Shah Wali Ayıntabi’s Qasida with ‘Gelsün’ Rhyme and its Analysis: Commentary of Seven Hadiths

Yıl 2021, , 154 - 178, 31.12.2021

Raşit Çavuşoğlu

https://doi.org/10.28981/hikmet.1001201

Öz

This article analyzes the qasida with “Gelsün” rhyme written by the Sufi poet Shah Wali Ayıntabi, one of the Khalwati sheikhs of the 16th century. The mentioned qasida consists of 36 couplets, explains the mystical commentary of seven hadiths narrated from the Prophet. Basic mystical concepts such as faqr, levels of soul, fenâ fillah, haqiqat-i Muhammediyye, levels of seyr u suluk, walayah, ebrâr and mukarreb, which are directly related to the seven hadiths mentioned in the qasida, are striking. The mystical concepts and symbols produced from the seven hadiths in question were versed within the framework of the poet’s mystical understanding. Also, personalities such as Abu Bakr, Abdurrahman b. Avf and Uveys el-Karani were also associated with the concepts of ebrâr, mukarreb, walayah and faqr in the qasida. The mystical concepts and symbols produced from the seven hadiths in question were versed within the framework of the poet’s mystical understanding. There are three parts in the article. The introduction part of the article explains the subject and the content. In the first chapter, the prominent mystic concepts in the qasida were analyzed, in the second chapter the verse and hadith quotations and references in the qasida were mentioned, and the third chapter, the transcription text of the qasida was demonstrated.

Anahtar Kelimeler

Shah Wali Ayintabi, qasida, sufism, Khalwatiyyah, hadith

ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ’NİN “GELSÜN” REDİFLİ KASİDESİ VE TAHLİLİ: YEDİ HADİSİN MANZUM ŞERHİ

Öz

Bu çalışmada XVI. asır Halvetî şeyhlerinden mutasavvıf şair Şâh Velî Ayıntâbî’nin “Gelsün” redifli kasidesi işlenmiştir. 36 beyitten oluşan kaside, Hz. Peygamber’den rivayet edilen yedi hadisin tasavvufî şerhini içermektedir. Kasidede zikredilen yedi hadisle doğrudan bağlantılı olan fakr, nefsin mertebeleri, fenâ fillâh, nûr-ı Ahmed (Hakîkat-i Muhammediyye), seyr ü sülûkün mertebeleri, velayet, ebrâr ve mukarreb gibi temel tasavvufî kavramları öne çıkmaktadır. Söz konusu yedi hadisten üretilen tasavvufî kavram ve remizler şairin tasavvufî anlayışı çerçevesinde nazmedilmiştir. Ayrıca Hz. Ebû Bekir, Abdurrahman b. Avf ve Üveys el-Karanî gibi şahsiyetler de kasidede ebrâr, mukarreb, velâyet ve fakr kavramlarıyla ilişkilendirilmişlerdir. Üç bölümden oluşan çalışmamızın giriş kısmında eserin konusu ve muhtevası üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde, kasidede öne çıkan tasavvufî kavramların tahlili yapılmış, ikinci bölümde kaside geçen ayet ve hadis iktibasları ile telmihlere değinilmiş, üçüncü bölümde ise kasidenin transkripsiyonlu metni verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şâh Velî Ayıntâbî, kaside, tasavvuf, halvetiyye, hadis

Kaynakça

• Abdürrezzak Kâşânî. (2004), Letâifü’l-a’lâm fî işârâtı ehli’l-ilhâm-Tasavvuf Sözlüğü (Çev. Ekrem Demirli), İz Yayıncılık, İstanbul.
• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed. (1352/1933), Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs ‘Amme’ş-Tehere Mine’l-Ehâdîs ‘Alâ Elsineti’n-Nâs, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut.
• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed. (2019), Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs ‘Amme’ş-Tehere Mine’l-Ehâdîs ‘Alâ Elsineti’n-Nâs (Çev. Mustafa Genç), Beka Yayıncılık, Ankara.
• Arefeoğlu, Gökhan. (2005), Hulvî’nin Gülşen-i Râz Lâhicî Şerhi Tercümesi ve Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Bekir Sıdkî Visâlî. (Ty.) Tavzîhu’l-Ehâdîs (Haz. Ali Rıza Akyol-Mevlüt Sarı), Yy.
• Cebecioğlu, Ethem. (2005), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, İstanbul.
• Ceyhan, Semih. (2011), “Osmanlı Tâcnâme Literatürüne Göre Derviş Tacı ve Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî’nin Cevâhir-i Tâc-ı Hilâfet Risâlesi”, İslâm Araştırmaları Dergisi, S. 25, s. 113-172.
• Ceylan, Ömür. (2007), Tasavvufi Şiir Şerhleri, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Çavuşoğlu, Raşit. (2016), Gaziantepli Bir Halveti Şeyhi Şâh Velî Ayıntâbî ve Risâletü’l-Bedriyyesi, Okur Akademi, İstanbul.
• Çavuşoğlu, Raşit. (2014), “Şâh Velî Ayıntabî ve “Işk Elinden” Redifli Kasîdesi”, Journal of Intercultural and Religious Studies, C 2, S 6, s. 61-84.
• Çavuşoğlu, Raşit. (2017), “Şâh Velî Ayıntâbî’nin el-Kâvâkibü’l-Muzî’e fi’t-Tarîkati’l-Muhammediyye Adlı Risâlesi ve Tahlîli: Üç Hadis Üç Hakîkat”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, C 1, S. 21, s. 355-392.
• Çavuşoğlu, Raşit-Ulupınar, Hamide. (2020), Halvetî Uşşâkî Yolunda Âlim Bir Sûfî Bekir Sıdkı Visâlî’nin Sohbetleri, İlahiyat Yayınları, Ankara.
• Çelik, İsa. (2001), “Tasavvufî Bir Terim Olarak Fakr”, EKEV Akademi Dergisi, C 3, S 2, s. 192-206.
• Demirci, Mehmet. (1997) “Hakikat-i Muhammediyye”, DİA, C 15, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Demirci, Mehmet. (2001), “İsmail Ankaravî’ye Göre Bazı Tasavvuf Terimleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 13-14, ss. 1-8.
• Demirci, Mehmet. (2013), Nûr-i Muhammedî, Nefes Yayıncılık, İstanbul.
• Ebu’s-suûd Efendi. (Ty.), İrşâdu Akli’s-selim ila Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebü’l-Hasen Ali b. Sultan Muhammed. (Ty.), el-Mevzûatü’l-kübrâ, (thk. Ebû Hâcer Muhammed es-Saîd b. Beysûnî Zağlûl), Karaçi.
• Erginli, Zafer ve diğerleri. (2006), Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kalem Yayınevi, İstanbul.
• Hucvirî. (1996), Keşfu’l-mahcûb Hakikat Bilgisi (Haz. Süleyman Uludağ), Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Izutsu, Toshihiko. (2001), İslam Mistik Düşüncesi Üzerine (Çev.Ramazan Ertürk), İstanbul.
• İsmail Hakkı Bursevî. (Ty.), Tefsîru Rûhı’l-Beyân, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
• İsmail Rusûhî Ankaravî. (2008) Makâsıd-ı Aliyye fî Şerhi’t-Tâiyye (Osmanlı Tasavvuf Düşüncesi-İbnü’l-Fârız’ın Kasîde-i Tâiyyes’si ve Şerhi) (Haz. Mehmet Demirci), Vefa Yayınları, İstanbul.
• Kâdî İyâz. (2012), Şifa-i Şerif Şerhi (Terc. M. Yaşar Kandemir), Tahlil Yayınları, İstanbu.
• Kaplan, Hayri. (2017), “Şah Veli Torunu Şah Veli el-Halvetî ve Gunyetü’s-Sâlikîn Adlı Eseri”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), C. 17, S. 2, s. 43-59.
• Kılıç, M. Erol. (2017), Şeyh-i Ekber İbn Arabî Düşüncesine Giriş, Sufi Kitap, İstanbul.
• Kurt, Halil. (2020), “XVI. Yüzyıl Şairlerinden Hakkânî’nin Cevâhir Adlı Mesnevisi”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, C 4, S 2, s. 486-547.
• Özşenel, Mehmet. (1998), “İlk Yaratılan Varlık Konusundaki Rivayetler”, Dîvân: İlmî Araştırmalar, C 3, S. 4, s. 171-189.
• Öztürk, Ali. (2003), XVI. Yüzyıl Halvetî Şiirinde Din ve Tasavvuf, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Öztürk, Ali. (2020), “Bir Sûfî Otobiyografisi: Şâh Velî Ayıntâbî’nin (V.1013/1605[?]) er-Rıhletü’s-Seniyye’si”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C 20, S 2, s. 689-726.
• Pak, Süleyman. (2013), “Kur’an’da Geçen “Ayetü’l-Kübrâ” İfadesi İle İlgili Yaklaşımlar”, G.O.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, C 1, S 1, s. 99-115.
• eş-Şebüsterî, Sa‘düddîn Mahmûd b. Emîniddîn Abdilkerîm b. Yahyâ. (1972), Gülşen-i Râz Şerhi (Çev. Abdülbaki Gölpınarlı), MEB Yayınları, Ankara.
• Sağır, Cemile. (2017), Şah Velî Ayıntâbî’nin Atvâr-ı Seb’a Risalesi (Metin-Tahlil), Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum.
• es-Suyûtî. (Ty.), el-Leâli’l-masnû’a fî ehâdîsi’l-mevzû’a, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut.
• Şâh Velî Ayıntâbî, “Gelsün” Redifli Kaside, Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Bölümü, No: 2022/3.
• et-Tûsî, Ebû Nasr Serrâc. (1996), el-Lüma’ İslam Tasavvufu Tasavvufla İlgili Sorular-Cevaplar (Haz. Hasan Kâmil Yılmaz), Altınoluk Yayınları, İstanbul.
• Uludağ, Süleyman. (1995), “Fakr”, DİA, C 12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Uludağ, Süleyman. (2010), “Sülûk”, DİA, C 38, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Uludağ, Süleyman. (2002), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Ulupınar, Hamide. (2018), “Şâh Velî Ayintâbî’ni̇n ‘Bi̇kru’l-Vakt Fî Ma’ri̇feti̇ Sülûki̇ İbni̇’l-Vakt ve Ebi̇’l-Vakt’ Adlı Ri̇salesi̇ ve Kalbi̇n Makamları”, Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), C. 4, S. 16, s. 1304-1315.
• Vural, Mehmet. (2015), “Dâvûdu’l-Kayserî’de Tasavvuf Felsefesi-Hakîkat-i Muhammediyye Nazariyesi Üzerine”, Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, S 3, s. 44-60.
• Yeniterzi, Emine. (2006), “Edebiyatımızda Hazret-i Peygamber’in İsimleri ve Harflere Dair”, Yüzakı, S.14, s. 31-34.
• Yıldırım, Ali. (2003), “Zıtlık Kavramı ve Divan Şiirinde Zerre-Güneş Sembolizmi”, Bilig, S. 25, s. 125-138.