BATMAN İLİ KÖY VE BAĞLI YERLEŞİM BİRİMLERİ YER ADLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, , 464 - 487, 30.04.2022

Mehmet Emin Tuğluk , Tuba Özfidan

https://doi.org/10.28981/hikmet.1084843

Cited By: 2

Öz

Dil biliminin bir alt kolu olan ad bilimi çeşitli kollara ayrılır. Bu kollardan biri de yer adı bilimidir. Yer adı bilimi yer adlarını köken, anlam, yapı ve benzeri özellikleri bakımından inceler. Yer adları genellikle bulunduğu coğrafyanın özellikleri, tarihî geçmişi ve içinde bulunduğu toplumun sosyokültürel hayatı hakkında bilgiler içerdiğinden dil bilimin yanı sıra tarih, coğrafya, etnoloji, sosyoloji gibi bilim dallarından da yararlanır. Bu çalışmada Batman şehir merkezi ile Beşiri, Gercüş Hasankeyf, Kozluk ve Sason ilçelerine bağlı 567 köy ve bağlı yerleşim birimi (mezra) adı leksik-semantik açıdan ve yapı yönünden incelenmiştir. Köy ve bağlı yerleşim birimi yer adlarının belirlenmesinde İç İşleri Bakanlığı web sayfasındaki Türkiye Mülki İdare Bölümler Envanteri kayıtları esas alınmıştır. İncelenen yer adlarının verilmesinde etkili olan unsurlarla ilgili sonuç bölümünde değerlendirmede bulunulmuştur. Ayrıca çalışmanın sonunda 567 köy ve bağlı yer adının indeksi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yer Adları, Batman, Kozluk, leksik-semantik, Beşiri, Gercüş, Hasakeyf, Sason, Ad Bilimi

Kaynakça

• Aksan, Doğan. (1970). “Birkaç Türkçe Yeradı ve Bunların Dilbilimi ve Kültür Bakımından Önemi”, AÜ DTCF Dergisi, C 26, S 1-2 (1968), s. 81–85.
• Aksan, Doğan. (1974). “Anadolu Yer Adları Üzerine En Yeni Araştırmalar”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1973-1974, s. 185-193.
• Aksan, Doğan, (1982). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim). C 3, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Aksan, Doğan. (2009). Her Yönüyle Dil, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Aksu, Fehmi. (1936). Isparta İli Yer Adları. Isparta.
• Başkan, Özcan. (1970). “Türkiye Köy Adları Üzerine Bir Deneme”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, S 319, s. 237–251.
• Bilgiç, Emin. (1946). “Anadolu’nun İlk Yazılı Kaynaklarındaki Yer Adları ve Yerlerinin Tayini Üzerine İncelemeler”, Türk Tarih Kurumu Belleten, C 10, S 39, s. 381–423.
• Caferoğlu, Ahmet. (1953). “Türk Onomastiğinde ‘At” Kültü’, Türkiyat Mecmuası, C X, s. 201-211.
• Demircan, Ömer. (1976). “Türkiye Yer Adlarında Vurgu”, Türk Dili, S 300, s. 402-411.
• Eren, Hasan. (1965). “Yer Adlarımızın Dili”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 155– 165.
• Eren, Hasan. (1972). “Suğla”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Enstitüsü, Türkoloji Dergisi, C IV, S 1, s. 93-96.
• Eren, Hasan. (2018). Yer Adlarımızın Dili, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Eröz, Mehmet. (1966), “Ege Bölgesinde Yer (Köy ve Şehir) Adları”, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 19 (Reşit Rahmeti Arat İçin), Seri I, S A2, s. 176-188.
• Eröz, Mehmet. (1972). “Türk Onomastiği Bakımından Adapazarı Yer Adları”, 1970-1971 Ders Yılı Sosyoloji Konferansları, s. 107-119, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Eröz, Mehmet. (1974). “Doğu Anadolu Köy Adları Üzerinde Sosyolojik Bir Araştırma” , Cumhuriyetin 50. Yılında Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Sorunları Semineri (Erzurum 22-25 Ekim 1973) s. 271-317, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
• Eröz, Mehmet. (1984). “Sosyolojik Yönden Türk Yer Adları”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984 Ankara), s. 43-53, Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yayınları, Ankara.
• Gülensoy, Tuncer. (1984). “Elazığ, Bingöl ve Tunceli İlleri Yer Adlarına Bir Bakış”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984 Ankara), s. 149-156, Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yayınları, Ankara.
• Gülensoy, Tuncer. (1995). Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Gülensoy, Tuncer. (1998). “Anadolu Yer Adlarına Genel Bir Bakış”, Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, s. 41-48.
• Gülensoy, Tuncer. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Güzelbey, C. Cahit.(1984). “Gaziantep’te Türk Topluluklarının Adlarını Taşıyan Yer Adları”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984 Ankara), s. 169-180, Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yayınları, Ankara.
• Hatipoğlu, Vecihe. (1981). Türkçenin Ekleri, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• H. Nihal-Ahmed Naci. (1926). “Anadolu’da Türklere Ait Yer İsimleri”, Türkiyat Mecmuası, II, s. 243-260.
• Hüseyin Namık. (1934). “Coğrafi İsimlerin Ehemmiyeti”, Haritacılar Mecmuası, S 4, s. 104-107.
• Işıtman, İ. Refet. (1945). “Köy Adları Üzerine Bir İnceleme”, Türk Dili Belleten, Seri III, S 1-3, s. 52-61.
• İnan, Abdulkadir. (1945). “Anadolu’nun Toponomisi ve Türk Boylarının Adları Meselesi”, TDAY-Belleten, I-III, 62-64.
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin. (1984). “Selçuklu Fetihlerinden (1064-1071) Önce Doğu-Anadolu’da Türk Boy ve Oymakları’ndan Kalma Dağ ve Su Adları” Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984 Ankara), s.75-96, Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yayınları, Ankara.
• Korkmaz, Zeynep. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Köprülü Mehmet Fuat. (1925). “Oğuz Etnolojisine Dair Tarihi Notlar”, Türkiyat Mecmuası, I, 185-211.
• Kurgun, Levent (2009). “Türk Toponimisi Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu (25-27 Nisan 2007) Bildiriler-2, Erzurum s. 735-747.
• Maarif Vekâleti. (1929). Coğrafi İsimlerin İmlaları Hakkında Rapor, Ankara.
• Oy, Aydın. (1964). Tekirdağ İli Yer Adları I, Merkez İlçenin Toponimisi, Tekirdağ Halkevi Yayınları, İstanbul.
• Sakaoğlu, Saim. (2001). Türk Ad Bilimi I Giriş, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Sevinç, Necdet. (1983). “Toponimik Bir Araştırma: Gaziantep’te Yer Adları ve Türk Boyları, Türk Aşiretleri, Türk Oymakları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 26, s. 1-138.
• Şahin, İbrahim. (2015). Türkiye “Yeradbiliminde Leksik-Semantik Sınıflandırma Meselesi”, Avrasya Terim Dergisi, C 3, S 1, s.10 – 21.
• Şahin, İbrahim. (2021). Adbilim, Pegem Akademi, Ankara.
• Telli, Burak. (2018). “Yer Adları Üzerine Bir Değerlendirme: Adıyaman İli Gölbaşı İlçesi Örneği”, Turkish Studies Language, C 13, S 12, s. 507-526.
• Türkçe Sözlük (2011). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Tunçel, Harun (2000). “Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C X, S 2, s.23-34.
• Umar, Bilge. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Üçer, Süleyman Sırrı, Koman, Mehmet Mesud. (1945). Konya İli Köy ve Yer Adları Üzerine Bir Deneme, Konya Halkevi Tarih, Müze Komitesi Yayınları, Konya.
• Wittek, Paul. (1935). “Von der byzantinischen zur türkischen Toponymie” Byzantion 10, s.11-64. (Çev.) Mihin Eren. (1970). “Bizanslılardan Türklere geçen Yer Adları”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, I (1969) s. 193-240.
• Yazım Kılavuzu. (2021). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.