Sephardic Psalms Recitation and Comparing with Turkish Music

Yıl 2025, Sayı: 53, 457 - 502, 15.06.2025

Mustafa Topşir

https://doi.org/10.30623/hij.1631125

Öz

The Psalms—also known as the Zabur—hold an important place in both Jewish and Christian traditions. These sacred texts are recited during religious musical practices in both traditions. Especially in the Jewish context, the Psalms are considered the primary source of religious music and are seen as a liturgical text frequently read during services. Similarly, in Christianity, the Psalms play a central role in liturgical practices. While the Psalms were written by various authors over a long period in the Jewish tradition, Islamic belief holds that the Zabur was a holy book revealed to Prophet Dawud (David). Today, the Psalms are often regarded as a collection of poetry. The Sephardic Jews, who make up the majority of the Jewish community in our region and are the significant part of cultural diversity, are a group that migrated from Spain to the Ottoman Empire in 1492. Although few in number today, Sephardic Jews continue to exist in Turkey. They perform their liturgical chants monophonically and employ concepts and references from modern Turkish music. This study aims to analyze the first six sentences of the first verse of the Psalms recited in the Sephardic style using the Ta’amim system and compare it with Turkish music theory. The recording used in the analysis was provided by Rabbi David Sevi of the Şişli Bet-Israel Synagogue. The Ta’amim system, developed by the ancient Masoretic community, is used in traditional Jewish scriptural recitation and is linked to the Niqud system, which functions similarly to the harakats (vowel marks) in Quranic script. The Ta’amim symbols represent melodic contours and guide the melodic flow of recitation. While it resembles the Neumatic notation system, it differs by not indicating fixed pitches, instead focusing on intervals and melodic directions based on the position of the symbols relative to the text. In Ashkenazi Jewish tradition, Ta’amim symbols exhibit some variations. During the notation phase of the study, a five-line staff notation technique will be employed. According to this system: the first line will contain the treble clef, the second line will contain the bass clef (La = 440 Hz) as the performance is delivered by a male vocalist, the third line will show the numeric degrees of pitches within the scale, the fourth line will graphically represent the cent values of the notes, and the fifth line will show the decibel (dB) values indicating vocal emphasis. Previous studies on sacred text recitations in Abrahamic religions have focused on the Qurʾān, the Bible (in Greek Orthodox and Armenian traditions), and the Torah and Psalms (in Greek Orthodox and Armenian traditions). The Psalms were recited in accordance with the liturgical traditions of Armenian and Greek Christian communities, and have been the subject of prior academic studies. However, it was observed that there has been no research focusing on the Psalms as recited within the Jewish tradition. The recitation of Psalms is known to be significant in Sabbath services, and this research represents the first known study on Psalm recitation within the Sephardic Jewish tradition. It aims to fill a critical gap regarding Psalm recitation in Jewish synagogues. Furthermore, the study holds particular significance due to the valuable insights it provides into Jewish religious music.

Anahtar Kelimeler

Religious Music , Psalms , Sephardic , Ta’amim , Turkish Music

Seferad Tavrıyla Zebur Okuyuşu ve Türk Müziği ile Karşılaştırılması

Öz

Yahudi ve Hristiyan geleneğinde önemli bir yere sahip olan Zebur ya da diğer adıyla Mezmurlar, her iki gelenekte de dinî müzik icrasında okunagelen kutsal metinlerdir. Özellikle Yahudi geleneğine göre dinî müziğin kaynağı olarak görülen Mezmurlar, ayinlerde okunan önemli dinî metinlerdir ve bu anlamda ilahi kitabı olarak da görülmektedir. Mezmurlar Hristiyan geleneğinde de litürjik çerçevede önemli bir konumda yer almaktadır. Yahudi geleneğine göre Mezmurlar uzun bir süre kendi farklı yazarları tarafından yazılmışken İslam geleneğine göre Zebur, Hz. Davud’a indirilmiş kutsal kitaptır. Günümüzde ise Mezmurlar büyük ölçüde şiir kitabı olarak değerlendirilmektedir. Coğrafyamızdaki kültürel zenginliğin önemli bir parçası olan Yahudi cemaatinin çoğunluğunu oluşturan Seferad Yahudileri İspanya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na sığınmak amacıyla 1492 yılında göç etmiş Yahudi grubudur. Ülkemizde az sayıda da olsa varlıklarını sürdüren Seferad Yahudileri, ayinlerini tek sesli bir şekilde icra etmekte ve günümüz Türk müziği kavramlarını ve referanslarını kullanmaktadırlar. Bu çalışmada Seferad tavrı Taamim sistemiyle icra edilen birinci Zebur ayetinin ilk altı cümlesinin incelenip, Türk Müziği nazarî sistemiyle karşılaştırmalı olarak analiz edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada analiz edilen kayıt, Şişli Bet-İsrael Sinagogu Hahamı David Sevi tarafından alınmıştır. Taamim sistemi, kökeni çok eskiye dayalı olan ve Mazoretler olarak bilinen topluluk tarafından oluşturulmuş olup, geleneksel Yahudi kutsal kitap okuyuşunda kullanılmaktadır. Kur’ân hattında kullanılan üstün, esre ve ötre harekelerine benzer bir işleve sahip olan Niqud sistemiyle bağlantılı olarak kutsal kitabın ezberlenmesi için tasarlanan Taamim sistemindeki semboller melodik seyri ifade eder. Bu yönüyle Neumatik nota sistemine benzeyen Taamim sistemi, belirgin bir notayı ifade etmeyip aralık üzerine kurulan bir düzene dayalı olması ve üzerine veya altına geldiği kelimenin melodik olarak nasıl okunması gerektiğini göstermesi yönüyle melodik seyre odaklandığı için Neumatik sistemden ayrışır. Taamim sembolleri Aşkenaz Yahudi geleneğinde farklılıklar göstermektedir. Araştırmanın notasyon sürecinde beş satırlı nota yazımı tekniği kullanılacaktır. Beş satırlı nota yazım tekniğine göre ilk satırda Sol Anahtarı, ikinci satırda okuyuşu erkek vokalin gerçekleştirmesinden ötürü Fa anahtarı (La=440 hertz), üçüncü satırda perdelerin makam içerisindeki derecelerini gösteren numerik hat, dördüncü satırda notaların cent değerlerini gösteren grafik ve beşinci satırda ise icradaki vurguları göstermek amacıyla notaların desibel (dB) değerlerini gösteren grafik yer almaktadır. Semâvî dinlerde kutsal kitap okuyuşu hakkında yapılan çalışmalar incelendiğinde Kur’ân-ı Kerim, İncil (Rum ve Ermeni), Tevrat ve Zebur/Mezmurlar (Rum ve Ermeni) hakkında çalışmaların olduğu görülmektedir. Zebur ayetleri Hristiyan gruplarından Ermeni ve Rum geleneğine göre okunmuş ve araştırmalarda daha önce yer almıştır. Ancak Yahudi geleneğine göre Mezmur ayetlerinin araştırmalarda yer almadığı tespit edilmiştir. Mezmur okuma geleneğinin şabat ayinleri açısından önemli olduğu bilinmekte olup ortaya konulan bu araştırma, Seferad Yahudi geleneğinde Zebur ayeti okuyuşu üzerine yapılmış olan ilk çalışmadır. Bu çalışma, Yahudi mabetlerinde Mezmur okuyuşuna dair önemli bir boşluğu dolduracaktır. Aynı zamanda çalışma, Yahudi dinî müziğine dair önemli verileri ortaya koyması sebebiyle de önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dinî Mûsikî , Zebur , Seferad , Taamim , Türk Müziği

Kaynakça

• Andrews, George Whitfield. “Music as an Expression of Religious Feeling”. The Musical Quarterly 2/3 (Temmuz 1916), 331-338.
• Arslan, Ayşegül. Semavi Dinlerin İstanbul’daki Mabetlerinde İcra Edilen Doğuş İlahilerinin Karşılaştırmalı Analizi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Aydınlı, Rıdvan. Osmanlı/Türk Müziği Geleneğinin Karamanlıca Kaynaklarında Usul Meselesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Bardakçı, Murat. Fener Beyleri’ne Türk Şarkıları. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1992.
• Behar, Cem. Ali Ufkî ve Mezmurlar. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1990.
• Besalel, Yusuf. Osmanlı ve Türk Yahudileri. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basım ve Yayın, 2004.
• Chrysantos of Madytos. Great Theory of Music. çev. Katy Romanou. New York: The Axion Estin Foundatiton, 2010.
• Çiftçi, Muhammed Recai. “Kani Karaca ve Bekir Sıdkı Sezgin’in Ezan Tekbirleri Çerçevesinde Tony Adlı Ses Yazılımının İşlevselliği”. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 43 (Ekim 2019), 248-255.
• Çiftçi, Muhammed Recai. İstanbul’daki Hristiyan ve Müslüman Mabedlerinde Okunan Tevrat, Zebur, İncil ve Kuran-ı Kerim Ayetlerinin Karşılaştırmalı Müzikal Analizi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Ergişi, Gazi. İstanbul’daki Yahudi, Hıristiyan ve İslam Mabedlerinde İcra Edilen İlahilerin Karşılaştırmalı Müzikal Analizi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Hebrew-English Tanakh: The Jewish Bible. Illinois: Varda Books, 2009.
• Karaman, Fikret. Dinî Kavramlar Sözlüğü. ed. İsmail Karagöz. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Kılıç, Mehmet Akif. “Praat’la Nazalite ve Nazalans Ölçümü”. Foniyatri Seminerleri. İstanbul: Medeniyet Üniversitesi Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 2018.
• Kitabı Mukaddes: Tevrat, Zebur, İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi – Yeni Yaşam Yayınları, 2013.
• Küçük, Abdurrahman – Tümer, Günay. Dinler Tarihi. Ankara: Ocak Yayınları, 1994.
• Longford, William Wingfield. Music and Religion. London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co., 1916.
• Lutkin, Peter Christian. Music in The Church. Milwaukee: The Young Churchman Company, 1910.
• Psilacos, Basilios. Byzantine Ecclesiastical Music. Sydney: Greek Orthodox Archdiocese of Australia, 2010.
• Savas, Savas I. Byzantine Music In Theory and In Practice. Boston: Hercules Press, 1965.
• Smith, Chani Haran. “PaRDeS Hate’amim: Listening to The Music Inside The Orchard”. Journal of Synagogue Music 48/1 (2023), 111-133.
• Tillyard, H. J. W. Byzantine Music And Hymnography. London: The Faith Press, 1923.
• Topşir, Mustafa. “Taamim Sembolleri ve Melodik Olarak İfade Edilmeleri”. İdil Sanat ve Dil Dergisi 12/103 (Mart 2023), 373-400. doi: 10.7816/idil-12-103-08
• Topşir, Mustafa. İstanbul’daki Yahudi, Hristiyan ve Müslüman Mabedlerinde Okunan Duaların Karşılaştırmalı Müzikal Analizi. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2023.
• Topşir, Mustafa. “Türk Din Musikisi Alanında Transkripsiyon Metodolojisi”. ASEAD 14. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu. ed. Ongarkul Koblanoca vd. 16-25. Ankara: Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2024.
• Wellesz, Egon. A History of Byzantine Music And Hymnography. Oxford: Clarendon Press, 1962.
• Yeprem, Mehmet Safa. Türk Cami Musikisi ile Mukayeseli Olarak İstanbul Gayr-ı Müslimlerinde Mabed Musikisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Yeprem, Mehmet Safa. “İlahiyat Fakültelerinde Müzikal İşitme, Okuma ve Yazma Çalışmaları”. Geçmişten Günümüze Uluslararası Dinî Mûsikî Sempozyumu. ed. Şuayp Özdemir – Ayşegül Gün. 399-409. Amasya: Amasya Üniversitesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, 2017.