODTÜ, Ankara.
• Rheingold, A. A., Herbert, J. D., & Franklin, M. E. (2003). Cognitive bias in adolescents with social anxiety disorder. Cognitive Therapy and Research, 27(6), 639-655.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı (M. Baloğlu, çev. ed.). Ankara: Nobel.
• Temizel, S. (2014). Üniversite öğrencilerinde sosyal kaygıyı yordayan ailesel ve bilişsel faktörler (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 378590)
• Turk, C. L., Heimberg, R. G., Orsillo, S. M., Holt, C. S., Gitow, A., Street, L. L., & Liebowitz, M. R. (1998). An investigation of gender differences in social phobia. Journal of anxiety disorders, 12(3), 209-223.
• Ümmet, D. (2007). Üniversite öğrencilerinde sosyal kaygının cinsiyet rolleri ve aile ortamı bağlamında incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 210272)
• Vatansever-Bulut, Ç. (2016). 12-14 yaş aralığındaki öğrencilerin bilişsel çarpıtmaları ile sosyal fobi belirti düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 443065)
• Vefikuluçay, A. G. D., Zeyneloğlu, A. G. S., Eroğlu, K., & Taşkın, L. (2007). Kafkas Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin bakış açıları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 14(2), 26-38.
• Yaycı, L., & Düşmez, İ. (2016). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet rolleri tutumları ve atılganlık düzeylerinin bazı demografik özelliklere göre incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 34-62.
• Yolaç, P. (2003). Sosyal fobi ve bilişsel davranışçı tedavi yaklaşımı. I. Savaşır, G. Soygüt & E. Kabakçı (Ed.), Bilişsel davranışçı terapiler içinde (3. baskı, ss. 47-71). Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Zeyneloğlu, S., & Terzioğlu, F. (2011). Toplumsal cinsiyet rolleri tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(40), 409-420.
• Zvolensky, M. J., Lejuez, C. W., & Eifert, G. H. (2000). Prediction and control: Operational definitions for the experimental analysis of anxiety. Behaviour Research and Therapy, 38(7), 653-663. doi: 10.1016/S0005-7967(99)00090-X