Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Bilişsel Esneklik Düzeyleri ve Duygusal Tepkisellik Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2019, Sayı: 1, 65 - 77, 01.04.2019

Fatma Yaşar Ekici Sema Balcı

Öz

Bu araştırmanın temel amacı okul öncesi öğretmen adaylarının bilişsel esneklik düzeyleri ve duygusal tepkisellik düzeylerinin incelenmesidir. Bu temel amaç çerçevesinde, okul öncesi öğretmen adaylarının bilişsel esneklik düzeyleri ile duygusal tepkisellik düzeyleri arasında anlamlı ilişki olup olmadığı araştırılmıştır. Bunun yanında, okul öncesi öğretmen adaylarının bilişsel esneklik düzeyleri ve duygusal tepkisellik düzeylerinin yaşa, sınıf düzeyine, gelir düzeyine, kardeş sayısına, okul öncesi öğretmenliği bölümünü seçme nedenine, yaşanılan yerleşim yerine, herhangi bir sporla ilgilenme durumuna ve algıladıkları ebeveyn tutumuna göre anlamlı düzeyde farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu İstanbul ilindeki bir vakıf üniversitesinde öğrenim görmekte olan 143 okul öncesi öğretmen adayı oluşturmuştur. Araştırmada kullanılan veri toplama araçları; ‘Kişisel Bilgi Formu’, ‘Duygusal Tepkisellik Ölçeği’ ve ‘Bilişsel Esneklik Envanteri’dir. Duygusal Tepkisellik Ölçeği Nock, Wedig, Holmberg ve Hooley 2008 tarafından geliştirilmiş; Seçer, Halmatov ve Gençdoğan 2013 tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. Bilişsel Esneklik Envanteri ise Dennis ve Wal 2010 tarafından geliştirilmiş; Sapmaz ve Doğan 2013 tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. Verilerin istatistiksel çözümlemeleri SPSS 20.0 paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Öncelikle verilerin normal dağılım gösterip göstermediği tespit edilmiştir. Ardından dağılımın normallik durumuna uygun şekilde; Pearson Çarpım Moment Korelasyon Katsayısı Testi, Kruskal Wallis H Testi, Mann Whitney-U Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi ANOVA ve Bağımsız Grup T Testi kullanılarak veriler çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar şöyledir: Okul öncesi öğretmen adaylarının bilişsel esneklik düzeyleri arttıkça, duygusal tepkisellik düzeyleri azalmaktadır. Okul öncesi öğretmen adaylarının bilişsel esneklik düzeyleri ve duygusal tepkisellik düzeyleri yaşa, sınıf düzeyine, kardeş sayısına, yaşanılan yerleşim yerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmazken; gelir düzeyine, okul öncesi öğretmenliği bölümünü seçme nedenine, herhangi bir sporla ilgilenme durumuna ve algılanan ebeveyn tutumuna göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır

Anahtar Kelimeler

Okulöncesi, Bilişsel esneklik, Duygusal tepkisellik

Examination of the Cognitive Flexibility and Emotional Reactivity Levels of Preschool Teacher Candidates

Öz

The main aim of this research was to examine the cognitive flexibility and emotional reactivity levels of preschool teacher candidates. Within the framework of this main aim, it was investigated whether there was a significant relationship between the cognitive flexibility and emotional reactivity levels of preschool teacher candidates. In addition, it was investigated that whether the cognitive flexibility and emotional reactivity levels of the preschool teacher candidates varied significantly by age, grade level, income level, number of siblings, reasons of choosing preschool teaching program, type of place they live in, state of being interested in any type of sport and parental attitude they perceive, or not. The relational screening model was used in the research. The study group of the research consists of 143 university students studying in the preschool teaching graduate program of the education faculty of a private university in Istanbul province. ‘Personal Information Form’, ‘Cognitive Flexibility Inventory’ and ‘Emotional Reactivity Scale’ were used as data collection tools in the research. The Emotional Reactivity Scale was developed by Nock, Wedig, Holmberg and Hooley 2008 and adapted to Turkish by Seçer, Halmatov and Gençdoğan 2013 . The Cognitive Flexibility Inventory was developed by Dennis and Wal 2010 and adapted to Turkish by Sapmaz and Doğan 2013 . The data were analyzed using the SPSS 20.0 program. First, it was determined whether the data showed normal distribution. Then, in accordance with the normality of the distribution; Pearson Product-Moment Correlation Coefficient Analysis, Kruskal Wallis H Test, Mann Whitney-U Test, One-Way Analysis of Variance ANOVA and Independent Group T Test were used to analyze the data. The results obtained from the research were as follows: As the cognitive flexibility level of preschool teacher candidates increases, emotional reactivity level of preschool teacher candidates decreases. The cognitive flexibility and emotional reactivity levels of the preschool teacher candidates did not vary significantly by age, grade level, number of sibling, type of place they live in; but varied significantly by income level, reasons of choosing preschool teaching program, state of being interested in any type of sport and parental attitude they perceive.

Anahtar Kelimeler

Preschool, Cognitive flexibility, Emotional reactivity

Kaynakça

• Akçay-Özcan, D., & Kıran-Esen, B. (2016). Ergenlerin bilişsel esneklik düzeyleri ile özyeterliklerinin incelenmesi. International Journal of Eurasian Education and Culture, 7(24), 1-8. Retrieved from http://www.ijoeec.com/download/article-file/385584
• Altunkol, F. (2017). Bilişsel esneklik eğitim programının lise öğrencilerinin bilişsel esneklik ile algılanan stres düzeylerine ve stresle başa çıkma tarzlarına etkisi (Doktora tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Barbey, A. K., Colom, R., & Grafman, J. (2013). Architecture of cognitive flexibility revealed by lesion mapping. NeuroImage, 15(82), 547-554.
• Bedel, A., & Ulubey, E. (2014). Ergenlerde başa çıkma stratejilerini açıklamada bilişsel esnekliğin rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 291-300.
• Bilgiç, R., & Bilgin, M. (2016). Ergenlerin cinsiyet ve öğrenim kademesi düzeylerine göre bilişsel esneklik düzeyleri ile karar stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 39-55.
• Bilgin, M. (2009). Bilişsel esnekliği yordayan bazı değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36), 142-157.
• Bilgin, M. (2017). Ergenlerin beş faktör kişilik özelliği ile bilişsel esneklik ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 945- 954.
• Camcı-Erdoğan, S. (2018). Üstün zekâlılar öğretmenliği adaylarının problem çözmeye yönelik algıları ile bilişsel esneklik düzeyleri arasındaki ilişki. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 90-117.
• Canas, J., Quesada, J., Antolí, A., & Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5):482-501. doi:10.1080/0014013031000061640
• Cengiz, S. (2017). Ergenlerde duygusal tepkisellik, bilişsel çarpıtmalar ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Crone, E., Ridderinkhof, K., Worm, M., Somsen, R., & Molen, M. (2004). Switching between spatial stimulus–response mappings: a developmental study of cognitive flexibility. Developmental Science, 7(4), 443-455.
• Cooper-Stein, K. C., Mines, A., & Kintz, T. (2018). Teachers’ cognitive flexibility on engagement and their ability to engage students: A theoretical and empirical exploration. Teachers College Record, 120(6), 1-38.
• Çakmak, Ö. N. (2018). Bağlanma stilleri ve duygusal tepkisellik arasındaki ilişkide psikolojik sağlamlığın aracılık rolünün incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelikkaleli, Ö. (2014). Ergenlerde bilişsel esneklik ile akademik, sosyal ve duygusal yetkinlik inançları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 39(176), 347-354.
• Çuhadaroğlu, A. (2013). Bilişsel esnekliğin yordayıcıları. Cumhuriyet International Journal of Education, 2(1), 86-101. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/download/article-file/48648
• Dağ, İ., & Gülüm, V. (2013). Yetişkin bağlanma örüntüleri ile psikopatoloji belirtileri arasındaki ilişkide bilişsel özelliklerin aracı rolü: Bilişsel esneklik. Türk Psikiyatri Dergisi, 24(4), 240- 247.
• Stahl, L., & Pry, R. (2005). Attentional flexibility and perseveration: developmental aspects in young children. Child Neuropsycho- logy, 11(2), 175-189, doi:10.1080/092970490911315
• Stevens, A. D. (2009). Social problem-solving and cognitive flexibility: Relations to social skills and problem behavior of at-risk young children. Unpublished doctoral thesis. Available from ProOuest Dissertations and Theses database. (UMI No. 3359050).
• Şirin-Ayva, A. B. (2018). Macera terapisi temelli grupla danışmanlığın üniversite öğrencilerinde bilişsel esneklik ve belirsizliğe tahammülsüzlüğe etkisi (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Üzümcü, B., & Müezzin, E. E. (2018). Öğretmenlerin bilişsel esneklik ve mesleki doyum düzeyinin incelenmesi. Original Article/ Özgün Araştırma, 8(1), 8-25, doi:10.19126/suje.325679
• Vitiello, V. E., Greenfield, D. B., Munis, P., & George, J. (2011). Cognitive flexibility, approaches to learning, and academic school readiness in head start preschool children. Early Education & Development, 22(3), 388-410, doi:10.1080/1040 9289.2011.538366
• Wentzel, K. R. (1998). Social relationships and motivation in middle school: The role of parents, teachers, and peers. Journal of Educational Psychology, 90(2), 202-207.
• Yurdakul, A., & Üner, S. (2015). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin duygusal tepkisellik durumlarının değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletine, 14(4), 300-307. doi:10.5455/ pmb.1-1422358166
• Zahal, O. (2014). Özel yetenek sınavına giren adayların öğrenme stilleri ve bilişsel esneklik düzeyleri ile sınav başarıları arasındaki ilişki (Yayınlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Toplum, 3(7), 56-74.
• Seçer, İ., Halmatov, S., & Gençdoğan, B. (2013). Duygusal tepkisellik ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlilik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 3(1), 77-89.
• Sevim, E. (2015). Sınıf öğretmenlerinin öğretme ve öğrenme anlayışları ile bilişsel esnekliklerinin kaynaştırmaya ilişkin öz-yeterlik algılarını yordama düzeyinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.