İKİ BUHRAN DEVRİ ŞAİRİNİN BUHRANDAN ÇIKIŞ ÖNERİLERİ: YUNUS EMRE VE MEHMET AKİF ERSOY

Yıl 2021, , 88 - 110, 31.12.2021

Fatih Demir

https://doi.org/10.28981/hikmet.1016459

Öz

Farklı çağlarda yaşayan Yunus Emre ve Mehmet Akif Ersoy, Türk edebiyatında iz bırakan iki büyük şairdir. Türk tarihinin buhranlı dönemlerinde yaşayan iki şairin yaşadığı dönemlerin siyasi ve sosyal tahlilleri yapılmıştır. İki şairin aldığı eğitimlere, yaptıkları çalışmalara yer verilmiştir. Yaşadıkları çağı gözlemleri ele alınmıştır. Toplum üzerinde gözlem yaparken, toplumun değişik katmanlarına dönük eleştirilerine yer verilmiştir. Buhrandan çıkış için din eksenli iki yol geliştiren iki şairden Yunus Emre'nin, ağırlığı gönül eğitimine verdiğine; Mehmet Akif'in ise ilim, ahlak ve aksiyon ekseninde hareket ettiğine yer verilmiştir. Yunus Emre, sorunu da çözümü de kişinin kendisinde gördüğünden, insanları şiirleri yoluyla sükûnete davet ettiğine değinilmiştir. Hükmetmeye karşı faniliği ön plana çıkardığına ve her şeyin merkezine “aşkı” koyduğuna yer verilmiştir. Mehmet Akif'in, sanatını toplum için icra ettiği belirtilmiştir. Ye'se karşı halka ümit aşılamayı kendine görev bilen Akif'in “Asım” ile bir model insan oluşturma gayretinde olduğu tespit edilmiştir. Din anlayışına yer verilen Akif'in ahlakçı özelliğine vurgu yapılmıştır. İki şair ile ilgili tespitler mukayeseli olarak sonuç bölümünde verilmiştir. İki şairin kendi çağlarındaki buhrandan çıkış için buldukları çözüm yolları, karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

yunus, emre, mehmet, akif, buhran, tasavvuf, ilim, ahlak, aksiyon

Kaynakça

• Referans 1 Cündioğlu Dücane Âkiften Asım’a (Söyleşi) T.C. Kültür ve Turuzm Bak. Yay. Ankara 2007.
• Çetişli, İsmail. (2004), Metin Tahlillerine Giriş 1 / Şiir, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Düzdağ, M. Ertuğrul, Uzun, M. İsmet. (2011), “Mehmet Akif Ersoy Hayatı ve Eserleri”, İstiklal Marşı’nın Kabulünün 90. ve Akif’in Ölümünün 75. Yılı Anısına Mehmet Akif Ersoy (Anma ve Armağan), (Editör: Mustafa İsmet Uzun), T.C. Kültür ve Turizm Bak. Yayınları, Ankara, s. 11-37.
• Ersoy, Mehmet Akif. (2014), Safahat, Palet Yayınları, Konya.
• Ersoy, Emin Akif. (2011), Babam Mehmet Akif – İstiklal Harbi Hatıraları, Kurtuba Kitap Yayınları, İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. (2011), Yunus Emre Hayatı ve Bütün Şiirleri, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Kabaklı, Ahmet. (2003), Yunus Emre, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003.
• Kaplan, Mehmet, (1971) “Yunus’un Gül Bahçesinde”, Uluslararası Yunus Emre Semineri, Bildiriler Kitabı, s. 131-154, İstanbul.
• Kaplan, Mehmet. (2014), “Mehmet Akif’e Göre İlim ve Din”, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Kara, İsmail. (2011), “Akif’in Aktif Din ve Ahlak Anlayışı”, İstiklal Marşı’nın Kabulünün 90. ve Akif’in Ölümünün 75. Yılı Anısına Mehmet Akif Ersoy (Anma ve Armağan), (Editör: Mustafa İsmet Uzun), T.C. Kültür ve Turizm Bak. Yayınları, Ankara.
• Karakoç, Sezai. (2018), Mehmed Akif, Diriliş Yayınları, İstanbul.
• Köprülü, M. Fuad. (2009), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kumsar, İsmail Alper. (2020), Safahat’ta Özlü Sözler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (1991), “Babaîlik”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 4, TDV Yayınları, İstanbul.
• Oflazoğlu, A. Turan. (1991), “Yunus ve Ölümsüzlük Tutkusu”, Türk Dili, S. 480, s. 418-431.
• Okay, M. Orhan. (2007) “Söyleşi”, Akif’ten Asım’a: Mehmet Akif Ersoy Gençlerle, (Editör: Ezgin Çevik) T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 45-60.
• Özgüdenli, Osman Gazi. (2005) “Moğollar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. 30, İstanbul.
• Pehlivanlı, Hamit. (2006), “Selçuklular ve Selçuklu Müesseseleri”, Selçuklulardan Bugüne Tarih El Kitabı, (Editör: Ahmet Nezihi Turan), Grafiker Yayıncılık, Ankara.
• Sümer, Faruk, (1971) “Yunus Emre Çağında Türkiye’nin Siyasal, Sosyal ve Kültürel Tarihine Genel Bir Bakış”, Uluslararası Yunus Emre Semineri, Bildiriler Kitabı, s. 248-258, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (2007), “Türk Edebiyatında Cereyanlar”, Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Tatçı, Mustafa. (2008a), Yunus Emre Divanı - İnceleme, H. Yayınları, İstanbul.
• Tatçı, Mustafa. (2008b), Yunus Emre Divanı Tenkitli Metin, H. Yayınları, İstanbul.
• Tatçı, Mustafa. (2008c), Risâlet’n-Nushiyye Tenkitli Metin, H. Yayınları, İstanbul.
• Turan, Refik. (1996) “XIII. Anadolu Buhranı ve Ayakta Kalan Güçler”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Türklerde Hoşgörü Özel Sayısı II, C. 8, S. 23, Ankara, s.529-539.
• Turinay, Necmettin. (2011), Mehmet Akif Ersoy Şiir Külliyatı Safahat, TOBB Yayınları, Ankara.
• Yetik, Zübeyir. (1966), “Yunus Emre ve Çağın Özlemi”, Türk Yurdu, C. 5, S. 319, s.167-168.