Türkiye’deki Üniversite Web Sitelerinin Görme ve İşitme Engelli Kullanıcılar Açısından Erişilebilirliklerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Sayı: 1, 111 - 122, 01.04.2019

Halise Şerefoğlu , Türkay Henkoğlu

Öz

Web teknolojilerinin günümüzde kurumsal hizmet ve bilgilerin sunumunda ve kurumlarının görünürlüğünü artırmada önemli bir paya sahip olduğunu söylemek mümkündür. Bu kapsamda; günlük hayatta bilgiye erişim de dâhil olmak üzere pek çok alanda kullanım oranı artan web sitelerinin erişilebilir olmaları bu siteler aracılığıyla bilgi ve hizmet sunulan alanlarda engelli bireylere fırsat eşitliği sağlamak adına önem taşımaktadır. Betimsel/tarama modelinde tasarlanan bu çalışma, kamu kurumları arasında önemli bir yere sahip üniversitelerin web sitelerinin erişilebilirlik özelliklerini görme ve işitme engelli kullanıcılara yönelik düzenlemeler açısından değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma kapsamında; Türkiye’de 2017-2018 eğitim-öğretim yılında aktif olarak eğitim-öğretim faaliyetlerine devam eden 179 üniversitenin web sitelerinin erişilebilirlikleri araştırmanın amacı ve kapsamı doğrultusunda değerlendirilmiştir. Değerlendirme sürecinde ise; “Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu WCAG 2.0” temel alınarak araştırmacılar tarafından hazırlanan ve 20 maddeden oluşan kontrol listesi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları üniversite web sitelerinin genel itibariyle erişilebilirlik ilkeleri doğrultusunda tasarlanmadığını ortaya koymaktadır. Üniversite web sitelerinde karşılaşılan en temel erişilebilirlik problemlerinin; sitede sunulan metinsel öğeler için ekran okuyucusu desteğinin olmaması, ses ve video öğelerinin metinsel alternatiflerinin sunulmaması ve videolardaki sesli içeriğin işaret diline çevrilememesidir. Öte yandan; üniversite web sitelerinin birçoğunda arka plan ile metin öğeleri arasında uygun kontrastın sağlanması, içeriğin sunumunda renk körü kullanıcıların ayırt edebileceği renklerin kullanılması ve ses ve video öğelerinin kullanıcılar tarafından kontrol edilebilmesi erişilebilirlik adına olumlu özellikler olarak değerlendirilebilir. Bu çalışma kapsamında üniversite web sitelerinde erişilebilirliğe ilişkin mevcut durumun ortaya konulması ile birlikte erişilebilirlik konusunda farkındalığın artırılmasına ve üniversite web sitelerinin erişilebilirliklerinin iyileştirilmesine yönelik düzenlemelerin yapılmasına katkı sağlanacağı öngörülmektedir

Anahtar Kelimeler

Web erişilebilirliği, Üniversite web sitesi, Bilgi erişimi, Web içeriği erişilebilirlik kılavuzu

Web Accessibility Evaluation of University Websites in Turkey in Terms of Visually and Hearing Impaired Users

Öz

Today, web technologies have an important role for both individuals and institutions to present information and their services. Since there are a great number of public services including accessing to information through websites, accessibility of them is essential in order to ensure equality of opportunity for people with disabilities. This study, which was designed as a descriptive one, was conducted in order to evaluate the accessibility features of university websites, which have an important place among the public institutions, in terms of arrangements for users with visual and hearing impairments. To assess the accessibility level of websites of 179 universities in Turkey, this study employed an evaluation checklist including 20 checkpoints which had been developed in accordance with “Web Content Accessibility Guidelines WCAG 2.0”. The results obtained by the accessibility evaluation of university websites indicate that no website reached an acceptable accessibility level. The study discovered that there are a number of accessibility errors/drawbacks including in violation of presenting text content with the screen readers, providing text alternatives for prerecorded audio and video content, and providing sign language interpretation for prerecorded audio contents in video media. However, on the other side, there are some good practices of accessibility on most of the university websites including the visual presentation of text and images of text in an acceptable minimum contrast rate, using colors which could be perceived/seen by color-blind users, and providing users with control mechanism to pause or stop the audio or video content and to control audio volume. The results of this study could shed light on the fact that university websites are not accessible to all users. In this way, this study could help to increase awareness of the accessibility of university websites and to make changes in order to enhance web accessibility

Anahtar Kelimeler

Web accessibility, University websites, Information access, Web content accessibility guidelines

Kaynakça

• Acosta-Vargas, P., Acosta, T., & Lujan-Mora, S. (2018). Challenges to assess accessibility in higher education websites: A comparative study of latin America universities (dataset). Retrieved from http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/74109
• Akgül, Y., & Vatansever, K. (2016). Web accessibility evaluation of government websites for people with disabilities in Turkey. Journal of Advanced Management Science, 4(3), 201-210.
• Çağıltay, K., & Kubuş, O. (2006). E-devlet siteleri görme engelliler için erişilebilir mi? In Türkiye Bilişim Derneği 23. Ulusal Bilişim Kurultayı (7–10 Kasım, Ankara) Kitabı (pp. 120–125). Ankara: Türkiye Bilişim Derneği
• Çelik, T. (2014). Web sitelerinin erişilebilirlik değerlendirmesi: Ege Üniversitesi örneği. International Journal of Social Science, 28, 429-443.
• T. C. Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTAK BİLGEM YTE. (2009b). Kamu İnternet Siteleri Rehberi - Bölüm 4: Erişilebilirlik. Ankara: TÜBİTAK BİLGEM YTE.
• Technosite, NOVA, & CNIPA. (2011). Monitoring e-accessibility in Europe: 2011 Annual report (MeAC). Retrieved from http:// www.eaccessibility-monitoring.eu/researchResult.aspx
• United Nations. (2006). Convention on the rights of persons with disabilities (CRPD). New York: United Nations Headquarters.
• W3C. (1999). Web content accessibility guidelines 1.0. Retrieved from https://www.w3.org/TR/WCAG10/
• W3C. (2005). Introduction to web accessibility. Retrieved from https://www.w3.org/WAI/intro/accessibility.php
• W3C. (2008). Web content accessibility guidelines (WCAG) 2.0. Retrieved from https://www.w3.org/TR/WCAG20/
• W3C. (2012a). Legal and policy factors in developing a web accessibility business case for your organization. Retrieved from https://www.w3.org/WAI/bcase/pol
• W3C. (2012b). W3C web content accessibility guidelines 2.0 approved as ISO/IEC international standard. Retrieved from https://www.w3.org/2012/07/wcag2pas-pr.html
• W3C. (2017). Web design and applications - accessibility. Retrieved from https://www.w3.org/standards/webdesign/accessibility
• W3C. (2018a). About W3C WAI. Retrieved from https://www. w3.org/WAI/about/
• W3C. (2018b). W3C issues improved accessibility guidance for websites and applications. Retrieved from https://www. w3.org/2018/06/pressrelease-wcag21
• W3C. (2018c). WCAG 2.1 is a W3C recommendation. Retrieved from https://www.w3.org/blog/2018/06/wcag21-rec/
• Yerlikaya, Z., Gürhan, D., & Onay-Durdu, P. (2017). Türkiye’deki devlet üniversitelerinin web sitelerinin erişilebilirliği. In 11th International Computer Instructional Technologies Symposium (ICITS 2017) (pp. 266-266). Malatya, Turkey
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2017). Üniversitelerimiz. Retrieved from http://www.yok.gov.tr/web/guest/universitelerimiz