Kadın Akademisyenlerin Çalışma Yaşamı Kalitesi Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 19 - 31, 30.04.2023

Tahsin Erme , Ali Murat Alparslan

https://doi.org/10.5961/higheredusci.1075719

Öz

Bu çalışmanın amacı, iş hayatında çeşitli zorluklarla karşılaşan kadın akademisyenlerin çalışma yaşamı kalitesine ilişkin bir ölçme aracının
geliştirilmesidir. Çalışma motivasyonu yaratan sebep ise kadın akademisyenler için çalışma yaşamı kalitesini tüm yönleri ile yansıtan
bütüncül bir modelin bulunmamasıdır. Keşfedici sıralı karma yöntemde kurgulanan çalışma üç araştırma sürecinden meydana gelmektedir.
Birinci araştırma sürecinde, kadın akademisyenlerin çalışma yaşamı kalitesi bileşenlerini tespit etmek amacıyla 30 kadın akademisyen
ile yapılandırılmış mülakat gerçekleştirilmiştir. Sürecin sonunda kadın akademisyenlerin çalışma yaşamı kalitesine ilişkin bileşenler
tespit edilmiş ve kategorilere ayrılmıştır. İkinci araştırma sürecinde, 275 kadın akademisyene pilot çalışma uygulanmıştır. Sonrasında
gerçekleştirilen açıklayıcı faktör analizi ile kadın akademisyenlerin çalışma yaşamı kalitesi ölçeği elde edilmiştir. Üçüncü ve son araştırma
sürecinde, 516 kadın akademisyenden elde edilen verilerle ölçeğin yapı geçerliliğini sağlamak için doğrulayıcı faktör analizine ek olarak;
ayrışım, birleşim ve kriter geçerliliği analizleri de gerçekleştirilmiştir. Analizler sonucunda; geçerli ve güvenilir 28 madde ve 7 boyuttan
oluşan “Kadın Akademisyenlerin Çalışma Yaşamı Kalitesi Ölçeği” literatüre kazandırılmıştır. Ölçekteki boyutlar şunlardır: “Hak ve Değer
Gözetimi”, “Mesleki Tatmin”, “İş-Aile Rolleri Dengesi”, “Anlayışlı Yönetim Politikası”, “Yasal Unsurlar”, “Kişi-İş Uyumu” ve “Kurumsal
Aidiyet Tutumu”. Ölçeğin Cronbach’s Alpha (α) değeri 0,934’tür.

Anahtar Kelimeler

Kadın Akademisyenler, Ölçek Geliştirme, Çalışma Yaşamı Kalitesi, Keşfedici Sıralı Karma Yöntem

Development of the Quality of Working Life Scale of Female Academics: Validity and Reliability Study

Öz

The aim of this study is to develop a measurement tool related to the quality of working life of female academics who face various difficulties
in business life. The reason for the motivation to work is the lack of a holistic model that reflects the quality of working life in all aspects for female academics. The study, which was constructed with the exploratory sequential mixed method, consists of three research processes.
In the first research process, structured interview was conducted with 30 female academic in order to determine the components of
quality of working life of female academics. At the end of this process, the components that related to the quality of working life of female
academics were determined and categorized. In the second research process, a pilot study was performed to 275 female academics. After
that, the quality of working life scale of female academics was obtained with the explanatory factor analysis. In the third and final research
process, in addition to confirmatory factor analysis, divergence, convergence and criterion validity analyzes were also carried out to ensure
the construct validity of the scale with the data obtained from 516 female academics. Result of the analyzes, “The Quality of Working Life
Scale of Female Academics”, which is valid and reliable, consisting of 28 items and 7 dimensions, has been brought into the literature. The
dimensions in the scale are: “Rights and Value Protection”, “Occupational Satisfaction”, “Work-Family Roles Balance”, “Understanding
Management Policy”, “Legal Elements”, “Person-Job Fit” and “Institutional Belongingness Attitude”. The Cronbach’s Alpha (α) value of
the scale is 0.934.

Anahtar Kelimeler

Female academics, Scale development, Quality of working life, Exploratory sequential mixed method

Kaynakça

• Acuner, Ş. A. (2019). Kadın çalışanların kariyer geliştirme sürecinde karşılaştıkları sorunlar. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (23), 35-52.
• Altıok Gürel, P. (2018). İş-yaşam dengesini sağlayan faktörlerin kadın akademisyenler için belirlenmesi: Lojistik regresyon analizi. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 1(16), 31-44.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı (Geliştirilmiş 6. Baskı). Sakarya Yayıncılık.
• Argyris, C. (1973). Personality and organization theory revisited. Administrative Science Quarterly, 18(2), 141-167.
• Balaji, P., Behera, S., & Kumar, A. (2018). Dimensionality and antecedents of quality of work life. Sumedha Journal of Management, 7(3), 22-28.
• Başarır, F., & Sarı, M. (2015). Kadın akademisyenlerin “kadın akademisyen olma” ya ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 5(1), 41-51.
• Carlson, H. C. (1983). A model of quality of work life as a developmental process. Education + Training, 25(1), 27-32.
• Cattell, R. B. (1978). The scientific use of factor analysis in behavioral and life sciences (1. Edt). New York, Plenum Press.
• Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4. Edt.). SAGE Publications.
• DeVellis, R. F. (2016). Scale development: Theory and applications. Los Angeles: SAGE Publications.
• Dikmen, N., & Maden, D. (2012). Kadın akademisyenlerin görünmeyen emeği üzerine bir araştırma: Ordu üniversitesi örneği. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 4(2), 235-250.
• Dongre, A. R., Deshmukh, P. R., Kalaiselvan, G., & Upadhyaya, S. (2009). Application of qualitative methods in health research: An overview. Online Journal of Health and Allied Sciences, 8(4), 1-5.
• Epik, M. T., & Umutlu, S. (2019). Çalışma yaşamında ayrımcılığa maruz kalan anneler: Isparta banka çalışanları üzerine bir uygulama. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 11(1), 32-46.
• Erdil, O., Keskin, H., İmamoğlu, S. Z., & Erat, S. (2004). Yönetim tarzı ve çalışma koşulları, arkadaşlık ortamı ve takdir edilme duygusu ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Tekstil sektöründe bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(1), 17-26.
• Eşel, E. (2005). Kadın ve erkek beyninin farklılıkları. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 15(3), 138-152.
• Gültekin, M. (2014). Bilimsel araştırmalarda kadın-erkek farklılıkları. Aile Akademisi Derneği.
• Hackman, J. R. & Oldham, G. R. (1975) Development of the job diagnostic survey. Journal of Applied Psychology, 60(2), 159-170.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2019). Multivariate data analysis (8. Edt.). Cengage.
• Hamid, M. R., Sami, W., & Sidek, M. H. M. (2017). Discriminant validity assessment: Use of Fornell & Larcker criterion versus HTMT criterion. ICoAIMS, 890, 1-5.
• Herzberg, F. (1964). The motivation-hygiene concept and problems of manpower. Personnel Administration, 27(1), 3–7.
• Huck, S. W. (2012). Reading statistics and research (6. Edition). Boston: Pearson Education.
• Huzzard, T. (2003). The convergence of the quality of working life and competitiveness. Stockholm, Sweden: National Institute for Working Life.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (5. Baskı). Asil Yayın Dağıtım.
• Karagöz, Y. (2019). Spss-Amos-Meta uygulamalı nitel-nicel karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği (2. Baskı). Nobel Yayıncılık.
• Kiernan, W. E., & Knutson, K. (1990). Quality of work life. In R. L. Schalock & M. J. Begab (Ed.), Quality of life: Perspectives and issues. American Association of Mental Retardation.
• Langton, N., Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2015). Organizational behaviour concepts, controversies, applications (7. Canadian Edition). Pearson.
• Lau, R. S. M., & May, B. E. (1998). A win-win paradigm for quality of work life and business performance. Human Resource Development Quarterly, 9(3), 211-226.
• Loscocco, K. A., & Roschelle, A. R. (1991). Influences on the quality of work and nonwork life: Two decades in review. Journal Of Vocational Behavior, 39, 182-225.
• Martel, J. P., & Dupuis, G. (2006). Quality of work life: Theoretical and methodological problems and presentation of a new model and measuring instrument. Social Indicators Research, 77(2), 333-368.
• McGregor, D. (1960). The human side of enterprise. USA: McGraw-Hill.
• Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1991) A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89.
• Nadler, D. A., & Lawler, E. E. (1983). Quality of work life: Perspectives and directions. Organizational Dynamics, 11(3), 20–30.
• Özer, M. M. (2017). Ataerkil kapitalist çalışma yaşamından kadın tanıklıkları. Çalışma ve Toplum, 3, 1397-1424.
• Özkanlı, Ö. (2007). The situation of academic women in Turkey. Education and Science, 32(144), 59-70.
• Öztan, E., & Doğan, S. N. (2015). Akademinin cinsiyeti: Yıldız Teknik Üniversitesi örneği üzerinden üniversite ve toplumsal cinsiyet. Çalışma ve Toplum, 3(46), 191-221.
• Pugh, D. S., & Hickson, D. J. (2007). Great writers on organizations (3. Omnibus Edition). Ashgate Publishing.
• Sekaran, U., & Bougie, R. (2016). Research methods for business: A skill building approach (7. Edt.). Chichester, West Sussex, UK: Wiley.
• Senthilnathan, S. (2019). Usefulness of correlation analysis. doi.org/10.2139/ssrn.3416918.
• Sirgy, M. J., Efraty, D., Siegel, P., & Lee, D. J. (2001). A new measure of quality of work life (Qwl) based on need satisfaction and spillover theories. Social Indicators Research, 55, 241–302.
• Sirgy, M. J., Michalos, A. C., Ferriss, A. L., Easterlin, R. A., Patrick, D., & Pavot, W. (2006). The quality-of-life (QOL) research movement: Past, present, and future. Social Indicators Research, 76(3), 343-466.
• Suğur, S., & Cangöz, İ. (2016). Üniversite yönetiminde kadınların eksik temsili üzerinde toplumsal cinsiyet ilişkilerinin rolü. Amme İdaresi Dergisi, 49(3), 89-115.
• Şimşek, A. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Anadolu Üniversitesi Yayını, No: 2653.
• Thompson, P. (1983). The nature of work: An introduction to debates on the labour process. UK: Macmillan Education.
• Topuz, S. K., & Erkanlı, H. (2016). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadın ve erkeğe atfedilen anlamların metafor yöntemiyle analizi. Alternatif Politika, 8(2), 300-321.
• Trist, E. L., & Bamforth, K. W. (1951). Some social and psychological consequences of the longwall method of coal-getting: An examination of the psychological situation and defences of a work group in relation to the social structure and technological content of the work system. Human Relations, 4(3), 3-38.
• Walton, R. E. (1973). Quality of working life: What is it?. Sloan Management Review, 15, 11-21.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(Özel Sayı), 74-85.
• Yılmaz, A., Bozkurt, Y., & İzci, F. (2008). Kamu örgütlerinde çalışan kadın işgörenlerin çalışma yaşamlarında karşılaştıkları sorunlar üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 89-114.
• Yücel, D. (2002). Bilişim teknolojilerinin çalışma yaşam kalitesi üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi (2021). Öğretim elemanı istatistikleri: Öğretim elemanı sayıları. Kaynak: https://istatistik.yok.gov.tr/ (Erişim Tarihi 10.12.2021).