KİTÂB-I GÜZÎDE’NİN VİYANA NÜSHASI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, , 185 - 204, 31.10.2024

Hayrettin Yiğit

https://doi.org/10.28981/hikmet.1412119

Öz

Kitâb-ı Güzîde, Ebu Nasr bin Tahir bin Muhammed es-Sarahsî tarafından kaleme alınmış daha sonra Mehmed bin Bâli tarafından XIV. yüzyılda Anadolu Türkçesine aktarılmış dinî ve ahlaki konularda bilgi veren ilmihâl kitabıdır. Eser, bilim âleminde Güzîde, Güzîde Kitabı, Kitâb-ı Güzîde, Akâid-i İslam adlarıyla tanınmaktadır. Henüz asıl nüshası ortaya çıkmayan eserin Türkiye ve Avrupa’daki kütüphanelerde birçok nüshası bulunmaktadır.
Bu çalışmada “Kitâb-ı Güzîde” adlı eserin, Viyana nüshası incelenmiştir. Nüsha, daha önce Berlin yazmalar kataloğunu hazırlamış olan W. Pertsch tarafından Berlin, Upsala, Münih nüshalarıyla birlikte tanıtılmıştır. Viyana Kütüphanesinin Arapça, Farsça ve Türkçe el yazması kataloğunun 298. sayfasının 1866. sırasında yer alan eser “Güzîde-i Âşikân” başlığıyla verilmiştir. Nüsha, 131 varak, 11 satırdan oluşmuş ve harekeli-nesih türünde yazılmıştır. Eserin tanıtımı yapıldıktan sonra metnin dil ve içerik özellikleri yayımlanmış olan Konya nüshasıyla karşılaştırmalı olarak açıklanmıştır. Ayrıca karışık dilli eserler için kullanılan “olga-bolga” teriminin nüshalardaki kullanımı, eserin diğer nüshalarda kullanılan başlıkları ve bugüne kadar bilinen ve yeni tespit edilen nüshalar hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kitâb-ı Güzîde, Akaîd-i İslam, Eski Anadolu Türkçesi, Viyana.

A STUDY ON THE VİENNA COPY OF “KİTÂB-I GÜZÎDE”

Öz

Kitâb-ı Güzîde is a catechism book which provides information on religious anda moral issues and it was written by Ebu Nasr bin Tahir bin Muhammed es-Serahsî and later it was translated into Anatolian Turkish by Mehmed bin Bali in 14th century. The work is known in the scientific world as Güzîde, Güzide kitap, Kitâb-ı Güzîde, Akaîd-i İslam. There are many copies of the work, the original copy of which has not yet been revealed, in the libraries in Turkey and Europe.
In this study, the Vienna copy of “Kitâb-ı Güzîde” was examined. The copy was introduced by W. Pertsch, who had previously prepared the Berlin manuscripts catalogue, together with Berlin, Upsala and Munich copies. The text is given under the title of “Güzîde-i Âşikân”, which is on page 298, row 1866, catalog of the Arabic, Persian and Turkish manuscript catalog of the Vienna library. The copy consists of 131 leaves and 11 lines and is written in the “salam an nash with vowels type. After the introduction of the work, the language and content features of the text are explained in comparison with the published Konya copyi In addition, information is given about the use of the term “olga-bolga”, which is used for mixed language works both, in the copies and the titles of the work used in other copies, also the copies wich are known to today and the copies which are newly identified.

Anahtar Kelimeler

Kitâb-ı Güzîde, Akaîd-i İslam, Old Anatolian Turkish, Vienna.

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti. “Anadolu Yazı Dilinin Tarihį İnkişāfına Dāir”, Makaleler. Haz. Osman Fikri Sertkaya. Ankara: TKAE, 1960.
• Aydemir, Hakan. “Yılan” Sözcüğünün Etimolojisi Üzerine Bir Not. Eski Türkçeden Çağdaş Uygurcaya Mirsultan Osman’ın Doğumunun 85. Yılına Armağanı. Konya: Kömen, 2015.
• Buran, Ahmet. Kitab-ı Güzide'nin Yeni Bir Nüshası. Doğumunun 60. Yılında Nevzat Özkan Armağanı Ediyä Yazıka. Ankara: Nobel, 2021.
• Cin, Ali-Babacan, Vasfi, "Karışık Tarihį Lehçeli Eserlerden Kitāb-ı Güzįde Üzerine Okuma Teklifleri". TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 17 (2019), 9-33.
• Ercilasun, Ahmet Bican. Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ, 2004.
• Erdem, Melek. Kitāb-ı Güzįde (76a-134a) İnceleme-Metin-Sözlük. Ankara: Anakara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1992.
• Ergin, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. Ankara: TDK, 1998.
• Gülsevin, Gürer. Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: TDK, 2017.
• Gülsevin, Gürer-Boz, Erdoğan. Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi, 2004.
• Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. Ankara: TDK, 2013.
• Köprülü, Mehmet Fuad. Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken, 1981.
• Küçük, Serhat. Kitāb-ı Güzįde Akāidü’l-İslām. İstanbul: Kesit, 2014.
• Sarıca, Bedri. Olga-Bolga Sorunu ve Yeni Bir Kitāb-ı Güzįde Nüshası Üzerine. Yüzüncü Yıl Üniv. Eğt. Fak. Dergisi, 1(1994), 123-136.
• Şahin, Hatice. Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ, 2003.
• Tekin, Şinasi. “1343 Tarihli Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Türk Dilinde olga-bolga sorunu”. Belleten, Ankara: TDK, 1974.
• Tekin, Şinasi. “Timur Öncesinde Anadolu ile Orta Asya Türk Dünyası Arasındaki Kültür İlişkileri ve Güzide Kitabı’nın Tercüme Hikāyesi”. Belleten, Ankara: TDK, 2000.
• Türk, Vahit-Doğan, Şaban-Şerifoğlu, Yasin. Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Kesit, 2017.
• Yapıcı, Ali İhsan. Kitāb-ı Güzįde'nin Konya Nüshası Üzerine Okuma Teklifleri. Türkoloji Dergisi, 24/1 (2020), 180-193. Türkçe Sözlük https:// https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi17.09.2023)